Poniedziałek - Sobota9.00 - 20.00
ul. Głogowska 47a lok. 1a 60-736 Poznań
Tel.+48696293998
ZapraszamyJeżeli chcesz mieć przewagę problemy powierz najlepszym specjalistom
Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Spłata długów ze spadku przyjętego z dobrodziejstwem inwentarza

Spadkobierca przy należytym spłacaniu długów powinien kierować się przede wszystkim koniecznością poszanowania interesów wszystkich znanych mu wierzycieli. Oznacza to, że nie może on zaspokajać ich w dowolnej, wybranej przez siebie wysokości, a powinien kierować się kolejnością przewidzianą w art. 1025 KPC. W przypadku gdy suma stanu czynnego spadku nie wystarczy na zaspokojenie w całości wszystkich wierzytelności tej samej kategorii, powinny one podlegać zmniejszeniu stosownie do dyspozycji art. 1026 KPC. Przy czym przywołany przepis art. 1025 KPC dotyczy ustalenia kolejności zaspokojenia się z kwot uzyskanych z egzekucji. Zatem musi najpierw dojść do egzekucji, aby możliwe było ustalanie kolejności w zaspakajaniu się poszczególnych wierzycieli, a tym samym dopiero na etapie postępowania egzekucyjnego możliwe jest skuteczne podnoszenie zarzutu, że spadkobierca nie ponosi odpowiedzialności za długi spadkowe w zakresie większym aniżeli czynny stan spadku, jeżeli przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

Art. 1032 KC nakłada na spadkobiercę przyjmującego spadek z dobrodziejstwem inwentarza obowiązek uwzględnienia wszystkich wierzytelności obciążających masę spadkową, o których powziął on wiadomość przed przystąpieniem do ich zaspokojenia. Podstawową zasadą dziedziczenia spadku z dobrodziejstwem inwentarza jest ponoszenie odpowiedzialności za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku. Przy czym reguła ta doznaje wyłączenia, jeżeli spadkobierca podstępnie zataił część majątku spadkowego lub zgłosił nieistniejące długi, jego działalnie zostaje zaś ograniczone w wypadku gdy spadkobierca spłaca niektóre długi spadkowe, wiedząc o istnieniu innych długów spadkowych. Ustawodawca powiązał więc możliwość i zakres korzystania z dobrodziejstwa inwentarza z rzetelnością zachowania. Dlatego też, w wypadku nieuczciwych zachowań nakierowanych na zafałszowanie stanu spadku traci on ten przywilej całkowicie, natomiast w wypadku nieuprawnionego faworyzowania niektórych wierzycieli z krzywdą dla innych, znanych spadkobiercy – jego odpowiedzialność poszerza się na tyle, by zapewnić także pominiętym wierzycielom należyte zaspokojenie. Spadkobierca ponosi wówczas odpowiedzialność za nieuwzględnione długi ponad wartość stanu czynnego spadku, do takiej wysokości, w jakiej byłby zobowiązany je zaspokoić, gdyby spłacał należycie wszystkie długi spadkowe (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20.02.2014 r. sygn. akt I CSK 264/13).

Spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza i spłacając niektóre długi spadkowe, wiedział lub przy dołożeniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o istnieniu innych długów spadkowych, ponosi odpowiedzialność za te długi ponad wartość stanu czynnego spadku, jednakże tylko do takiej wysokości, w jakiej byłby obowiązany je zaspokoić, gdyby spłacał należycie wszystkie długi spadkowe. Przepis ten ma zastosowanie w takiej sytuacji, kiedy to spadkobierca samodzielnie i arbitralnie decyduje o tym, które długi spadkowe zaspokaja, a swoim działaniem krzywdzi pozostałych wierzycieli. Nie jest zaś samodzielnym działaniem spadkobiercy zaspokojenie wierzyciela przez spadkobiercę w toku prowadzonego przeciwko niemu egzekucji. Jeżeli w toku prowadzonej egzekucji spadkobierca poinformuje Komornika, a tym samym wierzyciela, których wszczął egzekucję o istnieniu innych wierzycieli i długów spadkowych, a mimo to egzekucja przeciwko niemu jest dalej prowadzona tylko przez tego wierzyciela, to spadkobierca nie powinien ponosić odpowiedzialności za długi, jeżeli w toku tej egzekucji wyegzekwowano kwotę wyczerpującą swoją wysokością odpowiedzialność tegoż spadkobiercy. Jeżeli spadkobierca dłużnik nie miał wpływu na wybór wierzyciela, bowiem do zaspokojenia wierzyciela doszło do ramach postępowania egzekucyjnego, a nadto w toku tego postępowania poinformowała Komornika o istnieniu innych wierzycieli – to nie można jest zarzucić wadliwego wyboru co do zaspokojenia wierzycieli.

Ograniczenie wynikające z przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza nie ma żadnego znaczenia, jeżeli stan czynny spadku pozwala na zaspokojenie wszystkich wierzycieli, gdyż w takiej sytuacji długi spadkowe mogą być realizowane w dowolnej kolejności, według chwili ich zgłoszenia bądź, na przykład, daty wymagalności. Jeżeli jednak długi spadkowe przekraczają wartość aktywów, szczególnego znaczenia nabiera określenie sposobu realizacji zobowiązań przekraczających owe aktywa, skoro zakres odpowiedzialności spadkodawcy za zobowiązania spadkowe, zgodnie z powołanym wcześniej art. 1031 § 2 KC, określa ustalony w spisie inwentarza stan czynny spadku, czyli wartość aktywów pozostawionych przez spadkodawcę. W literaturze słusznie przyjmuje się w tym zakresie, że choć w zasadzie spadkobierca nie ma prawnego obowiązku ustalania istnienia długów, to jednak w każdym przypadku – przed przystąpieniem do spłacania wierzycieli – powinien zapoznać się ze spisem inwentarza. Nie musi natomiast podejmować czynności mających na celu ustalanie istnienia długów spadkowych, gdyż ustawa nie nakłada na niego obowiązku podejmowania działań w tym zakresie (por. A. Kallus, Realizacja ochrony wierzycieli spadkowych, Mon. Praw. 1994, nr 10, s. 291). Równocześnie przyjmuje się też, że na równi z wiedzą spadkobiercy winna być traktowana jego niewiedza wynikła z niedbalstwa lub rażącego niedbalstwa (por. M. Pazdan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. II, s. 1238; J. Kremis, B. Burian (w:) E. Gniewek, Komentarz, s. 1670). Na aprobatę zasługuje również stanowisko doktryny, iż w sytuacji, w której długi spadkowe przekraczają aktywa spadku, konieczne jest ustalenie kryteriów kolejności należytego zaspokojenia tych długów, uwzględniającego z jednej strony interesy wszystkich wierzycieli spadku, z drugiej zaś obowiązujące w tym zakresie przepisy, między innymi dotyczące egzekucji. Stanowisko to nie jest przy tym efektem rozszerzającej wykładni art. 1032 § 1 i 2 KC, lecz stanowi konsekwencję realizacji zasady ochrony interesów wierzycieli, która musi być brana pod uwagę przez dłużnika podejmującego działania mające na celu zaspokojenie obciążających go wierzytelności, z których niektóre mogą mieć uprzywilejowany charakter. Poprzestanie na stwierdzeniu, że w przypadku odpowiedzialności osobistej wszystkie długi ulegają proporcjonalnej redukcji, nie rozwiązuje problemu zaspokajania wierzycieli. Pojawiają się bowiem kwestie związane ze zobowiązaniami objętymi przywilejami egzekucyjnymi, a także zabezpieczonymi zastawem i hipoteką, które bez wątpienia będą podlegać zaspokojeniu w pełnej wysokości w pierwszej kolejności przed innymi wierzytelnościami (art. 1025 KPC). Dopiero, gdy majątek spadkowy nie wystarczy na zaspokojenie należności uprzywilejowanych, będą one mogły ulec proporcjonalnej redukcji, stosownie do art. 1026 KPC. Wypada dodać w tym miejscu, iż prawidłowość tych poglądów, potwierdza także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 września 1976 r., IV PR 135/76 (OSNC 1977, nr 4, poz. 80), zgodnie z którym ustalenie, czy w skład spadku wchodzi majątek pozwalający na zaspokojenie obciążających dłużnika (spadkobiercę) należności oraz jaka jest rzeczywista wartość tego majątku, należy ostatecznie do postępowania egzekucyjnego, w ramach którego konieczne jest wszak uwzględnienie zasad tego postępowania, w tym reguł określających kolejność zaspokajania wierzytelności objętych przywilejami egzekucyjnymi.

W wypadku dokonania przez spadkobierców spłaty wszystkich, niektórych tylko długów spadkowych albo ich części, brak byłoby podstawy do uwzględnienia powództwa o zaspokojone należności powoda w całości albo odpowiedniej jej części. W takim wypadku powództwo podlegałoby oddaleniu w proporcjonalnej części albo nawet w całości ze względu na jego bezzasadność w zakresie samej wierzytelności, nie zaś w odniesieniu od granicy odpowiedzialności następców prawnych zmarłego dłużnika. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 7 września 2016 r. III AUa 211/16

[spacer]

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu