Poniedziałek - Sobota9.00 - 20.00
ul. Głogowska 47a lok. 1a 60-736 Poznań
Tel.+48696293998
ZapraszamyJeżeli chcesz mieć przewagę problemy powierz najlepszym specjalistom
Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Jak napisać testament ustny spadkodawcy

Zgodnie z art. 670 KPC, sąd spadku bada z urzędu, kto jest spadkobiercą; w szczególności ustala, czy spadkodawca pozostawił testament, oraz wzywa do złożenia testamentu osobę, co do której będzie uprawdopodobnione, że testament u niej się znajduje, a jeżeli testament zostanie złożony, sąd ten dokonuje jego otwarcia i ogłoszenia.

W sprawach o stwierdzenie nabycia spadku, których celem jest ustalenie kto i na jakiej podstawie jest spadkobiercą osoby zmarłej, sąd – stosownie do art. 670 KPC – z urzędu bada, kto jest spadkobiercą, przy czym obowiązek ten dotyczy zarówno spadkobierców powołanych do spadku z ustawy, jak i z testamentu. Obowiązek sądu badania z urzędu, kto jest spadkobiercą, nie zwalnia zainteresowanych z inicjatywy dowodowej. Nałożenie przez ustawę procesową na sąd takiego obowiązku oznacza jednak, że sąd, niezależnie od wniosków, powinien podejmować czynności dopuszczalne w stanie sprawy, konieczne do poczynienia takiego ustalenia. Obowiązek ten zależy od realiów danej sprawy i konkretyzuje się w szczególności wtedy, gdy bez określonych i dostępnych dowodów nie można prawidłowo ustalić, kto jest spadkobiercą, a nieprzeprowadzenie tych dowodów pozostawi nieusunięte wątpliwości, pomimo realnej możliwości ich wyjaśnienia. Sytuacja taka zachodzi między innymi wtedy, gdy sądowi wiadomo jest od zainteresowanych, że zostało złożone oświadczenie testatora, którego treść nie została skutecznie spisana, oraz znane są sądowi dane osób, które miały być świadkami testamentu.

Zasadniczą i podstawową formą testowania jest sporządzenie testamentu własnoręcznego (holograficznego), to jest własnoręczne spisanie ostatniej woli przez testatora i opatrzenie tak sporządzonego dokumentu własnoręcznym podpisem i datą. Świadomość takiej formy testowania jako formy najbardziej naturalnej (własnoręczne spisanie własnej woli) jest w społeczeństwie szeroko rozpowszechniona. Natomiast testament ustny stanowi formę testamentu szczególnego. Odmiennie aniżeli testament własnoręczny, testament ustny nie może być sporządzony w każdych okolicznościach, a jedynie w wypadku szczególnych okoliczności, to jest zaistnienia obawy rychłej śmierci spadkodawcy albo gdy zachowanie zwykłej formy testamentu nie jest możliwe lub jest bardzo utrudnione.

Świadek testamentu ustnego

Jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków. Treść testamentu ustnego może być stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie. W wypadku gdy treść testamentu ustnego nie została w powyższy sposób stwierdzona, można ją w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Jeżeli przesłuchanie jednego ze świadków nie jest możliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków.

Obowiązek niezwłocznego zawiadomienia sądu o śmierci spadkodawcy, którego testament ustny nie został spisany, obciąża każdego, kto poweźmie o tym wiadomość. W zawiadomieniu tym należy podać imiona i adresy świadków testamentu, jeżeli okoliczności te są zgłaszającemu znane. Kto nie dopełnia tego obowiązku, odpowiada za wynikłą stąd szkodę, a ponadto sąd spadku może wymierzyć mu grzywnę. Z tych uregulowań wynika, że obowiązek ten ma charakter powszechny i publiczny, gdyż nie zależy od tego, czy ktoś ma w jego spełnieniu interes prywatny. Rzecz jasna, w praktyce najczęściej wypełniają go osoby zainteresowane spadkobraniem, co wynika także z tego, że z reguły tylko one wiedzą o sporządzeniu testamentu. Jednakże okoliczność, że fakt ten zgłasza sądowi osoba zainteresowana nie zmienia istoty ani prawnego charakteru tego zgłoszenia. Sąd bowiem ma obowiązek przesłuchania świadków testamentu z urzędu, a wskazywane informacje dotyczące ich adresów mają mu ułatwić realizację tego obowiązku.

Przewidziany zarówno w art. 951 § 1 KC, jak i w art. 952 § 1 KC warunek ustnego oświadczenia przez spadkodawcę swojej ostatniej woli można uznać za spełniony tylko wówczas, gdy od spadkodawcy pochodzi nie tylko inicjatywa sporządzenia testamentu (wola testowania), ale również decyzja co do tego, kogo chce on powołać w charakterze spadkobiercy czy też zapisobiercy i czym chce rozrządzić (całym majątkiem czy też tylko jego częścią). Oświadczenie zawierające te elementy musi być złożone przed przystąpieniem do spisywania treści testamentu (dotyczy to oczywiście bezpośrednio testamentu allograficznego). Nie oznacza to, że niedopuszczalne jest zadawanie pytań spadkodawcy, przez świadków lub też osobę wymienioną w art. 951 KC jako uprawnioną do przyjmowania oświadczeń ostatniej woli, mających na celu właściwe zrozumienie woli spadkodawcy, jak również, że niedopuszczalne jest zwracanie spadkodawcy uwagi na nieskuteczność czy też niedopuszczalność określonego rozrządzenia.

Spisanie więc treści testamentu w trybie art. 952 § 2 KC bowiem czyni w zasadzie bezprzedmiotowym stwierdzenie treści takiego testamentu zeznaniami świadków złożonymi przed sądem, chyba że w postępowaniu sądowym udowodniono, że ze względu na wady tego pisma nie może ono być uważane za skuteczne stwierdzenie ostatniej woli spadkodawcy. W takim wypadku istnieje możliwość stwierdzenia treści testamentu na podstawie zeznań świadków, jeżeli nie upłynęło jeszcze sześć miesięcy od chwili otwarcia spadku.

Przyjęcie poglądu, że „zgodność” zeznań wszystkich trzech świadków, wymagana przez przepis art. 952 § 3 KC, ma dotyczyć wszystkich okoliczności istotnych z punktu widzenia § 1, prowadziłoby do uznania testamentu ustnego za nieważny, jeżeli choćby jeden ze świadków wyrażał odmienne od pozostałych świadków stanowisko np. co do stanu zdrowia testatora lub jego umiejętności pisania. Dlatego też należy uznać, że przewidziane w przepisie art. 952 § 3 KC wymaganie zgodności złożonych przed sądem zeznań świadków dotyczy jedynie samej treści testamentu ustnego.

Trzeba bowiem mieć na uwadze, że pod rządem kodeksu cywilnego w orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się, iż spadkodawca sporządzając testament ustny ma w obecności świadków wyraźnie stwierdzić, co i komu przeznacza. Wymaganiom art. 952 § 1 KC nie odpowiada odczytanie pisemnego projektu, testamentu i oświadczenie spadkodawcy, że to co mu odczytano, stanowi jego ostatnią wolę (tak orzecz. SN z 26.2.1993 r. III CZP 24/92, OSNCP 1993, nr 7-8, poz. 134).

Testament ustny może zostać sporządzony jedynie wtedy, gdy istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. Warunki te są rozłączne, a zatem wystąpienie chociażby jednego z nich jest wystarczające do skorzystania z tej formy testamentu. Ocena okoliczności świadczących o obawie rychłej śmierci spadkodawcy należy do sfery ustaleń faktycznych sądu; do sfery prawa należy natomiast wykładnia ustawowego zwrotu „obawa rychłej śmierci”.

Kto nie może być świadkiem testamentu ustnego

Nie może być świadkiem przy sporządzaniu testamentu:

1) kto nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych;

2) niewidomy, głuchy lub niemy;

3) kto nie może czytać i pisać;

4) kto nie włada językiem, w którym spadkodawca sporządza testament;

5) skazany prawomocnie wyrokiem sądowym za fałszywe zeznania.

Nie może być świadkiem przy sporządzaniu testamentu osoba, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść. Nie mogą być również świadkami: małżonek tej osoby, jej krewni lub powinowaci pierwszego i drugiego stopnia oraz osoby pozostające z nią w stosunku przysposobienia. Jeżeli świadkiem była jedna z osób wymienionych wyżej, nieważne jest tylko postanowienie, które przysparza korzyści tej osobie, jej małżonkowi, krewnym lub powinowatym pierwszego lub drugiego stopnia albo osobie pozostającej z nią w stosunku przysposobienia. Jednakże gdy z treści testamentu lub z okoliczności wynika, że bez nieważnego postanowienia spadkodawca nie sporządziłby testamentu danej treści, nieważny jest cały testament.

Testamenty ustne są tą formą testamentu, których prawdziwość – jak wykazuje praktyka – często bywa skutecznie kwestionowana. Nakłada to na sądy orzekające szczególnie wnikliwego badania, czy spełnione zostały wszystkie ustawowe przesłanki ważności testamentu ustanego mającego stanowić podstawę dziedziczenia.  Stąd pojawiające się w literaturze propozycje skreślenia art. 952 KC argumentowane są przede wszystkim tą okolicznością. W takiej sytuacji stwierdzanie nabycia spadku na podstawie testamentu ustnego powinny być poprzedzane precyzyjnym ustaleniem wszystkich okoliczności towarzyszących wyrażeniu przez spadkodawcę jego ostatniej woli w tej formie. Wymaga to od sądu orzekającego szczególnie wnikliwego badania, czy zachowane zostały wszystkie wymagania ustawy dotyczące zarówno formalnych przesłanek ważności, jak i okoliczności pozwalających na skorzystanie z tej formy testamentu. Ponadto niezbędne jest ścisłe przestrzeganie reguł odnoszących się do stwierdzenia treści rozrządzeń spadkodawcy zawartych w takim testamencie.

Pierwszy przykład z sprawy sądowej

Spadkodawca w dniu sporządzenia testamentu czuł się źle, od dłuższego czasu był już sparaliżowany i w jego przekonaniu zachodziła obawa rychłej śmierci. Zresztą ta obawa istniała także obiektywnie ze względu na pogarszający się stan zdrowia spadkodawcy. Spadkodawca następnego dnia po sporządzeniu testamentu zmarł. Testament sporządzony był w porze popołudniowej, co też w łączności z pogarszającym się stanem zdrowia testatora uzasadnia wniosek o niemożliwości zachowania zwykłej formy testamentu. Oświadczenie ostatniej woli spadkodawcy złożone ustnie przy jednoczesnej obecności trzech świadków odpowiada więc przesłankom, o jakich mowa w art. 952 § 1 KC. Treść testamentu ustnego została spisana przez jednego ze świadków przez co zachowane wymagania określone w art. 952 § 2 KC.

Drugi przykład z sprawy sądowej

Stan faktyczny sprawy wskazywał na taki stan zdrowia spadkodawcy, na kilka dni przed jego śmiercią, że uwzględniając wpływ na zdrowie jego wcześniejszego trybu życia i warunków mieszkania można zasadnie przyjąć, iż zarówno istniała obawa jego rychłej śmierci, jak i występowały na tyle szczególne okoliczności, że osobiste spisanie ostatniej woli mogło być bardzo utrudnione, a nawet z powodu stanu fizycznego spadkodawcy w ogóle niemożliwe. Wszelkie ustalenia dotyczące stanu zdrowia spadkodawcy w ostatnich dniach życia wskazywały, a wkrótce potem zmarł, że twierdzenie skarżącej o jego dobrym stanie zdrowia w dniu sporządzania testamentu i w dniach poprzedzających jest nieuprawnione oraz, że zasadne było wezwanie osób mu znanych z zamiarem podyktowania ostatniej woli w przedmiocie rozrządzenia majątkiem. Jednocześnie, zeznania świadków obecnych w chwili sporządzania testamentu ustnego wskazały jednoznacznie, że spadkodawca był świadomy składanego oświadczenia woli, czyniąc to, jak zaznaczał wobec świadków „z braku zainteresowania jego osobą ze strony rodziny” oraz z potrzeby „zrobienia ładu i porządku” przed śmiercią.

[spacer]

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu