Poniedziałek - Sobota9.00 - 20.00
ul. Głogowska 47a lok. 1a 60-736 Poznań
Tel.+48696293998
ZapraszamyJeżeli chcesz mieć przewagę problemy powierz najlepszym specjalistom
Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Koszty pogrzebu jako długi spadkowe przy obliczaniu wartości spadku obniżające i zmniejszające zachowek

Zgodnie z art. 991 § 1 KC zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek). Z kolei w myśl § 2 tego przepisu, jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Swoboda dysponowania majątkiem za życia, na przykład w formie darowizn, czy swoboda testowania pozwalająca na dowolne dysponowanie majątkiem w testamencie na wypadek śmierci mogą prowadzić do pokrzywdzenia osób najbliższych spadkodawcy. Stąd też osoba fizyczna ma przynajmniej moralny obowiązek wspierania rodziny, w tym też pozostawienia im korzyści ze spadku. Jednakże o tym, kto, jakie i na jakich zasadach otrzyma korzyści po zmarłym, decyduje ustawa. Można więc twierdzić, że w kręgu rodziny zmarłego istnieją osoby, którym pozostawienie korzyści jest obligatoryjne w zakresie określonym w ustawie. Stąd też nikt nie może na wypadek swojej śmierci rozporządzić majątkiem zupełnie dobrowolnie, z pominięciem najbliższych.

Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia. Nie ma więc znaczenia, w jakiej postaci roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku zostały zaspokojone. W każdym też przypadku, gdy uprawniony do zachowku, dziedziczący z ustawy wespół z innymi osobami, nie otrzymał należnego mu zachowku, ma przeciwko współspadkobiercom roszczenia o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Wysokość zachowku określa art. 991 § 1 KC; wynosi on połowę wartości udziału, jaki przypadałby uprawnionemu przy dziedziczeniu ustawowym, natomiast jeżeli uprawniony do zachowku jest osobą małoletnią albo trwale niezdolną do pracy, wysokość ta wynosi dwie trzecie wartości tego udziału, przy czym przy obliczaniu wysokości zachowku należy ustalić czystą wartość spadku. Wartość ta to różnica między wysokością aktywów wchodzących w skład spadku a wysokością długów spadkowych.

Koszty pogrzebu jako długi spadkowe przy obliczaniu wartości spadku obniżające i zmniejszające zachowek Poznań

Zatem uprawniony należny mu zachowek może otrzymać przede wszystkim w postaci powołania do spadku, zapisu lub uczynionej przez spadkodawcę na jego rzecz darowizny (art. 991 § 2 KC). Gdy jednak to nie nastąpi, przysługuje mu – w myśl powołanego przepisu – przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia. Stąd jednoznaczny wniosek, że o powstaniu na rzecz uprawnionego do zachowku roszczenia przeciwko spadkobiercy o pokrycie lub uzupełnienie w pieniądzu zachowku rozstrzyga tylko to, czy otrzymał on w całości należny mu zachowek w postaci powołania do spadku, zapisu lub uczynionej przez spadkodawcę na jego rzecz darowizny. Jeżeli otrzymał, roszczenie o zachowek nie przysługuje mu. Jeżeli natomiast nie otrzymał, roszczenie o zachowek przysługuje mu, choćby został powołany do spadku, nawet z ustawy, i choćby współspadkobierca – adresat jego roszczenia sam też był uprawniony do zachowku (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13.02.2004 r., II CK 444/02, Biul. SN 2004/7/9).

W kolejnym etapie należy ustalić tzw. substrat zachowku (art. 993 KC- art. 995 KC). Ustalenie substratu zachowku wymaga przede wszystkim określenia czystej wartość spadku, która stanowi różnicę pomiędzy stanem czynnym spadku, czyli wartością wszystkich praw należących do spadku, według ich stanu z chwili otwarcia spadku, i cen z chwili orzekania o zachowku (por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego – zasadę prawną – z dnia 26 marca 1985 roku., III CZP 75/84, OSP 1988, numer 2, poz. 27), a stanem biernym spadku, czyli sumą długów spadkowych, z pominięciem jednak długów wynikających z zapisów i poleceń.

Zgodnie z art. 922 k.c. prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób. Do długów spadkowych należą także koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku, koszty postępowania spadkowego, obowiązek zaspokojenia roszczeń o zachowek oraz obowiązek wykonania zapisów zwykłych i poleceń, jak również inne obowiązki. W doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się, że granice obowiązku zwrotu kosztów pogrzebu wyznaczają przyjęte powszechnie zwyczaje w danym środowisku. Nie budzi wątpliwości, że obowiązek ten obejmuje zwrot kosztów bezpośrednio związanych z pogrzebem takich jak przewóz zwłok, nabycie trumny, zakup miejsca na cmentarzu, ale również koszty postawienia nagrobka, wydatki na wieńce i kwiaty, zakup odzieży żałobnej oraz poczęstunek osób biorących udział w pogrzebie. Koszty pogrzebu spadkodawcy ograniczają zwyczaje przyjęte w danym środowisku, do którego zmarły należał.

Koszty pogrzebu jako długi spadkowe przy obliczaniu wartości spadku obniżające i zmniejszające zachowek Poznań

W orzecznictwie wskazuje się, że wystawienie nagrobka mieści się w pojęciu kosztów pogrzebu. W uchwale z 22 listopada 1988r., III CZP 86/88 Sąd Najwyższy stwierdził, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalił się pogląd, że do kosztów pogrzebu zalicza się wydatki poniesione na postawienie nieskromnego, odpowiadającego miejscowym zwyczajom nagrobka (orzeczenia Sądu Najwyższego: z dnia 25 lipca 1967 r. – OSNCP 1968, poz. 48; z dnia 8 maja 1969 r. – OSNCP 1970, poz. 129 i z dnia 13 listopada 1969 r. – OSPiKA 1971, poz. 140). W innym miejscu uzasadnienia tej uchwały wskazano, że koszty pogrzebu w ścisłym tego słowa znaczeniu obejmują wydatki na zakup trumny, nabycie miejsca na grób i wydatki na pokrycie kosztów ceremonii pogrzebowej. Stanowisko takie wyrażone zostało także w szeregu innych orzeczeń i uznawane jest za pogląd ugruntowany w orzecznictwie (vide: wyr. SN z 25.7.1967 r., I CR 81/67, OSN 1968, Nr 3, poz. 48; wyr. SN z 8.5.1969 r., II CR 114/69, OSN 1970, Nr 7–8, poz. 129 oraz wyr. SN z 13.11.1969 r., II CR 326/69, OSP 1971, Nr 7, poz. 140 z glosami Z. Radwańskiego i J. Gwiazdomorskiego, OSP 1971, Nr 7, poz. 140; wyr. SN z 3.6.1980 r., II CR 148/80, OSN 1981, Nr 2–3, poz. 29; uchw. SN z 22.11.1988 r., III CZP 86/88, OSN 1989, Nr 12, poz. 201 z glosą krytyczną B. Kordasiewicza, NP 1990, Nr 7–9, s. 204–208).

Koszty pogrzebu często przekraczają kwotę otrzymaną z ZUS tytułem zasiłku pogrzebowego i uwzględnia ją się w długach spadkowych. Dlatego dla ustalenia substratu zachowku konieczne jest pomniejszenie tej kwoty o długi spadkowe w postaci poniesionych kosztów pogrzebu spadkodawcy przewyższających kwotę otrzymanego z tego tytułu zasiłku pogrzebowego.

Przykłady z spraw sądowych opracowanych przez Kancelarię

  • Pozwana wniosła o rozliczenie kosztów pogrzebu zmarłego spadkodawcy T. P. w kwocie 2.240 zł wskazując, że kwota ta stanowi dług spadkowy i podlega odliczeniu od masy czynnej spadku po zmarłym. Pozwana wskazała, że poniosła koszty pogrzebu spadkodawcy w łącznej kwocie 6.240 zł i po wypłacie zasiłku pogrzebowego z ZUS w kwocie 4.000 zł pozostała do rozliczenia kwota 2.240 zł.
  • Pozwana M. Ś. poniosła koszty pogrzebu ojca T. P. w łącznej kwocie 6.240 zł, na które złożyły się: koszty nabożeństwa, miejsca cmentarnego i posługi pracowników kościelnych – 1.600 zł, koszty przygotowania grobu do pochówku – 540 zł, koszty trumny i usługi pogrzebowej – 3.100 zł, koszty zorganizowania stypy – 1.000 zł. W związku z poniesionymi kosztami pogrzebu pozwana otrzymała z ZUS zasiłek pogrzebowy w kwocie 4.000 zł. Pozostałe poniesione przez nią koszty pogrzebu w kwocie 2.240 zł nie zostały jej zrekompensowane.
  • Dowody zgromadzone w sprawie potwierdzają, że pozwana poniosła koszty pogrzebu w kwocie 6.240 zł i otrzymała zasiłek pogrzebowy w kwocie 4.000 zł, co oznacza, że do rozliczenia pozostają długi spadkowe w kwocie 2.240 zł. Po pomniejszeniu wartości spadku o długi spadkowe wartość spadku będąca podstawą do obliczenia zachowku stanowi kwotę 208.460 zł (210.700 zł – 2.240 zł). Z tego względu zachowek należny powódce – jako że powinien zostać obliczony przy przyjęciu ułamka w wysokości 1/6 – stanowi kwotę 34.743 zł (1/6 x 208.460 zł).
  • W świetle art. 922 § 3 k.c. uznać należało, że poniesione przez powódkę wydatki na zakup nagrobka w wysokości 4.100 zł, a także wydatki: 2.908,5 zł na organizację pogrzebu syna, 330 zł na zakup odzieży dla zmarłego oraz 200 zł za odprawienie mszy stanowią koszty pogrzebu i podlegają zwrotowi przez pozwanego stosownie do zasad odpowiedzialności za długi spadkowe spadkobierców.
  • Sąd przyjął, że wysokość kosztów wykonania nagrobka , organizacji pogrzebu oraz zakupu odzieży i organizacji mszy poniesionych przez powódkę odpowiadają miejscowym zwyczajom. Przemawiają za tym zasady doświadczenia życiowego wskazujące, że koszt estetycznego nagrobka wykonanego z materiału trwałego jest bliski poniesionego przez powódkę. Nie ulega wątpliwości, że w warunkach lokalnych przyjęte jest upamiętnienie osoby zmarłej takim nagrobkiem, który wyraża szacunek i głębokie uczucia do osoby, którą ma upamiętniać. Koszt takiego nagrobka nie musi być najniższy na lokalnym rynku. Poniesienie wydatków w takim celu należy uznać za odpowiadające zarówno lokalnym zwyczajom, jak i przyjętej w społeczeństwie normie wskazującej na potrzebę wyrażenia dobrej pamięci o zmarłym w postaci nagrobku o należytej jakości i estetycznym wyglądzie. Na marginesie zauważyć należy, że pozwany nie wykazywał w procesie jakichkolwiek starań w kierunku wykonania zmarłemu synowi nagrobka, a tym bardziej zmierzających do nabycia odpowiedniego nagrobka za niższą cenę, aniżeli wydatkowana przez powódkę. Trudno także uznać wysokość poniesionej ceny za motywowaną chęcią skierowania roszczenia regresowego w dotkliwej wysokości wobec pozwanego. Powódka wskazywała, że próby porozumienia w tym przedmiocie z pozwanym okazały się bezskuteczne, czemu pozwany w sposób zdecydowany zaprzeczył. Tymczasem porównanie daty śmierci H. O. z datą zamówienia na wykonanie nagrobka wskazuje na brak woli po stronie pozwanego do podjęcia starań o upamiętnienie osoby syna w sposób powszechnie przyjęty. Stanowisko pozwanego w procesie zdaje się wynikać z braku zaproszenia do udziału w zamówieniu nagrobka dla własnego dziecka, co należy w sposób zdecydowany uznać za nieporozumienie. Tymczasem to pozwany jako jeden z rodziców, niezależnie od konfliktu z powódką, również winien poczynić starania, aby H. O. miał nagrobek. Brak jakichkolwiek dowodów na taką okoliczność. Sąd przyjął, że skoro powódka – matka zmarłego podjęła w tych okolicznościach, po upływie blisko 11 miesięcy od śmierci dziecka decyzję o wykonaniu dla niego nagrobka za cenę 4.100 zł, to jest to motywowane odpowiednią jakością tegoż, i ceną adekwatną do panujących na lokalnym rynku. Odmienne stanowisko wyrażone przez pozwanego należy uznać za niezasługujące na uwzględnienie.

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu