Zgodnie z treścią art. 670 KPC Sąd spadku bada z urzędu, kto jest spadkobiercą. W szczególności bada, czy spadkobierca pozostawił testament, oraz wzywa do złożenia testamentu osobę, co do której będzie uprawdopodobnione, że testament u niej się znajduje. Jednocześnie stosownie do brzmienia art. 677 § 1 KPC Sąd stwierdzi nabycie spadku przez spadkobierców, choćby były nimi inne osoby niż te, które wskazali uczestnicy. W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd wymienia spadkodawcę oraz wszystkich spadkobierców, którym spadek przypadł, jak również wysokość ich udziałów.
Zgodnie z art. 942 KC testament może zawierać rozrządzenia tylko jednego spadkodawcy, co oznacza, że w polskim prawie nie jest dopuszczalne sporządzenie testamentu wspólnego. Testament wspólny oznacza zatem nie tylko oświadczenie złożone wspólnie przez więcej niż jednego spadkodawcę. Przede wszystkim oznacza zakaz połączenia takich oświadczeń w jednym dokumencie. Przykładowo zatem w jednym akcie notarialnym nie mogą znaleźć się rozrządzenia więcej niż jednego testatora. Także testament własnoręczny nie może zostać sporządzony w taki sposób, że dwóch spadkodawców (np. małżonkowie) spisze na jednej kartce papieru swoje testamenty, a następnie, pod takim tekstem, złoży swoje podpisy i umieści datę. Bezwzględnie nieważny będzie więc testament własnoręczny i testament notarialny sporządzony przez dwie osoby i przez nie podpisany.
Objęcie jednym testamentem (dokumentem) oświadczeń ostatniej woli dwóch lub więcej osób pociąga za sobą bezwzględną nieważność wszystkich dokonanych rozrządzeń (tak Skowrońska-Bocian, Elżbieta. Art. 942. W: Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga czwarta. Spadki, wyd. X. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, 2011). Kodeks cywilny nie przewiduje żadnych wyjątków w tej materii.
Zgodnie z treścią art. 931 § 1 KC w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek, dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Paragraf 2 tegoż przepisu stanowi jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych.
Zapewnienie spadkowe jest szczególnym rodzajem dowodu występującym w postępowaniu spadkowym składanym przez zgłaszającego się spadkobiercę. Zapewnienie to dotyczy istnienia innych spadkobierców oraz istnienia testamentu. Zapewnienie spadkowe jest dowodem, dzięki któremu możliwe jest przyspieszenie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku. Zasadniczo nie następuje wtedy wezwanie spadkobierców przez ogłoszenie. Jednak mimo złożenia zapewnienia sąd może postanowić o wezwaniu spadkobierców przez ogłoszenie, gdy zapewnienie lub inne dowody nie będą uznane przez sąd za wystarczające.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego powszechnie przyjmuje się, że w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku sąd spadku działa aktywnie niezależnie od twierdzeń, wniosków i argumentów zainteresowanych. Między innymi w postanowieniu z dnia 24 września 2009 r. IV CSK 129/2009 () wskazano, że w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku rola sądu jest determinowana ustawowym nakazem działania z urzędu, a rozstrzygnięcie zapada niezależnie od wniosków i stanowiska stron, lecz stosownie do wyników postępowania dowodowego oraz norm prawa materialnego, mających zastosowanie w danym stanie faktycznym. Zauważa się przy tym, że nie wyłącza to ogólnych przepisów dotyczących postępowania dowodowego i nie zwalnia zainteresowanych z obowiązku udowodnienia twierdzeń, z których wywodzą korzystne dla siebie skutki prawne ani nie nakłada na sądy orzekające obowiązku prowadzenia postępowania dowodowego z urzędu, lecz chodzi przede wszystkim o zbadanie z urzędu, stosownie do treści zebranego materiału dowodowego, kto jest spadkobiercą (zob. np. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 1998 r. III CKN 38/98 oraz z dnia 26 stycznia 1999 r. III CKN 134/98).
Podkreślić w tym miejscu należy, że wynikający z art. 670 § 1 zdanie pierwsze KPC obowiązek zbadania z urzędu, kto jest spadkobiercą – w przypadku dziedziczenia z ustawy – oznacza, iż sąd ma obowiązek ustalić istnienie i stopień pokrewieństwa, a także ewentualne pozostawanie w związku małżeńskim, pomiędzy spadkodawcą a osobami należącymi do kręgu spadkobierców ustawowych. Ustalenia takie mogą nastąpić przy tym wyłącznie na podstawie odpisów aktów stanu cywilnego mających tzw. wyłączność dowodową co do zdarzeń w nich stwierdzonych (art. 4 ustawy z dnia 29 września 1986 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego, t.j.: Dz.U. z 2011 r. Nr 212, poz. 1264). Dowód z treści aktu stanu cywilnego nie może zostać zastąpiony innymi dowodami, w tym z dokumentów stwierdzających tożsamość, zaświadczeń, a także z tzw. zgodnych oświadczeń uczestników postępowania (vide postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 2006 r. IV CSK 103/2005).
Sprawa spadkowa opracowana przez Kancelarię
Jak ustalił Sąd w przedmiotowej sprawie spadkobranie po P. Ż. zmarłym 3 czerwca przebiega według ustawowego porządku dziedziczenia, albowiem sporządzony przez niego testament jest nieważny. Z treści testamentu z dnia 7 września jednoznacznie wynika, że obejmuje on testament dwóch spadkobierców – małżonków K. Ż. i P. Ż. Zatem dziedziczenie po P. Ż. odbywa się wg. ustawy. Niewątpliwym w sprawie był krąg spadkobierców ustawowych. Spadkodawca w chwili śmierci był żonaty, miał troje dzieci. Sąd stwierdził, że spadek po P. Ż., zmarłym 3 czerwca w O., mającym ostatnie miejsce zwykłego pobytu w P., na podstawie ustawy wprost nabyli:
– żona spadkodawcy K. Ż., córka A. i A.,
– córka spadkodawcy D. Z., córka P. i K.,
– córka spadkodawcy M. P., córka P. i K.,
– córka spadkodawcy K. G., córka P. i K.
po 1/4 (jeden czwartej) części każda z nich.
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.