Poniedziałek - Sobota9.00 - 20.00
ul. Głogowska 47a lok. 1a 60-736 Poznań
Tel.+48696293998
ZapraszamyJeżeli chcesz mieć przewagę problemy powierz najlepszym specjalistom
Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Testament, dziedziczenie spadku i majątku w konkubinacie czy związku nieformalnym przez partnera, konkubenta, partnerkę, konkubinę

Elementami wyróżniającymi konkubinat są: więź gospodarcza, wspólne mieszkanie, więź fizyczna i emocjonalna. Jako więź gospodarczą należy przyjąć tradycyjnie rozumianą więź w postaci prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego, co oznaczać będzie miejsce, w którym małżonkowie zaspokajają swoje codzienne potrzeby bytowe. Z tak rozumianą więzią gospodarczą nierozerwalne jest wspólne mieszkanie. Jako więź fizyczną i emocjonalną należy rozumieć pożycie cielesne, wzajemną miłość, szacunek, okazywanie sobie pomocy. Jednak elementy te, jako prawnie nieuregulowane, nie tworzą wzajemnych praw i obowiązków, jakie wiążą małżonków.

Konkubinat sam przez się nie wywołuje żadnych skutków o charakterze prawno–majątkowym między konkubentami. Jeśli zaś powstaną między konkubentami stosunki prawno-majątkowe, prawa i obowiązki stąd wynikające należy oceniać na podstawie przepisów właściwych dla tych stosunków. Wobec tego powstaje dla konkubentów kwestia dość istotna, mianowicie w jaki sposób należy rozliczyć konkubinat.

Uległ zmianie stopień zamożności społeczeństwa. Majątki podlegające dziedziczeniu nierzadko przedstawiają istotną wartość, a ich skład staje się coraz bardziej różnorodny i skomplikowany. Zmalała stabilność rodziny, wzrosła liczba rozwodów i ponownych małżeństw oraz związków nieformalnych. Fakt, że dokonały się pewne zmiany, nie budzi wątpliwości.

Zgodnie z treścią art. 1025 pkt 1 KC, Sąd na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę. Zgodnie z art. 922 § 1 KC prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób. W polskim porządku prawnym znane są dwa sposoby przejścia tych praw i obowiązków. Na podstawie art. 926 § 1 KC powołanie do spadku może wynikać z ustawy (art. 931 i n.k.c.) bądź z testamentu (art. 941 i n.k.c.) Dziedziczenie na podstawie testamentu wyprzedza dziedziczenie ustawowe, co regulują przepisy art. 926 § 2 i 3 KC Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, dziedziczenie ustawowe co do części spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał do tej części spadkobiercy albo gdy którakolwiek z kilku osób, które powołał do całości spadku, nie chce lub nie może być spadkobiercą. Zgodnie z art. 959 KC spadkodawca może powołać do całości lub części spadku jedną lub kilka osób. Zgodnie z art. 950 KC testament może być sporządzony w formie aktu notarialnego.

Z chwilą otwarcia spadku, co następuje z chwilą śmierci spadkodawcy (art. 924 KC) spadkobierca, niezależnie od tytułu do powołania do spadku, wchodzi w całość praw i obowiązków majątkowych spadkodawcy. Kodeks cywilny przyznaje spadkobiercy prawo pierwszeństwa określenia kto będzie jego spadkobiercą poprzez sporządzenie testamentu w określonej formie. Warto przypomnieć, że KC rozróżnia testamenty zwykłe i szczególne.

Testament, dziedziczenie spadku i majątku w konkubinacie czy związku nieformalnym przez partnera, konkubenta, partnerkę, konkubinę Poznań Warszawa adwokat radca prawny prawnik kancelaria

Do testamentów zwykłych należy zaliczyć:

– własnoręczny, który powinien być sporządzony przez spadkodawcę pismem ręcznym, podpisany i opatrzony datą (art. 949 KC);

– notarialny, czyli sporządzony w formie aktu notarialnego (art. 950 KC);

– urzędowy – sporządzony poprzez złożenie ustnego oświadczenia ostatniej woli wobec osób zajmujących określone w art. 951 KC stanowiska w administracji publicznej, w obecności dwóch świadków.

