Poniedziałek - Sobota9.00 - 20.00
ul. Głogowska 47a lok. 1a 60-736 Poznań
Tel.+48696293998
ZapraszamyJeżeli chcesz mieć przewagę problemy powierz najlepszym specjalistom
Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Zachowek w związku z odrzuceniem i zrzeczeniem się spadku przez spadkobiercę, dzieci czy wnuków

Zgodnie z art. 991 KC § 1. zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach- -połowa wartości tego udziału (zachowek). Natomiast § 2. przywołanego przepisu wskazuje, iż jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Ustawa wprowadza zatem normatywne znaczenie terminu „zachowek”, określając go jako ułamek wartości tego, co uprawniony do zachowku otrzymałby, gdyby dziedziczenie po zmarłym następowało na podstawie porządku ustawowego. Tak opisana figura prawna w nauce prawa określana jest mianem zachowku sensu stricto, co należy odróżnić od zachowku sensu largo, instytucji obejmującej różne postacie zapewnienia osobom najbliższym spadkodawcy oznaczonych korzyści ze spadku.

Zachowek w związku z odrzuceniem i zrzeczeniem się spadku przez spadkobiercę, dzieci czy wnuków

Ustawodawca skonstruował zachowek jako uprawnienie wskazanych w ustawie osób do partycypacji w części wartości mienia bliskiej im osoby zmarłej. Przywołany przepis określa wysokość zachowku jako określony ułamek wartości udziału spadkowego, który by przypadał danej osobie przy dziedziczeniu ustawowym. Regułą w tej mierze jest połowa wartości takiego udziału, wyjątkowo zaś dwie trzecie wartości, jeżeli uprawniony do zachowku jest osobą trwale niezdolną do pracy bądź małoletnim zstępnym spadkodawcy.

Podstawą przyznania danej osobie zachowku jest pewna więź łącząca uprawnionego ze spadkodawcą. Na uprawnionym do zachowku ciążą pewne obowiązki względem spadkodawcy, które można ogólnie nazwać obowiązkami lojalności. Wynikają one z istniejącego stosunku prawnego pomiędzy tymi podmiotami, mają na celu ochronę więzi wynikającej z małżeństwa lub pokrewieństwa, będącej podstawą zachowku.

Zachowek jest postacią uprawnienia do partycypacji w części wartości mienia spadkodawcy i może przybrać postać żądania w sytuacji braku uzyskania od spadkodawcy powołania do dziedziczenia lub przysporzenia majątkowego o wystarczającej wysokości. Spadkodawca, nie czyniąc danej osoby bliskiej spadkobiercą, może sam dokonać na jej rzecz rozporządzenia w postaci darowizny lub zapisu w testamencie, antycypując niejako jej uprawnienie do zachowku.

Wysokość zachowku zależy ostatecznie od wielu czynników, z których część nie jest znana w chwili otwarcia spadku, a nieraz i później przez dłuższy czas. Ten stan niepewności dotyczyć może także ustalenia osoby zobowiązanej z tytułu zachowku, do całości albo tylko części świadczenia. Wysokość ta może nie mieć ustalonej przez długi czas ostatecznej wielkości, zwłaszcza z uwagi na trudności w określeniu składu i wartości majątku spadkowego oraz zakresu długów spadkowych, w tym i innych zachowków oraz zapisów i poleceń. Rozbudowane, zarówno przedmiotowo, jak i podmiotowo, są także zasady odpowiedzialności za zachowek. Niektórzy uprawnieni do zachowku nie dochodzą tego roszczenia, nie chcąc pogorszenia osobistych relacji rodzinnych lub wahają się z jego podniesieniem przez kilka lat, zwlekając z podjęciem decyzji w tym względzie.

Krąg uprawnionych do zachowku jest wąski i obejmuje tylko zstępnych oraz małżonka i rodziców spadkodawcy. Nie są uprawnione do zachowku osoby, które zostały wydziedziczone w testamencie oraz osoby uznane przez sąd za niegodne dziedziczenia, osoby, które odrzuciły spadek, i w zasadzie te, które zrzekły się dziedziczenia.  W przypadku gdy wydziedziczenie, niegodność albo odrzucenie spadku dotyczy zstępnych spadkodawcy, zachowek należy się wówczas ich zstępnym. Czyli nie będą uprawnione do zachowku osoby, które są wyłączone od dziedziczenia tak jakby nie żyły w chwili otwarcia spadku, tzn. osoby, które zrzekły się dziedziczenia, zostały uznane za niegodne dziedziczenia oraz te, które odrzuciły spadek. Nie będą uprawnione do zachowku osoby wydziedziczone oraz małżonek pozostający w separacji. Nie ma prawa do zachowku również ten, kto zrzekł się samego prawa do zachowku.

Prawo do zachowku służy w pierwszej kolejności dzieciom (przysposobionym) i małżonkowi. W drugiej kolejności prawo do zachowku uzyskują obok małżonka wnukowie spadkodawcy, a później ewentualnie dalsi zstępni. Wnuk spadkodawcy będzie mógł żądać zachowku tylko wtedy, gdy dziecko spadkodawcy (rodzic wnuka) utraciło prawo do zachowku i status spadkobiercy ustawowego w okolicznościach, w których skutki nie rozciągają się na zstępnych. Wnuk uzyska zatem prawo do zachowku, gdy dziecko spadkodawcy umarło przed spadkodawcą, zostało uznane za niegodnego dziedziczenia, odrzuciło spadek z ustawy lub zawarło umowę zrzeczenia się dziedziczenia, której skutki nie rozciągają się na zstępnych. Nie ma natomiast prawa do zachowku wnuk, gdy dziecko spadkodawcy (a rodzic tego wnuka) zrzekło się tylko prawa do zachowku. Zrzekający się zachowku nie traci charakteru najbliższego spadkobiercy ustawowego. To on, a nie wnuk, byłby powołany z ustawy do spadku.

Zachowek w związku z odrzuceniem i zrzeczeniem się spadku przez spadkobiercę, dzieci czy wnuków

Rodzice mogą żądać zachowku, gdy spadkodawca nie miał zstępnych albo zmarli oni przed otwarciem spadku, lub są traktowani, jakby nie dożyli otwarcia spadku (zrzekli się dziedziczenia, zostali uznani za niegodnych albo odrzucili spadek). Rodzice nie będą mieli prawa do zachowku, gdy będą mieli to prawo zstępni (także w wypadku testamentu negatywnego) albo gdy zstępni zrzekli się tylko zachowku (bo nie tracą charakteru najbliższych spadkobierców ustawowych), albo gdy odrzucili spadek przypadający im z testamentu (bo mogą dziedziczyć z ustawy).

Uprawnienie do zachowku jest niezależne od tego, czy uprawniony jest spadkobiercą (ustawowym lub testamentowym), zapisobiercą albo obdarowanym. W każdym z tych wypadków otrzymana wartość zalicza się na zachowek i wpływa na wielkość roszczenia o uzupełnienie zachowku, jednakże nie zawsze go pokrywa w całości. Dlatego, jeżeli uprawniony do zachowku, dziedziczący z ustawy wespół z innymi osobami, nie otrzymał należnego mu zachowku, ma przeciwko współspadkobiercom roszczenia o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu