Poniedziałek - Sobota9.00 - 20.00
ul. Głogowska 47a lok. 1a 60-736 Poznań
Tel.+48696293998
ZapraszamyJeżeli chcesz mieć przewagę problemy powierz najlepszym specjalistom
Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Stwierdzenie testamentu ustnego przez osobę nieobecną przy składaniu oświadczenia woli przez spadkodawcę

Zgodnie z art. 952 § 2 KC treść testamentu ustnego może być stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy w określonym terminie i z podaniem wskazanych w przepisie okoliczności, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie.

Usuwając rozbieżności jakie powstały w orzecznictwie na tle wykładni pojęcia „osoby trzeciej” zawartego w art. 952 § 2 KC, w szczególności co do tego czy taką osobą jest spadkobierca powołany do spadku w testamencie ustnym, a więc, czy może on stwierdzić treść testamentu ustnego, Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 23.11.2001 r. III CZP 54/01 (OSNC 2002/7-8/84) udzielił odpowiedzi przeczącej. Odwołał się w pierwszej kolejności do wykładni językowej pojęcia „osoba trzecia”, oznaczającego osobę postronną, nie zainteresowaną daną sprawą, nie związaną ze zdarzeniem lub sprawą, o którą chodzi, co prowadzi do wniosku, że taką osoba nie jest spadkobierca testamentowy, który na podstawie testamentu ustnego uzyskał przysporzenie. Odwołał się również do wykładni funkcjonalnej i systemowej wskazując na podkreśloną między innymi w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1999 III CKN 231/98 (OSP 1999/12/221) istotną rolę, jaką pełni osoba sporządzająca pismo stwierdzające treść testamentu ustnego, porównywalną z rolą świadka testamentu.

Tylko osoba niezainteresowana treścią testamentu daje gwarancję bezstronnego, obiektywnego wykonania czynności udokumentowania pismem testamentu ustnego. Jak wskazał Sąd Najwyższy osoba spisująca treść rozporządzeń spadkodawcy zawartych w testamencie ustnym spełnia w pewnym sensie funkcję publiczną, podobną do sądu, gdyż sporządzony przez nią dokument stanowi stwierdzenie treści testamentu, o takiej samej wadze urzędowej, jak stwierdzenie tej treści przez sąd na podstawie art. 952 § 3 KC.

Sąd Najwyższy zwrócił też uwagę na wyjątkowość formy testamentu ustnego i łatwą możliwość tworzenia fikcyjnych testamentów ustnych, co zmusza do ścisłej i rygorystycznej wykładni wymagań takiego testamentu oraz pisma go stwierdzającego. Rola osoby trzeciej, spisującej testament nie ogranicza się do czysto technicznej czynności spisania woli testatora, bowiem utrwalając usłyszane słowa na papierze tworzy ona nową jakość, w jakimś stopniu zawsze zależną od subiektywnego nastawienia. Dość powszechny zwyczaj podpisywania pism bez czytania ich treści, czyni często iluzoryczną kontrolę świadków podpisujących takie pismo, w szczególności kontrolę, czy treść pisma jest zgodna z treścią oświadczenia spadkodawcy, co jest szczególnie istotne, gdyż przy tej formie testamentów występuje wyjątkowo duże niebezpieczeństwo zniekształcenia woli zmarłego w sposób zamierzony lub niezamierzony czy nawet tworzenia fikcji dokonania rozrządzeń przez spadkodawcę. Osoba spisująca treść testamentu ustnego powinna zatem spełniać wymagania dotyczące świadków testamentu i podlega takim samym wyłączeniom.

Akceptując w pełni tak określoną rolę i wymagania odnoszące się do osoby trzeciej stwierdzającej treść testamentu ustnego należy uznać, że w sytuacji, gdy nie była ona obecna przy sporządzaniu testamentu ustnego, informacje o treści oświadczenia woli spadkodawcy musi uzyskać od świadka testamentu albo od innej osoby obcej obecnej przy sporządzaniu testamentu, nie zaś jedynie od spadkobiercy testamentowego. Podkreślić należy, że jeżeli treść testamentu ustnego nie została stwierdzona w sposób określony w art. 952 § 2 KC, to stwierdza ją sąd w trybie przewidzianym w art. 952 § 3 KC i może to uczynić wyłącznie w oparciu o zgodne zeznania świadków testamentu, nie może oprzeć się, nawet jedynie posiłkowo, na zeznaniach spadkobiercy obecnego przy oświadczaniu ostatniej woli spadkodawcy. Osoba trzecia stwierdzająca treść testamentu ustnego pełni rolę obiektywnego, wiernego odtwórcy oświadczenia woli spadkodawcy, wobec czego swoje wiadomości na temat treści tego oświadczenia musi czerpać z własnych spostrzeżeń, wynikających z obecności przy testowaniu albo od innych osób postronnych obecnych przy składaniu oświadczenia woli przez spadkodawcę i niezainteresowanych rozrządzeniem, a więc takich, które były lub mogłyby być świadkami testamentu ustnego.

Określona wyżej rola osoby trzeciej stwierdzającej treść testamentu ustnego nie pozwala na dopuszczenie możliwości, by osoba ta czerpała swoje wiadomości o treści testamentu ustnego wyłącznie z przekazu spadkobiercy testamentowego i spisała treść testamentu jedynie na podstawie tego, co podyktował jej obecny przy testowaniu spadkobierca powołany do spadku tym testamentem. Sprowadzałoby to bowiem rolę osoby spisującej testament do roli narzędzia spadkobiercy i byłoby naruszeniem gwarancji obiektywizmu koniecznego i wymaganego przez ustawodawcę przy spisywaniu testamentu ustnego. Prowadziłoby w istocie do obejścia zakazu stwierdzania treści testamentu ustnego przez spadkobiercę testamentowego, przyjętego przez Sąd Najwyższy w powołanej na wstępie uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 23 listopada 2001 r.

W konsekwencji należy uznać, że nie spełnia wymagań art. 952 § 2 KC stwierdzenie treści testamentu ustnego przez osobę trzecią nieobecną przy składaniu oświadczenia woli przez spadkodawcę, która spisała treść tego oświadczenia wyłącznie w oparciu o informacje przekazane jej przez spadkobiercę powołanego do spadku tym testamentem. Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 19 lutego 2015 r. III CSK 165/14

[spacer]

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu