Poniedziałek - Sobota9.00 - 20.00
ul. Głogowska 47a lok. 1a 60-736 Poznań
Tel.+48696293998
ZapraszamyJeżeli chcesz mieć przewagę problemy powierz najlepszym specjalistom
Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Darowizna po 10 latach a zachowek – przedawnienie darowizny

Komu przysługuje zachowek po 10 latach od darowizny? Zstępnemu, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek). Jak stanowi art. 992 § 2 KC, jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia. W orzecznictwie wskazuje się, że uprawnionemu do zachowku przysługuje bezwzględne pierwszeństwo w zaspokojeniu przed innymi długami. Prawa uprawnionego do zachowku służą urzeczywistnieniu obowiązków moralnych, jakie spadkodawca ma względem swoich najbliższych (por. wyrok SA w Szczecinie z dnia 22.04.2009 r., IACa 459/08, wyrok SA w Białymstoku z dnia 25.03.2011 r., I ACa 118/11, OSAB 2011/1/17-20).

Zachowek od darowizny po 10 latach Poznań

Obliczenie zachowku od darowizny po 10 latach

Podstawą obliczenia zachowku jest czysta wartość spadku, stanowiąca różnicę pomiędzy wartością stanu czynnego a wartością stanu biernego spadku (por. wyrok SN z dnia 14 marca 2008 r. w sprawie IV CSK 509/07). Zgodnie z art. 993 KC nie bierze się przy tym pod uwagę długów z tytułu zapisów i poleceń, a także zobowiązań z tytułu zachowku. W celu ustalenia wysokości przysługującego zachowku, za podstawę należy wziąć tzw. substrat zachowku, który stanowi czystą wartość spadku powiększoną o darowizny podlegające zaliczeniu zgodnie z zasadami art. 994 i n. KC. Ustalenie substratu zachowku jest operacją czysto rachunkową, od wartości aktywów czyli stanu czynnego spadku (wartość wszystkich praw należących do spadku według ich stanu z chwili otwarcia spadku i cen z chwili orzekania o zachowku), odlicza się długi spadkowe, czyli jego stan bierny. Przyjęcie stanu praw należących do spadku z chwili jego otwarcia eliminuje potrzebę uwzględnienia nakładów poczynionych na przedmioty spadkowe po wskazanym terminie.  Po określeniu czystej wartości spadku dolicza się do niej, dla ustalenia substratu zachowku, wartość darowizn dokonanych przez spadkodawców, bez względu na to czy były one uczynione na rzecz spadkobierców uprawnionych do zachowku, czy też innych osób.

Darowizna po 10 latach a zachowek – przedawnienie darowizny Poznań Warszawa adwokat radca prawny prawnik kancelaria

Wartość darowizny od zachowku po 10 latach

Zgodnie z art. 955 KC wartość darowizny po 10 latach oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalenia zachowku. Kodeks cywilny przewiduje pewne wyjątki w zakresie doliczania, a mianowicie nie uwzględnia się drobnych darowizn zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych; nadto nie podlegają doliczeniu do spadku oraz rozliczeniu przy ustalaniu zachowku, darowizny na rzecz osób nie będących spadkobiercami oraz uprawnionymi do zachowku, dokonane przed więcej niż dziesięciu laty licząc wstecz od otwarcia spadku (art. 994 § 1 KC), jak również przy obliczaniu zachowku należnemu zstępnemu nie dolicza się darowizn uczynionych w czasie kiedy nie miał zstępnych, chyba że darowizna została dokonana na mniej niż trzysta dni przed urodzeniem się zstępnego (art. 994 § 2 KC). Należy mieć też na względzie, że punktem odniesienia przy ustalaniu stanu czynnego spadku dla potrzeb obliczenia wysokości należnego zachowku jest chwila otwarcia spadku będąca chwilą śmierci spadkodawcy (art. 922 § 2, art. 924 i 925 KC). Obliczanie zachowku następuje na podstawie wartości spadku ustalonej według cen z daty orzekania o roszczeniach z tego tytułu (uchw. SN z 26.03.1985 r., III CZP 75/84).

Zachowek po 10 latach od testamentu – przedawnienie

Uprawnienie do zachowku po 10 latach przysługuje ze względu na szczególny, bardzo bliski stosunek rodzinny, istniejący między uprawnionym do zachowku a spadkodawcą. Służy urzeczywistnieniu obowiązków moralnych, jakie spadkodawca ma względem swoich najbliższych oraz realizacji zasady, że nikt na wypadek swojej śmierci nie może rozporządzić swoim majątkiem dobrowolnie z pominięciem swoich najbliższych. Akcentowana jest też teza, że prawo do zachowku służy ochronie najbliższych członków rodziny spadkodawcy przed jego arbitralnością w rozrządzeniu majątkiem na wypadek śmierci (zob. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 30 października 2003 r., IV CK 158/02, 30 stycznia 2008 r., CSK 255/07, 7 kwietnia 2004 r., IV CK 215/03).

Jeżeli chodzi o spadkobierców, to doliczenie darowizny po 10 latach do spadku jest niezależne od tytułu powołania do spadku (ustawa, testament), jak też od tego, czy spadkobierca obdarowany jest jednocześnie osobą uprawnioną do zachowku. Nadto darowizny uczynione na rzecz spadkobierców oraz osób uprawnionych do zachowku są doliczane do spadku bez względu na czas ich dokonania (por. wyrok. Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 1 czerwca 2004 r., sygn. akt I ACA 285/04, OSAB rok 2004, nr 3, poz. 3; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 12 listopada 1996 r., sygn. akt I ACR 308/96, OSA rok 1997, nr 11-12, poz. 68).

Zachowek od darowizny po 10 latach Poznań

Zachowek po 10 latach od darowizny czy spadku

Z przepisu art. 994 § 1 KC wynika, że przy obliczaniu zachowku po 10 latach nie dolicza się do spadku drobnych darowizn zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani obdarowanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób nie będących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku. Gramatyczna wykładnia tego przepisu, która stanowi podstawową metodę wykładni norm prawnych wskazuje, iż zdanie „licząc wstecz od otwarcia spadku” jest tzw. wyrażeniem wtrąconym, oddzielonym od pozostałej części zdania dwoma przecinkami. Na poczet zachowku nie dolicza się więc darowizn dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty na rzecz osób nie będących spadkobiercami ani uprawnionymi do zachowku.

Zachowek a przedawnienie po 10 latach

Zachowek a przedawnienie po 10 latach

W konsekwencji należy przyjąć, iż, podlegają zaliczeniu darowizny po 10 latach uczynione na rzecz spadkobierców lub uprawnionych do zachowku bez względu na datę ich dokonania. Także rozumienie przepisu art. 994 § 1 KC jest ugruntowane w literaturze i nie jest przedmiotem sporów interpretacyjnych (patrz: „Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga czwarta. Spadek” E. Skowrońska. Wydawnictwo Prawnicze, W-wa 1995 r.).

Zachowek od darowizny po 10 latach

Zachowek po 10 latach – kiedy nie dolicza się darowizn?

Czyli darowizn dokonanych więcej niż przed dziesięciu laty nie dolicza się do spadku tylko wówczas, gdy zostały dokonane na rzecz „osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku”. W konsekwencji, darowizny dokonane na rzecz spadkobierców albo osób uprawnionych do zachowku podlegają doliczeniu do spadku niezależnie od tego, kiedy zostały dokonane. Jest to pogląd utrwalony w doktrynie (zob. np. B.Kordasiewicz w: Prawo spadkowe. System Prawa Prywatnego, tom 10 pod red. B.Kordasiewicza, Warszawa 2015 r., s. 1089 – 1890) i orzecznictwie (zob. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2014 r., I CSK 252/13).

Jak nie płacić zachowku po 10 latach od darowizny

Jak nie płacić zachowku po 10 latach od darowizny

Sąd Najwyższy wielokrotnie wyjaśniał, że oceniając roszczenie o zachowek w tym aspekcie trzeba mieć na względzie, iż prawa uprawnionego do zachowku przysługujące mu ze względu na szczególny, bardzo bliski stosunek rodzinny istniejący między nim a spadkodawcą, służą urzeczywistnieniu obowiązków moralnych, jakie spadkodawca ma wobec swoich najbliższych, oraz realizacji zasady, że nikt nie może na wypadek swojej śmierci rozporządzić swoim majątkiem dowolnie, z pominięciem swoich najbliższych. Te względy z kolei nakazują szczególną ostrożność przy podejmowaniu oceny o nadużyciu prawa żądania zapłaty sumy pieniężnej odpowiadającej wysokości zachowku i wymagają oparcia jej na szczególnie wnikliwej analizie stanu faktycznego sprawy. Zgodnie z ugruntowaną linią orzecznictwa sprzeczność z zasadami współżycia społecznego żądania pełnej sumy zachowku zachodzi wtedy, gdyby w świetle reguł lub wartości moralnych powszechnie społecznie akceptowanych żądanie zapłaty należności z tytułu zachowku musiało być ocenione negatywnie.