Natomiast do testamentów szczególnych KC zalicza:

– ustny sporządzony, gdy istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy, a zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy obecności co najmniej trzech świadków (art. 952 KC);

– podróżny sporządzony w czasie podróży samolotem lub statkiem morskim poprzez złożenie oświadczenia ostatniej woli wobec dowódcy statku lub jego zastępcy w obecności dwóch świadków (art. 953 KC);

– wojskowy (art. 954 KC), którego forma szczegółowo jest określona w rozporządzeniu Ministra Obrony Narodowej z 30.1.1965 r. w sprawie testamentów wojskowych.

Testament, dziedziczenie spadku i majątku w konkubinacie czy związku nieformalnym przez partnera, konkubenta, partnerkę, konkubinę

Stosownie zaś do art. 944 § 1 KC sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych. W myśl art. 945 § 1 KC testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony: 1) w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli; 2) pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści; 3) pod wpływem groźby. Sporządzenie testamentu w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli (art. 945 § 1 pkt 1 KC) powinno być interpretowane w nawiązaniu do treści art. 82 KC Wymaga podkreślenia, że ocena w przedmiocie istnienia stanu wyłączającego świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli musi być w świetle art. 82 KC kategoryczna. Musi być zatem zdecydowane ustalenie, że zachodził lub nie zachodził stan wyłączający świadomość. Brak świadomości i swobody musi być zupełny, art. 82 KC bowiem wiąże przewidziane w nim skutki tylko z całkowitym wyłączeniem.

Nawet stwierdzenie u spadkodawcy choroby psychicznej nie powoduje samo przez się nieważności testamentu, nie przesądza też o braku zdolności testowania, jeżeli osoba taka nie została ubezwłasnowolniona. W wypadku jakiejkolwiek wątpliwości niezbędne jest przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego celem ustalenia zdolności testowania spadkodawcy w chwili sporządzenia przez niego testamentu. Dopiero ustalenie, że w chwili składania oświadczenia woli testator znajdował się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, może prowadzić do nieważności testamentu. Osoba mająca interes prawny może dochodzić orzeczenia testamentu za nieważny na podstawie zaistnienia przesłanek wskazanych w art. 945 § 1 KC.

Podstawowym kryterium oceny ważności testamentu, jako czynności prawnej jest istnienie po stronie testatora woli testowania (animus testandi). Brak tej woli przesądza o tym, że czynność prawna jednostronna na wypadek śmierci (testament) w ogóle nie została dokonana (nie zostało złożone oświadczenie woli).

Stan wyłączający świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli może być rozumiany tylko jako stan, w którym możliwość wolnego wyboru jest całkowicie wyłączona. W przypadku zarzutu braku po stronie spadkodawcy zdolności testowania z uwagi na pozostawanie spadkodawcy w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli (art. 945 § 1 pkt 1 KC), w celu podważenia ważności testamentu z powołaniem na wskazaną wadę oświadczenia woli należy wykazać, że wada wykluczała zdolność testowania w dacie sporządzenia testamentu. W celu ustalenia stanu świadomości testatora w chwili sporządzenia testamentu z zasady przeprowadza się dowód z opinii biegłego. W oparciu o materiał dowodowy zgromadzony w sprawie biegły ocenia, czy i na ile zachowanie spadkodawcy ujawnione przed osobami, z którymi spadkodawca miał kontakt pozwala ustalić świadomość testatora rozpoznania skutków wyrażonej woli oraz stawia diagnozę co do zdolności testowania. Sąd z urzędu bada, czy testament odpowiada wymogom ustawowym, zaś wykładnia przepisu art. 945 § 1 i 3 KC pozwala przyjąć domniemanie, że spadkodawca w dacie sporządzenia testamentu miał zdolność testowania.

Dopiero w braku testamentu w grę będzie wchodziło dziedziczenie ustawowe. Należy wyjaśnić, że do kręgu spadkobierców ustawowych KC zalicza rodzinę spadkodawcy, a więc: dzieci, przysposobionego, małżonka, wnuków, rodziców, przysposabiającego, rodzeństwo, dzieci rodzeństwa ich wnuków, dziadków. W braku wyżej wskazanych spadkobierców dziedziczą gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy lub Skarb Państwa. Regulacja ta jest wyrazem wyżej wskazanej konstytucyjnej zasady ochrony rodziny. Warto wspomnieć, że przepisów o ustawowym dziedziczeniu małżonka nie stosuje się, jeśli małżonkowie pozostawali w separacji. W związku z tym, iż konkubinat jest związkiem faktycznym i obojętnym dla prawa, to konkubent nie jest powołany do dziedziczenia po zmarłym partnerze z mocy ustawy. Sytuacja ta staje się dość niekorzystna dla konkubenta wówczas, gdy pozostawał on w wieloletnim związku nieformalnym, z którego pozostał pewien majątek.

Jeśli konkubenci nabyli w trakcie trwania związku nieruchomość, na zasadach współwłasności w częściach ułamkowych, to w braku testamentu, spadkobiercy ustawowi będą dziedziczyli po zmarłym udział w tej nieruchomości i staną się jej współwłaścicielami wraz z drugim konkubentem. Należy zauważyć, że z praktycznego punktu widzenia, jeśli konkubent nie będzie mógł sobie ułożyć stosunków ze spadkobiercami zmarłego partnera, to przysługuje mu żądanie zniesienia współwłasności w drodze umowy lub roszczenie o zniesienie współwłasności w drodze orzeczenia sądowego.

Testament, dziedziczenie spadku i majątku w konkubinacie czy związku nieformalnym przez partnera, konkubenta, partnerkę, konkubinę Poznań Warszawa adwokat radca prawny prawnik kancelaria

Natomiast, jeśli zmarły konkubent był jedynym właścicielem nieruchomości, a drugi konkubent poczynił na tę nieruchomość nakłady, to będzie mu przysługiwało tylko roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia. W przypadku, gdy zmarły konkubent prowadził działalność gospodarczą, a drugi konkubent świadczył usługi w związku z jej prowadzeniem, to będą mu przysługiwały roszczenia z tytułu umowy zlecenia, możliwe będzie zastosowanie przepisów o spółce cywilnej, jeśli konkubentom przyświecało osiągnięcie założonego celu gospodarczego. W obydwu przypadkach roszczenia te wejdą w skład długów spadkowych. Odpowiedzialność spadkobierców w tym przypadku będzie regulowana przez art. 1030 KC i n.

Natomiast zupełnie odmienna jest sytuacja, gdy konkubent postanowi sporządzić testament. Wtedy, zgodnie z zasadą swobody testamentowej, konkubent będzie mógł powołać do całości lub części spadku swojego partnera. Jednak i tutaj nie obejdzie się bez problemów, gdyż pojawi się prawo do zachowku i roszczenie o jego realizację. W sytuacji, gdy w testamencie zostaną pominięci ustawowi spadkobiercy tacy jak: zstępni, małżonek, rodzice spadkodawcy, to zgodnie z art. 991 KC należy im się, jeśli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy lub zstępny uprawniony jest małoletni, 2/3 wartości udziału spadkowego, jaki by im przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, a w innych wypadkach 1/2 wartości tego udziału. Należy zaznaczyć, że KC operuje terminem „wartość udziału”. Oznacza to, że roszczenie o zachowek ma charakter pieniężny. Ramy tego artykułu nie pozwalają na dogłębne omówienie dość skomplikowanej problematyki zachowku, jednak należy zauważyć, że prawo do zachowku przysługuje spadkobiercy całkowicie pominiętemu w testamencie, spadkobiercy powołanemu częściowo do spadku, ale udział jego jest mniejszy niż wynikałoby to z zachowku, zapisobiercy, obdarowanemu. W takich sytuacjach uprawnionemu przysługuje odpowiednio roszczenie o całą wartość zachowku lub o uzupełnienie tej wartości.

Sporządzenie testamentu pozwoli na uniknięcie ewentualnych długotrwałych sporów sądowych i niedogodności z tym związanych. Jednak sporządzenie testamentu nie uchroni konkubenta od odpowiedzialności z tytułu ewentualnego zachowku.

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 1

Spadkodawczyni K. P. urodziła się (…), zmarła dnia 14 stycznia. Była zamężna dwukrotnie: z K. S. (2), następnie z C. P.. Z pierwszego małżeństwa miała syna K. S. (1), z drugiego małżeństwa nie miała dzieci. Spadkodawczyni nie miała dzieci pozamałżeńskich ani przysposobionych. Dalej żyła w konkubinacie z J. P..

K. P. przed notariuszem K. B. sporządziła testament notarialny, następującej treści:

„§ 1. K. P. oświadcza, iż działając na podstawie art. 64 ust. 1 ustawy z dnia 04 lutego 2011 roku Prawo prywatne międzynarodowe (Dz.U. Nr 80, poz. 432), wybiera prawo polskie, będące jej prawem ojczystym, jako właściwe dla sprawy spadkowej po niej.

§ 2.  K. P. powołuje do całego spadku konkubenta J. P., syna Z. i J., posiadającego PESEL (…), urodzonego w B., a w przypadku gdyby on nie chciał lub nie mógł być spadkobiercą, powołuje do całego spadku wnuczkę E. S., córkę K. i I., urodzoną dnia (…) w G.. Stawająca dodaje, że jej związek z J. P. trwa od bardzo dawna.

§ 3. K. P. wydziedzicza syna K. S. (1), urodzonego dnia (…) w S., z ojca K., z powodu uporczywego niedopełniania względem stawającej obowiązków rodzinnych: od około trzech lat, to jest od powrotu stawającej ze Szwecji do Polski, jej jedyny syn nie utrzymuje z nią kontaktu, czasami tylko sporadycznie złoży jej życzenia imieninowe i na tym kończy się jego kontakt ze stawającą. Nadto dodaje, że w czasie, gdy stawająca mieszkała w Szwecji (przez około trzydzieści lat) syn regularnie ją odwiedzał i mieszkał u niej na jej koszt, wywożąc od niej zawsze mnóstwo dóbr, w tym także ruchomości, które wykorzystywał w celach zarobkowych (między innymi do handlowania tymi rzeczami na terenie Rzeczpospolitej Polskiej) i nigdy z tego tyłu nie zapłacił stawającej jakiejkolwiek kwoty, ani też nie zwracał jej poniesionych przez nią na jego działalność wydatków. Po powrocie stawającej do Polski syn nie chce, żeby go stawająca odwiedzała. Dwa miesiące temu stawająca chciała odwiedzić syna w jego domku letniskowym, jednak usłyszała od niego, że nie może go odwiedzić. Stawająca dodaje, że za jej pieniądze syn wyposażył sobie mieszkanie w którym mieszka i domek letniskowy, dlatego też uważa ona, że jej syn został przez nią zaspokojony za życia. K. P. oświadcza, że z powyższych powodów nie może synowi przebaczyć.

§ 4.  K. P. poleca spadkobiercy i synowej I. S. opiekę nad swoim grobem.”

K. P. leczyła się z powodu dolegliwości bólowych kręgosłupa i bioder. Kolejne wizyty miała odnotowywano również bóle kręgosłupa, bioder, żeber, barku. Na wizycie w odnotowano, że była u psychiatry, jednakże nie zawarto żadnego rozpoznania, ani kontynuowania leków. Po konsultacji włączono lek L. – jest to lek przeciwdepresyjny, nie powodujący zaburzeń świadomości, nie obniża również zdolności poznawczych. L. to nazwa handlowa dla mianseryny, która stosowana jest w leczeniu zaburzeń depresyjnych. Ponadto lek ten ma też działanie sedacyjne (nasenne). M. jest substancją dość bezpieczną, tzn. ma niewiele działań niepożądanych i ubocznych i dlatego często stosowana jest u osób w wieku podeszłym zarówno w leczeniu zaburzeń nastroju jak i zaburzeń snu o niewielkim nasileniu. Lek ten nie ma żadnego negatywnego wpływu na funkcje poznawcze. Zastosowanie tego leku w dawce 20mg, czyli dość niskiej, może pośrednio świadczyć o tym, że zaburzenia psychiczne występujące u spadkodawczyni w tamtym czasie nie były nasilone. Odnotowano stan bardzo dobry.

Na wizycie odnotowano jedynie – ogólne osłabienie oraz obniżony nastrój. W okresie kilku miesięcy około daty testamentu spadkodawczyni nie otrzymywała żadnych stałych leków, które by mogły wskazywać na możliwość upośledzenia przez nią zdolności poznawczych. W kolejnych latach  poza wpisami badań podstawowych nie odnotowano żadnych istotnych dolegliwości. Następnie w dokumentacji występuje badanie (…) – badanie to (M. (…) czyli badanie „stanu umysłu”) jest podstawowym badaniem w diagnostyce zespołów otępiennych, wynik 28 świadczy praktycznie o braku objawów otępiennych; wynik ten zatem jednocześnie nie wskazuje, aby w okresie dwóch lat wcześniej, kiedy sporządzano testament, mógł występować zespół otępienny (w którym objawy są trwałe lub postępujące). Pogorszenie stanu pamięci odnotowano na początku roku w styczniu test (…) wynosił 17 pkt, czyli otępienie umiarkowane. W dalszej kolejności od sierpnia wystąpiły schorzenia ogólnoustrojowe – zapalenie płuc, niewydolność krążenia, zaburzenia rytmu serca.

Testament, dziedziczenie spadku i majątku w konkubinacie czy związku nieformalnym przez partnera, konkubenta, partnerkę, konkubinę Poznań Warszawa adwokat radca prawny prawnik kancelaria

Schorzenia spadkodawczyni oraz przyjmowane leki zawarte w dokumentacji medycznej nie wskazują, aby miały one wpływ na funkcje poznawcze, psychosomatyczne w stopniu ograniczającym możliwość świadomego podjęcia decyzji i wyrażenia woli przez spadkodawczynię i tym samym ograniczały zdolność do podejmowania czynności prawnych w trakcie sporządzenia testamentu.

Sąd wziął pod uwagę zeznania świadka – notariusza K. B., uznając je za szczere i wiarygodne. Świadek wprost zeznał, że nie pamięta okoliczności sporządzenia testamentu przez K. P., jednak zawsze przed czynnością notarialną przeprowadza rozmowę z testatorem, nie sporządziłaby testamentu gdyby miała wątpliwości co do tego czy testator jest w stanie złożyć ważne oświadczenie woli. Nie doszłoby do sporządzenia testamentu gdyby stwierdziła że testator jest otępiały, ma problemy z postrzeganiem przestrzeni.

Sąd w całości dał wiarę opiniom biegłych sądowych: neurologa i psychiatry. Opinie zostały wydane przez biegłych dysponujących wiedzą specjalną, były wewnętrznie spójne. Opinie w pełni odnosiły się do tezy dowodowej. Biegli szczegółowo przedstawili tok swojej analizy oraz podstawy wyciągniętych wniosków. Wnioski opinii zostały sformułowane w sposób jasny i jednoznaczny. Według biegłego neurologa w dokumentacji medycznej poza stwierdzeniem zespołu depresyjnego u nie odnotowano żadnych istotnych zaburzeń poznawczych, opisując stan zdrowia wręcz jako bardzo dobry.

Trudno w tym również dopatrywać się jakiegokolwiek toksycznego działania niepożądanego stosowanych leków pod postacią tak nasilonych zaburzeń świadomości, postrzegania lub pamięci, które mogły by być tak nasilone, aby powodować ograniczenie możliwości podjęcia samodzielnych decyzji bądź wyrażenia woli; żadnych z takich działań niepożądanych nie ma nigdzie opisanych. Szereg pacjentów w starszym wieku powszechnie przyjmuje powyższe leki przez nawet wiele lat, bez żadnych istotnych działań niepożądanych. Biegły, poza wiadomościami merytorycznymi również z praktyki klinicznej nie ma żadnych podstaw do tego, aby u osoby, u której badanie (…) nie wykazuje żadnych istotnych odchyleń, potwierdzić, że dwa lata wcześniej (w okresie sporządzenia testamentu) istniał zespół otępienny, który „wycofał się”, albo mógł występować w jakimkolwiek istotnym nasileniu. Podkreślić należy że opinia biegłego neurologa w całości koresponduje z opinią biegłego psychiatry, opinie te wzajemnie się uzupełniają.

Z powyższych względów Sąd oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii uzupełniającej biegłych sądowych neurologa i psychiatry, z opinii neuropsychiatry, czy też zespołu biegłych dopuszczenie w/w dowodów spowodowałoby przedłużenie postępowania oraz wzrost jego kosztów (art. 235(2) § 1 pkt 2 i 5 KPC) podczas gdy wydane już w sprawie opinie są wyczerpujące i jednoznaczne.

W niniejszej sprawie uczestnik postępowania K. S. (1) podnosił, że nieważność testamentu wynika z tego, iż testatorka sporządziła go w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Z powyższych względów, zdaniem Sądu istotne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy było ustalenie, czy spadkodawczyni w dacie sporządzania testamentu notarialnego była zdolna świadomie i swobodnie powziąć decyzję i wyrazić wolę testowania.

W ocenie Sądu opinie biegłych sądowych neurologa i psychiatry, wydane w oparciu o zgromadzoną dokumentację medyczną, także posiłkowo zeznania świadka K. B. nie pozostawiają wątpliwości, że schorzenia spadkodawczyni oraz przyjmowane leki zawarte w dokumentacji medycznej nie wskazują, aby miały one wpływ na funkcje poznawcze, psychosomatyczne w stopniu ograniczającym możliwość świadomego podjęcia decyzji i wyrażenia woli przez spadkodawczynię i tym samym ograniczały zdolność do podejmowania czynności prawnych w trakcie sporządzenia testamentu.

Testament, dziedziczenie spadku i majątku w konkubinacie czy związku nieformalnym przez partnera, konkubenta, partnerkę, konkubinę

Nie może także umknąć uwadze Sądu, że choć testament notarialny jest jedną ze zwykłych form testowania przewidzianych przez ustawodawcę, to jednak dość powszechnie występuje w praktyce ze względu na korzyści jakie przynosi – testator decyduje w nim o tym, co stanie się z jego majątkiem w obecności wykształconego i profesjonalnego doradcy, jakim jest notariusz – zawód zaufania publicznego i osoba urzędowa. Liczyć więc może na jego wiedzę i kompetencję oraz pewność realizacji wskazanych dyspozycji dotyczących majątku. Notariusz ma obowiązek zweryfikować tożsamość osoby, która składa oświadczenie oraz jej zdolność do podejmowania takich decyzji – czyli jej zdolność testowania, w szczególności weryfikuje czy testator nie jest przymuszony do sporządzenia testamentu oraz czy nie występują okoliczności wyłączające zdolność do czynności prawnych. Notariusz dba o to, żeby wola testatora wyrażona była jak najdokładniej, zgodnie z prawem, bez postanowień, które okazać by się mogły nieważne. Powyższe wynika także z zeznań notariusza K. B..

Wobec powyższego na podstawie w/w przepisów, w oparciu o treść testamentu, należało stwierdzić, że spadek po K. P., zmarłej w G., ostatnie miejsce zwykłego pobytu w S., na podstawie testamentu notarialnego, otwartego i ogłoszonego przed Sądem Rejonowym, nabył z dobrodziejstwem inwentarza w całości partner i konkubent J. P. Postanowienie Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 11 grudnia 2020 r. I Ns 23/18

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 2

Spadkodawca J. S. (1) zmarł w miejscowości Z., ostatnim stałym miejscu zamieszkania. W dacie śmierci pozostawił po sobie drugą żonę B. S. (2) z domu C. oraz córkę z pierwszego małżeństwa I. S. (1) urodzoną (…) Z pierwszą żoną B. S. (3) spadkodawca pozostawał w faktycznej separacji kiedy to wyprowadził się z P. i wrócił do rodzinnej miejscowości – Z.. W tym czasie J. S. (1) związał się z B. S. (2) z którą pozostawał w nieformalnym związku. Córka spadkodawcy odwiedziła ojca w Z. dwukrotnie.

Spadkodawca sporządził przed notariuszem M. B. w Kancelarii Notarialnej w Ł. za nr. rep. A(…) testament notarialny w którym do całości spadku powołał swoją konkubinę B. S. (2). Spadkodawca zdecydował się na sporządzenie testamentu, albowiem wraz z konkubiną chciał wyremontować dom. Przed udaniem się do notariusza J. S. (1) poinformował swoją siostrę K. Ż. (2), że zamierza przepisać swój majątek na rzecz B. S. (2) w zamian za opiekę. Ponadto powiedział siostrze, że nie ma córki i nie chce o niej słyszeć. Sąd Okręgowy wydal wyrok w którym rozwiązał przez rozwód związek małżeński J. S. (1) i B. S. (3).

Testament, dziedziczenie spadku i majątku w konkubinacie czy związku nieformalnym przez partnera, konkubenta, partnerkę, konkubinę Poznań Warszawa adwokat radca prawny prawnik kancelaria

Sąd uznał, że materiał dowodowy zgromadzony w sprawie wyklucza tezę jakoby testament J. S. (1) został sporządzony pod wpływem błędu o którym mowa w art. 945 § 1 pkt 2 KC Zdaniem Sądu spadkodawca co najmniej od daty separacji miał ugruntowany stosunek zarówno do pierwszej żony jak i do I. S. (1). Nie wyrażał woli utrzymywania z nimi kontaktów a sama wnioskodawczyni tych kontaktów nie poszukiwała. W czasie jego wieloletniego zamieszkiwania w Z. odwiedziła go jedynie dwukrotnie. W praktyce nie interesowała się jego stanem zdrowia, potrzebami czy też koniecznością pomocy w chorobie. W ocenie Sądu choroba psychiczna I. S. (1) nie mogła stanowić przeszkody do utrzymywania z ojcem kontaktów, zwłaszcza w okresie jej remisji. Działanie J. S. (2) polegające na sporządzeniu testamentu na rzecz konkubiny było przemyślane i podyktowane chęcią jej zabezpieczenia w obliczu wspólnych nakładów czynionych na nieruchomość spadkodawcy. W dacie sporządzania testamentu J. S. cieszył się sprawnością umysłu nie budzącą wątpliwości co do możliwości swobodnego powzięcia decyzji i wyrażenia woli. Spadkodawca wiedział, że ma córkę zaś fakt jego niewiedzy o chorobie nie miał znaczenia przy sporządzaniu testamentu. Działania testatora były w pełni swobodne i wolne od jakichkolwiek nacisków. Zdaniem Sądu w pełni świadomie pominął w testamencie córkę a czas od chwili jego sporządzenia do chwili śmierci był wystarczająco długi do tego aby zmienił swą ostatnią wolę w przypadku dokonania innej oceny otaczającej go rzeczywistości.

Ostatecznie Sąd Rejonowy uznał, że wbrew twierdzeniom wnioskodawczyni testament sporządzony przez J. S. (1) jest ważny. W konsekwencji uchylił sporządzony przed notariuszem akt poświadczenia dziedziczenia i stwierdził nabycie spadku w całości na rzecz B. S. (1) na podstawie kwestionowanego testamentu.

Testament należy tłumaczyć tak aby zapewnić możliwie najpełniejsze urzeczywistnienie woli spadkodawcy (art. 948 § 1 KC). W ustalonych przez Sąd okolicznościach sprawy nie sposób przyjąć by rzeczywista wola J. S. (1) była inna aniżeli to wynika z treści testamentu. Poza sporem pozostaje fakt, że w dacie jego sporządzania osobą najbliższą testatorowi była konkubina B. S. (2). Zarówno z córką jak i żoną nie utrzymywał żadnych kontaktów. We wskazanym okresie z córką widział się jedynie dwukrotnie. Okoliczność ta potwierdza wygaśnięcie miedzy tymi osobami typowych relacji rodzinnych. W toku postępowania nie ustalono przyczyn takiego stanu rzeczy tym nie mniej poza sporem pozostaje fakt, że spadkodawca świadomie i pełnym rozeznaniem zdecydował się zadysponować majątkiem na rzecz osoby wówczas dla niego najbliższej – konkubiny. Jak wynika z ustaleń Sądu motywem działania spadkodawcy była chęć zabezpieczenia jej na wypadek swojej śmierci.

W tym kontekście bez znaczenia dla decyzji J. S. (1) pozostają relacje łączące go z córką, niezależnie od rzeczywistych przyczyn takiego stanu rzeczy. Testator w chwili sporządzania testamentu nie pozostawał w błędzie do okoliczności stanu zdrowia córki. Co więcej, nie ma żadnych dowodów na potwierdzenie tego by okoliczność ta miała dla spadkodawcy jakiekolwiek znaczenie przy sporządzeniu testamentu. W tym stanie rzeczy twierdzenia I. S. (1) w tym zakresie stanowią niczym nie popartą hipotezę a nie wniosek sformułowany w oparciu o dowody bezpośrednie lub poszlaki tworzące spójny, logiczny i nierozerwalny łańcuch. Dokonana przez J. S. (1) czynność prawna nie była sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego. Spadkodawca mógł zadysponować swoim majątkiem na wypadek śmierci a jego decyzja była racjonalna i usprawiedliwiona w kontekście konkubinatu w którym wówczas pozostawał. W tym stanie rzeczy Sąd Rejonowy słusznie uznał brak podstaw prawnych do zakwestionowania ważności lub skuteczności testamentu i stwierdził nabycie spadku na rzecz B. S. (1) z pominięciem przepisów art. 945 § 1 pkt 2 KC w zw. z art. 84 § 2 KC art. 58 KC Postanowienie Sądu Okręgowego – I Wydział Cywilny z dnia 20 czerwca 2018 r. I Ca 202/18

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu