Poniedziałek - Sobota9.00 - 20.00
ul. Głogowska 47a lok. 1a 60-736 Poznań
Tel.+48696293998
ZapraszamyJeżeli chcesz mieć przewagę problemy powierz najlepszym specjalistom
Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Zachowek przed sprawą spadkową o stwierdzeniem nabycia spadku albo poświadczeniem dziedziczenia

Czy przed dochodzeniem zapłaty zachowku zachodzi konieczność uzyskania stwierdzenia nabycia spadku albo poświadczenia dziedziczenia u notariusza? Czy w związku z tym postępowanie o zapłatę określonej kwoty tytułem zachowku powinno ulec zawieszeniu, czy też w sprawie o zachowek sąd sam ustala – jako przesłankę rozstrzygnięcia – przymiotu spadkobierców?

Odpowiedź na to pytanie zawiera art. 1027 KC, w myśl którego względem osoby trzeciej, która nie rości sobie praw do spadku z tytułu dziedziczenia, spadkobierca może udowodnić swoje prawa wynikające z dziedziczenia tylko stwierdzeniem nabycia spadku. Z powyższego przepisu wynika więc, że nie w każdym postępowaniu przymiot spadkobiercy musi być wykazany postanowieniem sądu stwierdzającym nabycie spadku. W szczególności kwalifikacja prawna spadkobiercy w sporze między nim a innym spadkobiercą może być udowodniona na zasadach ogólnych. Na takich zasadach musi być wykazane również następstwo prawne po spadkodawcy w stosunku do osób dochodzących przeciwko spadkobiercy roszczeń, które przysługiwały im względem spadkodawcy lub które skierowane są przeciwko spadkobiercy w tym jego charakterze (np. roszczenie zapisobierców lub osób uprawnionych do zachowku; zob. J. Gwiazdomorski: Prawo spadkowe w zarysie, PWN 1967, s. 187).

Zachowek przed sprawą spadkową o stwierdzeniem nabycia spadku albo poświadczeniem dziedziczenia

Postanowienie stwierdzające nabycie spadku wywiera natomiast doniosły skutek materialnoprawny dla spadkobiercy, jeśli chodzi o jego działanie na zewnątrz w stosunku do osób trzecich, które nie roszczą sobie praw do spadku. W szczególności więc w sprawach wytoczonych przeciwko takim osobom o wierzytelność spadkową lub o wydanie rzeczy należącej do spadku spadkobierca, w razie zakwestionowania jego przymiotu przez pozwanych, będzie musiał uzyskać postanowienie stwierdzające jego kwalifikację prawną.

Zgodnie z art. 925 KC spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku. Ustawodawca nie stawia tu żadnych dodatkowych wymogów, w tym co do konieczności złożenia przez spadkobiercę jakiegoś oświadczenia w tej kwestii. Nabycie spadku następuje z chwilą śmierci spadkodawcy z mocy samego prawa, bez konieczności podejmowania żadnej czynności przez sąd czy spadkobiercę. W związku z powyższym wydane później postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku przez danego spadkobiercę bądź sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia będą miały w tej kwestii jedynie deklaratoryjny, a nie konstytutywny charakter

Dziedziczenie długów, pożyczek i kredytów po ojcu z którym nie mieli kontaktu
Dziedziczenie długów, pożyczek i kredytów po ojcu z którym nie mieli kontaktu

Jeśli chodzi o zarzut przedwczesności powództwa z uwagi na uprzedni brak stwierdzenia nabycia spadku, to stwierdzić należy, iż w przypadku, jeżeli nabycie spadku nie zostało stwierdzone, w procesie o zachowek nie zachodzi potrzeba zawieszenia postępowania, ponieważ postępowanie o zachowek ma charakter samodzielny i sąd samodzielnie w toku procesu o zachowek ustala czy pozwani są spadkobiercami czy nie. Sąd jest uprawniony do ustalenia jako przesłanki rozstrzygnięcia kręgu spadkobierców (zobacz uchwała Sądu Najwyższego z 11 maja 1985 sygn. III CZP 69/80 oraz uchwała z 21 kwietnia 1967 sygn. III CZP 29/67).