W swoim orzecznictwie Sąd Najwyższy dopuścił możliwość obniżenia wysokości zachowku na podstawie art. 5 KC ze względu na szczególne okoliczności występujące w relacjach między uprawnionym do zachowku a zobowiązanym do jego zapłaty, a więc gdy z wyjątkowych przyczyn dotyczących okoliczności leżących po stronie tych osób, przyznanie zachowku w pełnej wysokości naruszałoby zasady współżycia społecznego (wyrok SN z dnia 16 czerwca 2016 r., V CSK 625/15, OSNC 2017/4/45, OSP 2017/9/92, OSP 2017/2/14, Biul.SN 2016/9/11, LEX el.). Tym samym przepis ten powinien być stosowany rygorystycznie i wyłącznie do sytuacji wyjątkowych. Tytułem przykładu, jeśli wchodzący w skład spadku lokal mieszkalny, służyłby zaspokajaniu potrzeb życiowych spadkobiercy, a jego sytuacja osobista i majątkowa uniemożliwiałaby lub zasadniczo utrudniała spełnienie świadczenia z tytułu zachowku, to można by mówić, że mamy do czynienia z sytuacją wyjątkową.

Przedawnienie zachowku po 10 latach od darowizny

Przedawnienie zachowku po 10 latach od darowizny

Roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu. Roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku.

Odstępstwo od zasady wymagalności wynikającej powyżej jest uzasadnione między innymi, gdy:

1. spadkobierca pozostawił kilka testamentów, które zostały otwarte oraz ogłoszone, kiedy konieczne jest wstępne rozstrzygnięcie, który z pozostawionych testamentów jest ważny i skuteczny,

2. gdy nie jest możliwe ustalenie wartości zachowku ze względu na niemożność stwierdzenia, czy spadkodawca doszedł do dziedziczenia po innej osobie, który to termin przedawnienia nie biegnie do czasu wyjaśnienia tej okoliczności,

3. gdy na rzecz uprawnionego do zachowku został w testamencie ustanowiony zapis, pod warunkiem zawieszającym – wówczas termin przedawnienia biegnie od ziszczenia się lub nieziszczenia się warunku.

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię – zachowek po 10 latach

Powód M. C. wniósł pozew domagając się zasądzenia od pozwanej M. S. kwoty 25.000 zł. W uzasadnieniu wskazał, że kwota ta stanowi zachowek z tytułu darowizny poczynionej przez jego matkę A. C.na rzecz M. S.. Wskazywał, że wartość przedmiotu darowizny na chwilę obecną to 100.000 zł.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości. Wskazywała, że darowizna została poczyniona na jej rzecz 10 lat przed otwarciem spadku zatem nie może być obecnie rozliczana przy ustalaniu zachowku. Nie kwestionowała wartości darowizny wskazanej przez powoda. Sąd Rejonowy ustalił i zważył co następuje:

W dniu 19.07.2014 roku zmarła A. C.. Nie pozostawiła testamentu. Spadek po niej na podstawie ustawy nabyli syn M. C. i córka K. S., każde z nich w 1/2 części. Nie pozostawiła po sobie żadnego majątku. W dniu 03.03.2001 roku A. C. przekazała na rzecz swojej wnuczki M. S. w drodze darowizny spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego.

Darowizna po 10 latach a zachowek – przedawnienie darowizny Poznań Warszawa adwokat radca prawny prawnik kancelaria

Z powyższych przepisów wynika, że M. C. jest uprawniony do zachowku po swojej matce A. C.. Spadkodawczyni nie pozostawiła po sobie żadnego majątku, co nie było kwestionowane przez strony. Powód może dochodzić zachowku od osoby, która otrzymała darowiznę doliczoną do spadku. Zgodnie z art. 994 § 1 KC przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku. Nie może budzić wątpliwości, że darowizna na rzecz M. S. została dokonana przed więcej niż dziesięciu laty przed otwarciem spadku. Przy tym M. S. nie jest spadkobierczynią A. C., albowiem tymi są tylko jej dzieci M. C. i K. S., a które żyły w dacie otwarcia spadku. Wynika to wprost z postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku z dnia 21.01.2015 roku w sprawie (…)SR w B.. M. S. nie była też osobą uprawnioną do zachowku po A. S.. M. S. mogłaby być spadkobierczynią po A. S. wtedy, gdyby jej matka K. S. np. odrzuciła spadek lub została uznana za niegodną dziedziczenia. Artykuł 994 KC wskazuje jednak wyraźnie na spadkobierców nie zaś na możliwych potencjalnych spadkobierców. Taka interpretacja przepisu byłaby niedopuszczalna. Tak też SA w Katowicach (I ACa 605/13 -).

Zachowek od darowizny po 10 latach nie został doliczony

Reasumując M. S. otrzymała darowiznę od A. C. w okresie dłuższym niż 10 lat pomiędzy datą dokonania darowizny (03.03.2001 r.), a momentem otwarcia spadku (19.07.2014 roku). Nie była jej spadkobierczynią ani nie była uprawniona do zachowku po niej. Dokonana na jej rzecz darowizna nie mogłaby być zatem doliczona do spadku przy obliczaniu zachowku. Wyrok Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 8 kwietnia 2015 r. I C 341/15

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu