Elementami wyróżniającymi konkubinat są: więź gospodarcza, wspólne mieszkanie, więź fizyczna i emocjonalna. Jako więź gospodarczą należy przyjąć tradycyjnie rozumianą więź w postaci prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego, co oznaczać będzie miejsce, w którym małżonkowie zaspokajają swoje codzienne potrzeby bytowe. Z tak rozumianą więzią gospodarczą nierozerwalne jest wspólne mieszkanie. Jako więź fizyczną i emocjonalną należy rozumieć pożycie cielesne, wzajemną miłość, szacunek, okazywanie sobie pomocy. Jednak elementy te, jako prawnie nieuregulowane, nie tworzą wzajemnych praw i obowiązków, jakie wiążą małżonków.

Konkubinat sam przez się nie wywołuje żadnych skutków o charakterze prawno–majątkowym między konkubentami. Jeśli zaś powstaną między konkubentami stosunki prawno-majątkowe, prawa i obowiązki stąd wynikające należy oceniać na podstawie przepisów właściwych dla tych stosunków. Wobec tego powstaje dla konkubentów kwestia dość istotna, mianowicie w jaki sposób należy rozliczyć konkubinat.

Do testamentów zwykłych należy zaliczyć:

- własnoręczny (hollograficzny), który powinien być sporządzony przez spadkodawcę pismem ręcznym, podpisany i opatrzony datą (art. 949 kodeksu cywilnego);

- notarialny, czyli sporządzony w formie aktu notarialnego (art. 950 kodeksu cywilnego);

- urzędowy – allograficzny sporządzony poprzez złożenie ustnego oświadczenia ostatniej woli wobec osób zajmujących określone w art. 951 kodeksu cywilnego stanowiska w administracji publicznej, w obecności dwóch świadków.

Natomiast do testamentów szczególnych kodeks cywilny zalicza:

- ustny sporządzony, gdy istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy, a zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy obecności co najmniej trzech świadków (art. 952 kodeksu cywilnego);

- podróżny sporządzony w czasie podróży samolotem lub statkiem morskim poprzez złożenie oświadczenia ostatniej woli wobec dowódcy statku lub jego zastępcy w obecności dwóch świadków (art. 953 kodeksu cywilnego).

Brak testamentu

W braku testamentu w grę będzie wchodziło dziedziczenie ustawowe. Należy wyjaśnić, że do kręgu spadkobierców ustawowych zalicza się rodzinę spadkodawcy, a więc: dzieci, przysposobionego, małżonka, wnuków, rodziców, przysposabiającego, rodzeństwo, dzieci rodzeństwa ich wnuków, dziadków. W braku wyżej wskazanych spadkobierców dziedziczą gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy lub Skarb Państwa. Regulacja ta jest wyrazem wyżej wskazanej konstytucyjnej zasady ochrony rodziny. Warto wspomnieć, że przepisów o ustawowym dziedziczeniu małżonka nie stosuje się, jeśli małżonkowie pozostawali w separacji. Konkubinat jest związkiem faktycznym i obojętnym dla prawa, to konkubent nie jest powołany do dziedziczenia po zmarłym partnerze z mocy ustawy. Sytuacja ta staje się dość niekorzystna dla konkubenta wówczas, gdy pozostawał on w wieloletnim związku nieformalnym, z którego pozostał pewien majątek.

Zachowek

Natomiast zupełnie odmienna jest sytuacja, gdy konkubent postanowi sporządzić testament. Wtedy, zgodnie z zasadą swobody testamentowej, konkubent będzie mógł powołać do całości lub części spadku swojego partnera. Jednak i tutaj nie obejdzie się bez problemów, gdyż pojawi się prawo do zachowku i roszczenie o jego realizację. W sytuacji, gdy w testamencie zostaną pominięci ustawowi spadkobiercy tacy jak: zstępni, małżonek, rodzice spadkodawcy, to należy im się, jeśli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy lub zstępny uprawniony jest małoletni, 2/3 wartości udziału spadkowego, jaki by im przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, a w innych wypadkach 1/2 wartości tego udziału. Należy zaznaczyć, że kodeks cywilny operuje terminem „wartość udziału”. Oznacza to, że roszczenie o zachowek ma charakter pieniężny.  Prawo do zachowku przysługuje spadkobiercy całkowicie pominiętemu w testamencie, spadkobiercy powołanemu częściowo do spadku, ale udział jego jest mniejszy niż wynikałoby to z zachowku, zapisobiercy, obdarowanemu. W takich sytuacjach uprawnionemu przysługuje odpowiednio roszczenie o całą wartość zachowku lub o uzupełnienie tej wartości.

Konkubenci w trosce o uniknięcie problemów po śmierci jednego z nich powinni zawsze sporządzić testament. Sporządzenie testamentu pozwoli na uniknięcie ewentualnych długotrwałych sporów sądowych i niedogodności z tym związanych. Jednak sporządzenie testamentu nie uchroni konkubenta od odpowiedzialności z tytułu zachowku.

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.