Scheda spadkowa stanowi wartość netto otrzymanego spadku. Wartość tę oblicza się jako wartość majątku spadkowego według stanu z dnia otwarcia spadku, według wartości z dnia orzekania pomniejszoną następnie o długi spadkowe. Przykładowo, wartość schedy spadkowej wynosi 105.561,28 zł i jest to wartość masy spadkowej ustalonej w toku procesu na kwotę 110.561,23 zł pomniejszonej o długi spadkowe w wysokości 4.999,95 zł (110.561,23 – 4.995,95 = 105.561,28 zł).
Natomiast, zgodnie z treścią art. 1039 § 1 KC, jeżeli w razie dziedziczenia ustawowego dział spadku następuje między zstępnymi alb między zstępnymi i małżonkiem, spadkobiercy ci są wzajemnie obowiązani do zaliczenia na schedę spadkową otrzymanych od spadkodawcy darowizn oraz zapisów windykacyjnych, chyba że z oświadczenia spadkodawcy lub z okoliczności wynika, że darowizna lub zapis windykacyjny zostały dokonane za zwolnieniem od obowiązku zaliczenia. Celem instytucji zaliczania na schedę spadkową poczynionych przez spadkodawcę darowizn jest wyrównanie dysproporcji w wartości udziałów spadkowych spadkobierców w sytuacji, gdy spadkodawca za życia dokonał przysporzenia na rzecz innego spadkobiercy, uszczuplając w ten sposób majątek spadkowy dziedziczony później przez pozostałych następców prawnych.
Należy zauważyć, że z brzmienia powyższego przepisu bezsprzecznie wynika, że do zaliczenia na schedę spadkową otrzymanych od spadkodawcy darowizn nie dojdzie wtedy gdy zostały one dokonane ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia w sytuacji, gdy ma miejsce dziedziczenie ustawowe. Obowiązek zaliczania darowizn i zapisów windykacyjnych istnieje wyłącznie przy dziedziczeniu ustawowym i może być zrealizowany tylko w toku działu spadku, zarówno umownego, jak i sądowego. W żadnym przypadku obowiązek ten nie istnieje przy dziedziczeniu testamentowym, nie może też być nałożony przez testatora na spadkobierców testamentowych.
Jeżeli chodzi o zakres przedmiotowy obowiązku zaliczania darowizn, to w piśmiennictwie trafnie wskazuje się, że darowizna w rozumieniu art. 1039 KC oznacza wszelkie nieodpłatne przysporzenia na rzecz zstępnych i małżonka, a więc także przysporzenia niemające formy prawnej darowizny, jeżeli zostały dokonane nieodpłatnie i jeżeli intencją stron było dokonanie ich na poczet przyszłego spadku. Wykładnia celowościowa przepisu art. 1039 § 1 KC, wypracowana w doktrynie oraz orzecznictwie Sądu Najwyższego, pozwala na przyjęcie, iż pod pojęciem „darowizny” rozumieć należy każde przysporzenie w majątku spadkobiercy, dokonywane nie tylko w ramach kodeksowego modelu umowy darowizny.
Jednocześnie wskazać należy, że nie podlegają zaliczeniu na schedę spadkową darowizny drobne, zwyczajowo w danych stosunkach przyjęte. Chodzi tu o okazjonalne prezenty, np. urodzinowe, imieninowe itp. Ocena, czy jest to darowizna drobna, zależy od okoliczności konkretnego przypadku. Właściwym kryterium zakwalifikowania darowizny jako drobnej może być porównanie stanu majątkowego darczyńcy i obdarowanego. Zgodnie z treścią art. 1043 KC, przepisy o zaliczeniu darowizn na schedę spadkową stosuje się odpowiednio do poniesionych przez spadkodawcę na rzecz zstępnego kosztów wychowania oraz wykształcenia ogólnego i zawodowego, o ile koszty te przekraczają przeciętną miarę przyjętą w danym środowisku.
Według przepisu art. 1042 § 1 KC, zaliczenie na schedę spadkową przeprowadza się w ten sposób, że wartość darowizn podlegających zaliczeniu dolicza się do spadku lub do części spadku, która ulega podziałowi między spadkobierców obowiązanych wzajemnie do zaliczenia, po czym oblicza się schedę spadkową każdego z tych spadkobierców, a następnie każdemu z nich zalicza się na poczet jego schedy wartość darowizny podlegającej zaliczeniu. Przepis art. 1042 § 2 KC stanowi, że wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili działu spadku.
Stosownie bowiem do art. 1041 KC dalszy zstępny spadkodawcy obowiązany jest do zaliczenia na schedę spadkową darowizny oraz zapisu windykacyjnego dokonanych przez spadkodawcę na rzecz jego wstępnego. Przepis ten znajduje również zastosowanie w sytuacji, w której spadkodawca uczynił darowiznę lub zapis windykacyjny na rzecz swojej synowej albo zięcia, a do dziedziczenia z ustawy dochodzą dzieci syna i synowej albo córki i zięcia oraz inni zstępni spadkodawcy lub jego małżonek. Przepis ten stanowi wszakże o obowiązku zaliczenia na schedę spadkową „dalszego zstępnego spadkodawcy”, darowizn lub zapisów windykacyjnych uczynionych na rzecz „jego wstępnego”, nie zawężając tej ostatniej kategorii do wstępnych spadkobiercy będących jednocześnie zstępnymi spadkodawcy.
Zgodnie zaś z art. 1040 k.c. jeżeli wartość darowizny lub zapisu windykacyjnego podlegających zaliczeniu przewyższa wartość schedy spadkowej, spadkobierca nie jest obowiązany do zwrotu nadwyżki. W wypadku takim nie uwzględnia się przy dziale spadku ani darowizny lub zapisu windykacyjnego, ani spadkobiercy zobowiązanego do ich zaliczenia.
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.