Mając na uwadze powyższe należy uznać, że co do zasady dla możliwości wystąpienia z roszczeniem o zachowek przez uprawnionego nie jest konieczne wcześniejsze potwierdzenie swojego statusu, poprzez postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku (albo akt poświadczenia dziedziczenia). Wskazany przepis art. 1027 KC, dotyczy bowiem tylko sytuacji, gdy spadkobierca powołuje się wobec osoby trzeciej na swoje prawa z tytułu dziedziczenia. Przepis ten nie odnosi się natomiast do sytuacji gdy osoba trzecia dochodzi roszczeń wobec spadkobiercy. Pogląd taki został wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 czerwca 1975 roku, III CRN 102/75. Sąd Najwyższy zwrócił przy tym uwagę, że przepis art. 1027 KC tym bardziej nie znajduje zastosowania w stosunkach pomiędzy współspadkobiercami, tj. gdy jeden ze spadkobierców ustawowych występuje o zachowek wobec drugiego. W uchwale zaś Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 1967 roku, III CZP 29/67, wyjaśniono, że „jeżeli prawa do spadku nie zostały stwierdzone, sąd w sprawie o zachowek ustala jako przesłankę rozstrzygnięcia przymiot spadkobierców”.

Zachowek przed sprawą spadkową o stwierdzeniem nabycia spadku albo poświadczeniem dziedziczenia

Dla przypomnienia, podstawą prawną zachowku jest przepis art. 991 § 1 kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem, zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału. Podkreślić należy, że osoby wymienione w cytowanym przepisie nie mogą być wolą spadkodawcy pozbawione prawa do uzyskania części spadku w postaci zachowku, chyba że występują przesłanki do wydziedziczenia (art. 1008-1010 KC).

Uprawniony należny mu zachowek może otrzymać przede wszystkim w postaci powołania do spadku, zapisu lub uczynionej przez spadkodawcę na jego rzecz darowizny (art. 991 § 2 KC). Gdy jednak to nie nastąpi, przysługuje mu – w myśl powołanego przepisu – przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia (roszczenie o zachowek). Stąd jednoznaczny wniosek, że o powstaniu na rzecz uprawnionego do zachowku roszczenia przeciwko spadkobiercy o pokrycie lub uzupełnienie w pieniądzu zachowku rozstrzyga tylko to, czy otrzymał on w całości należny mu zachowek w postaci powołania do spadku, zapisu lub uczynionej przez spadkodawcę na jego rzecz darowizny. Jeżeli otrzymał, roszczenie o zachowek nie przysługuje mu. Jeżeli natomiast nie otrzymał, roszczenie o zachowek przysługuje mu, choćby został powołany do spadku, nawet z ustawy, i choćby współspadkobierca – adresat jego roszczenia sam też był uprawniony do zachowku (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13.02.2004 r., II CK 444/02, Biul. SN 2004/7/9). Podkreślić należy, że odpowiedzialność spadkobiercy obowiązanego do zapłaty zachowku, który sam jest uprawniony do zachowku, ogranicza się tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek.

W celu obliczenia wysokości przysługującego powodowi zachowku w pierwszej kolejności należy określić udział spadkowy stanowiący podstawę do obliczenia zachowku. Wyjść trzeba tutaj od ustalenia udziału, w jakim uprawniony był powołany do spadku z ustawy.

Kolejnym etapem obliczania zachowku jest ustalenie tzw. substratu zachowku (art. 993-995 KC). W tym zakresie konieczne jest określenie czystej wartości spadku, a więc różnicy pomiędzy stanem czynnym spadku, czyli wartością wszystkich praw należących do spadku, a stanem biernym spadku, czyli sumą długów spadkowych, z pominięciem jednak długów wynikających z zapisów i poleceń. Po określeniu czystej wartości spadku dolicza się do niej, dla ustalenia substratu zachowku, wartość darowizn dokonanych przez spadkodawcę, bez względu na to, czy były one uczynione na rzecz spadkobierców, uprawnionych do zachowku, czy też innych osób.

Nie można oczywiście wykluczyć, że w sytuacji, gdy uprawnionym do zachowku jest spadkobierca ustawowy, początek biegu terminu przedawnienia będzie podlegał modyfikacji w stosunku do określonego art. 1007 § 2 KC i będzie się wiązał z datą wydania postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Będzie to dotyczyło jednak sytuacji wyjątkowych, przy których istniałyby podstawy do uznania, iż dopiero z tą chwilą uprawniony zyskał podstawę do dochodzenia zachowku – por. wyrok SN z dnia 16 grudnia 2014 r. w sprawie o sygn. akt I ACa 1295/14.

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu