Poniedziałek - Sobota9.00 - 20.00
ul. Głogowska 47a lok. 1a 60-736 Poznań
Tel.+48696293998
ZapraszamyJeżeli chcesz mieć przewagę problemy powierz najlepszym specjalistom
Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Możliwość odwołania darowizny po śmierci obdarowanego

Art. 898 § 1 k.c. stanowi, że darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. Przepis art. 900 k.c. natomiast określa, że odwołanie darowizny następuje w formie pisemnej przez oświadczenie złożone obdarowanemu. Oświadczenie to ma charakter prawnokształtujący, a sąd w sprawie o zwrot przedmiotu darowizny może badać skuteczność złożonego oświadczenia.

Odwołanie darowizny może być skuteczne, jeśli jego podstawą jest zachowanie obdarowanego, które miało miejsce nie dawniej niż rok przed jego złożeniem (art. 899 § 3 k.c.).  Odwołanie darowizny po śmierci obdarowanego nie może nastąpić, jeśli nawet termin z art. 899 § 3 k.c. jeszcze nie upłynął, gdyż przyczyną odwołania może być rażąca niewdzięczność obdarowanego, a nie jego spadkobierców

Rażąca niewdzięczność obdarowanego

Rażąca niewdzięczność wyraża się takim zachowaniem obdarowanego, polegającym na działaniu lub zaniechaniu skierowanym bezpośrednio lub nawet pośrednio wobec darczyńcy, które, oceniając rzecz rozsądnie, musi być uznane za wysoce krzywdzące darczyńcę. Rażącej niewdzięczności nie wyczerpują czyny nieumyślne, a nawet drobne czyny umyślne, ale nie wykraczające poza zwykłe konflikty rodzinne. Z chwilą dokonania darowizny powstaje między darczyńcą a obdarowanym szczególny stosunek osobisty, mający charakter moralny, charakteryzujący się obowiązkiem wdzięczności obdarowanego. Naruszenie tego obowiązku w sposób dotkliwy powoduje konsekwencję polegającą na powstaniu uprawnienia darczyńcy do odwołania darowizny. Zwrot „rażąca niewdzięczność” jest typowym zwrotem niedookreślonym, pozostawiającym sądowi ustalenie, czy konkretne zachowania mieszczą się w pojęciu rażącej niewdzięczności i odsyła w tym zakresie przede wszystkim do układu norm etycznych i moralnych.

Pod pojęcie rażącej niewdzięczności nie podpada każdy przejaw zachowania obdarowanego, który jest odbierany przez darczyńcę jako mu niechętny, a nawet wrogi. O rażącej niewdzięczności w rozumieniu tego przepisu świadczy tylko takie zachowanie obdarowanego, polegające na działaniu lub zaniechaniu skierowanym bezpośrednio lub nawet pośrednio przeciwko darczyńcy, które, oceniając rzecz rozsądnie, musi być uznane za wysoce niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę. Są to zachowania i czyny szczególnie naganne z punktu widzenia norm prawnych i moralnych (zasad współżycia społecznego). Nie mieszczą się w tym pojęciu zachowania, które mogą być oceniane jako niewłaściwe, z racji naruszenia reguł życia w rodzinie, ale nie wykraczają poza granice zwykłych konfliktów życia codziennego, zwłaszcza wywołanych zachowaniem darczyńców. Należy pamiętać, że przyczyną odwołania darowizny może być rażąca niewdzięczność obdarowanego, a nie jego spadkobierców (wyrok z dnia 7 listopada 2002 r. , II CKN 1395/00, OSNC 2004/3/43, Biul. SN 2003/6/9, M. Prawn. 2003/18/839, LEX nr 75285).

Możliwość odwołania darowizny po śmierci obdarowanego

Za istnieniem takiej możliwości opowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6.7.1972 r., II CR 52/72 (OSPiKA 1973, nr 3, poz. 57), w którym wskazano, że śmierć obdarowanego nie stoi na przeszkodzie do wykonania uprawnienia darczyńcy do odwołania darowizny w stosunku do spadkobierców obdarowanego, jeżeli nie upłynął jeszcze termin roczny przewidziany w art. 899 § 3 KC. Poglądu tego bliżej jednak nie uzasadniono. Sąd Najwyższy wskazał tylko, że przepis art. 899 § 2 KC, ograniczający uprawnienia spadkobierców darczyńcy, nie zmienia sytuacji prawnej spadkobierców obdarowanego.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 listopada 2002 r. II CKN 1395/00 nie podziela stanowiska wyrażonego w uzasadnieniu tego wyroku. W świetle obowiązujących przepisów, pomimo braku odpowiednika art. 367 § 1 KZ, należy wykluczyć możliwość odwołania darowizny po śmierci obdarowanego, z treści art. 900 KC wynika bowiem bezspornie, że odwołanie darowizny następuje przez oświadczenie złożone obdarowanemu na piśmie. Jeżeli weźmie się pod uwagę również przepis art. 61 KC, odnoszący się do chwili złożenia oświadczenia, należy dojść do wniosku, że oświadczenie o odwołaniu darowizny musi być złożone za życia obdarowanego. Zgodnie z przytoczonym przepisem oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła się zapoznać z jego treścią. Z oczywistych względów taka możliwość nie istnieje po śmierci tej osoby. Inna sytuacja powstaje, gdy to darczyńca umiera przed dojściem do wiadomości obdarowanego oświadczenia o odwołaniu darowizny. Wówczas, zgodnie z regułą wyrażoną w art. 62 KC, oświadczenie takie nie traci mocy.

Należy zwrócić uwagę również na to, że w pewnych sytuacjach spadkobiercy darczyńcy mogą z powodu niewdzięczności odwołać darowiznę (art. 899 § 2 KC). Oświadczenie woli w tym przedmiocie złożyć mogą jednak wyłącznie wobec obdarowanego. Gdyby wolą ustawodawcy było przyznanie darczyńcy lub jego spadkobiercom prawa odwołania darowizny wobec spadkobierców obdarowanego, znalazłoby to wyraz w treści przepisów dotyczących umowy darowizny, podobnie, jak uregulowano sytuację prawną spadkobierców darczyńcy.

Dziedziczenie obejmuje ogół praw i obowiązków majątkowych zmarłego. W sytuacji, w której oświadczenie o odwołaniu darowizny dochodzi do wiadomości obdarowanego za jego życia, do spadku po nim wchodzi odpowiadający roszczeniu darczyńcy obowiązek zwrotu przedmiotu darowizny. Przy założeniu, że darowizna może być odwołana wobec spadkobierców obdarowanego, należałoby uznać, że darczyńcy przysługuje też skuteczne przeciwko nim roszczenie o zwrot przedmiotu darowizny. Spadkobiercy w takiej sytuacji musieliby wykonać wówczas swój własny, a nie wynikający z dziedziczenia, obowiązek, skoro do spadku weszła nieobciążona darowizna. To jednak nie oni, ale ich spadkodawca został obdarowany, tak więc i z tego względu złożenie oświadczenia o odwołaniu darowizny uczynionej na rzecz innej osoby nie jest możliwe. Dodatkowo tylko trzeba wspomnieć, że z art. 898 § 1 KC wynika jasno, iż przyczyną odwołania darowizny może być rażąca niewdzięczność obdarowanego, a nie jego spadkobierców.

[spacer]

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu