Poniedziałek - Sobota9.00 - 20.00
ul. Głogowska 47a lok. 1a 60-736 Poznań
Tel.+48696293998
ZapraszamyJeżeli chcesz mieć przewagę problemy powierz najlepszym specjalistom
Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Jeden z kilku testamentów nieważny z powodu choroby i został odwołany

Zgodnie z art. 926 § 1 KC powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu. Jedną z form testamentu jest testament notarialny (art. 950 KC). W razie sporządzenia przez spadkodawcę testamentu, w którym rozrządzi on całym majątkiem, zaś spadkobierca wskazany w testamencie przyjmie spadek (wskutek złożenia stosownego oświadczenia albo wskutek upływu terminu na złożenie takiego oświadczenia), w rachubę wchodzi dziedziczenie na podstawie testamentu (art. 926 § 2 KC).

Sąd spadku bada z urzędu, kto jest spadkobiercą. W szczególności bada, czy spadkobierca pozostawił testament, oraz wzywa do złożenia testamentu osobę, co do której będzie uprawdopodobnione, że testament u niej się znajduje. Jeżeli testament zostanie złożony, sąd dokona jego otwarcia i ogłoszenia. (art. 670 § 1 KC).

Sąd nie ustala natomiast w tym postępowaniu składu oraz wartości spadku, chyba, że jest to niezbędne w sytuacjach wskazanych w art. 961 KC, ani nie dokonuje podziału majątku spadkowego pomiędzy spadkobierców, co może nastąpić w dopiero w postępowaniu o dział spadku.

Polskie prawo spadkowe daje pierwszeństwo porządkowi dziedziczenia wypływającemu z woli spadkodawcy wyrażonej w testamencie. Jak wynika z treści art. 941 KC, rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament. Podstawy dziedziczenia nie może stanowić żadna inna czynność prawna.

Jeden z kilku testamentów nieważny z powodu choroby i został odwołany Poznań

Dziedziczenie ustawowe, co do całości spadku ma miejsce: po pierwsze, gdy spadkodawca w ogóle nie sporządził testamentu. Po drugie, gdy spadkodawca sporządził testament, lecz jego treść ogranicza się do innych rozrządzeń, a nie zawiera powołania spadkobiercy. Ponadto, dziedziczenie ustawowe dotyczące całości spadku ma miejsce wówczas, gdy testament sporządzony przez spadkodawcę okaże się nieważny lub bezskuteczny, jak również wtedy, gdy ustanowieni w testamencie spadkobiercy lub spadkobierca nie chcą dziedziczyć i odrzucą spadek bądź nie mogą dziedziczyć, gdyż nie dożyli otwarcia spadku albo zostaną uznani za niegodnych dziedziczenia (tak między innymi Elżbieta Skowrońska – Bocian „Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga czwarta. Spadki” Warszawa 2002 rok, Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 8 września 1975 roku, III CRN 218/75, OSNC 1976, nr 9, poz. 200; Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 19 października 2000 roku, II CKN 505/00).

Testament jest czynnością prawną jednostronną, osobistą, nie skierowaną do adresata, na wypadek śmierci (mortis causa), odwołalną oraz sformalizowaną do tego stopnia, iż sporządzenie go z naruszeniem przepisów o formie testamentu, skutkuje jego bezwzględną nieważnością (art. 941 KC, art. 944 § 2 KC, art. 958 KC)

Aby można mówić o testamencie niezbędne jest ustalenie, iż spadkodawca działał z wolą testowania. Innymi słowy, że celem jego działania był rozrządzenie majątkiem na wypadek śmierci, sporządzenie testamentu, a nie wywołanie innych skutków prawnych. Testator musi mieć świadomość tego, że reguluje losy swego majątku na czas po swojej śmierci. Jest to elementarny wymóg sporządzenia testamentu. Brak takiej świadomości po stronie spadkodawcy powoduje, że nie dochodzi w ogóle do sporządzenia testamentu, choćby według subiektywnej oceny innych osób był to testament. Ustalenie woli testowania winno nastąpić przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności sprawy, cech testatora, jego sytuacji życiowej, stanu intelektualnego i uczuciowego, formy dokonanej czynności oraz jej treści.

Sporządzenie testamentu wymaga dla swej ważności zachowania jednej z form testamentu przewidzianej w kodeksie cywilnym. Kodeks cywilny dzieli testamenty na zwykłe oraz szczególne. Do testamentów zwykłych zalicza testament sporządzony w formie aktu notarialnego (art. 950 KC), który dla swej ważności musi spełniać wymogi stawiane aktowi notarialnemu przez ustawę z dnia 14 lutego 1991 roku Prawo o notariacie (Dz.U. z 2002 r. Nr 42, poz. 369 ze zmn.), w szczególności wskazane w art. 92 tejże ustawy.

Stosownie do treści art. 959 KC, spadkodawca może powołać do całości lub części spadku jedną lub kilka osób. Jeżeli spadkodawca powołał do spadku lub do oznaczonej części spadku kilku spadkobierców, nie określając ich udziałów spadkowych, dziedziczą oni w częściach równych (art. 960 KC)

Jeden z kilku testamentów nieważny z powodu choroby i został odwołany Poznań

Spadkodawca może w każdej chwili odwołać zarówno cały testament, jak i jego poszczególne postanowienia (art. 943 KC). Odwołanie może nastąpić w sposób wyraźny bądź dorozumiany. Stosownie do treści art. 946 KC, spadkodawca może odwołać testament w ten sposób, że sporządzi nowy testament, bądź też w ten sposób, że w zamiarze odwołania testament zniszczy lub pozbawi go cech, od których zależy jego ważność, bądź wreszcie w ten sposób, że dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień. W przypadku, gdy spadkodawca sporządził nowy testament nie zaznaczając w nim, że poprzedni odwołuje, ulegają odwołaniu tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, których nie można pogodzić z treścią nowego testamentu (art. 947 KC).

Wyraźne lub dorozumiane odwołanie wcześniejszego testamentu w całości lub w części nastąpi jedynie wówczas, gdy późniejszy testament jest ważny. Nieważność testamentu sporządzonego później, z jakichkolwiek przyczyn, oznacza iż nie wywrze on żadnych skutków prawnych, a zatem nie odwoła także testamentu wcześniejszego (tak również Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 22 stycznia 1974 roku, III CRN 326/73, OSNCP 1974, nr 1, poz. 199, Elżbieta Skowrońska-Bocian „Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga czwarta. Spadki.” Warszawa 2002 rok).

Stosownie do art. 945 § 1 KC, testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony: w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści, pod wpływem groźby. Na nieważność testamentu z powyższych przyczyn nie można się powołać po upływie lat trzech od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie lat dziesięciu od otwarcia spadku (§ 2 art. 945 KC).

Przez pojęcie braku świadomości należy jednak rozumieć stan charakteryzujący się zupełnym brakiem rozeznania sytuacji i przedsiębranych przez siebie kroków, choć nie musi on polegać na pełnym zaniku świadomości (np. w efekcie omdlenia) czy też ustaniu czynności mózgu (por. post. SN z 30.4.1976 r., III CRN 25/76, OSP 1977, Nr 4, poz. 78; wyr. SN z 7.2.2006 r., IV CSK 7/05, z glosą M. Zachariasiewicza, Rej. 2008, Nr 12, s. 142 i nast.; R. Trzaskowski, Wady oświadczenia woli w perspektywie kodyfikacyjnej, SPP 2008, Nr 3, s. 49). Brak swobody oznacza z kolei stan, w którym osoba rozpoznaje co prawda sens własnego i obcego działania, ale pod wpływem negatywnego oddziaływania pewnych czynników psychicznych wyłączona jest możliwość swobodnego (nieskrępowanego) decydowania. Chodzi przy tym niewątpliwie jedynie o uwarunkowania psychicznej natury tkwiące niejako w samej osobie składającej oświadczenie woli, a nie umiejscowione w zewnętrznej sytuacji, w której osoba ta funkcjonuje.) tak E.Gniewek w: Kodeks cywilny. Komentarz, opubl. Legalis/

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię

J. P., z domu K., córka P. i B., zmarła. W chwili śmierci była wdową. Nie pozostawiła dzieci. Jej jedyne dziecko – córka B. Z. z domu K. zmarła w (…) roku pozostawiając jednego syna S. Z., który zmarł. S. Z. pozostawił jedno dziecko – córkę P. Z. Nikt z uprawnionych nie zrzekł się dziedziczenia, nie został uznany za niegodnego dziedziczenia. Nikt nie złożył oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. O śmierci spadkodawczyni wnioskodawczyni dowiedziała się w dniu jej śmierci. Spadkodawczyni pozostawiła trzy testamenty.

W pierwszym testamencie notarialnym sporządzonym w dniu 12 listopada 1992 roku przed Notariuszem E. L. w Kancelarii Notarialnej w Ł., repertorium A NR (…), oświadczyła, że do całego spadku powołuje swojego wnuka – S. Z., syna Z. i B., urodzonego dnia (…).

Jeden z kilku testamentów nieważny z powodu choroby i został odwołany Poznań

W drugim testamencie notarialnym sporządzonym w dniu 26 kwietnia 2004 roku przed notariuszem G. R.w Kancelarii Notarialnej w Ł., repertorium A NR – (…), oświadczyła, że odwołuje w całości swój testament sporządzony w dniu 12 listopada 1992 roku, przed E. L., notariuszem w Ł., repertorium A (…), oraz że do całego spadku jaki po niej pozostanie powołuje swoją prawnuczkę P. Z., córkę S.i M., urodzoną w dniu (…).

W trzecim testamencie notarialnym sporządzonym w dniu 7 października 2013 roku przed notariuszem G. R.w Kancelarii Notarialnej w Ł., repertorium A NR 5563/2013, oświadczyła, że odwołuje w całości swój testament sporządzony w dniu 26 kwietnia 2004 roku, przed G. R., notariuszem w Ł., repertorium A (…)że do całego spadku jaki po niej pozostanie powołuje P. G., córkę A.i T., urodzoną w dniu (…)oraz, że pozbawia zachowku (wydziedzicza) swoją prawnuczkę P. Z., córkę S.i M., urodzoną w dniu (…), ponieważ uporczywie nie dopełnia ona względem niej obowiązków rodzinnych, to jest nie interesuje się jej stanem zdrowia, nie udziela jej opieki i pomocy.

W dniu 2 lipca 2013 roku J. P. przeszła udar niedokrwienny mózgu, którego wynikiem była afazja ruchowa. Dla oceny czy w dacie sporządzania testamentu z 2013 roku spadkodawczyni była w stanie świadomie i swobodnie powziąć decyzję i wyrazić wolę, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego psychiatry. W ocenie Sądu, sporządzona w sprawie opinia biegłej psychiatry jest pełnowartościowym źródłem informacji specjalnych. Biegła dysponowała obszerną dokumentacją medyczną oraz zeznaniami świadków stanowiącymi podstawę do wydania opinii. Udzieliła odpowiedzi na pytanie Sądu zawarte w tezie dowodowej, które wyczerpująco uzasadniła w opinii pisemnej oraz uzupełniającej opinii ustnej złożonej na rozprawie. Biegła dokonała wnikliwej analizy całokształtu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i szczegółowo wyjaśniła przyczyny i konsekwencje zmian stanu psychicznego spadkodawczyni.

W ustnej opinii uzupełniającej, biegła psychiatra K. K. (3) podtrzymała wnioski zawarte w pisemnej opinii podstawowej. Ponadto wskazała, że u spadkodawczyni pojawiały się problemy z porozumiewaniem się tzn. ze zrozumieniem i rzeczową odpowiedzią. Biegła wyjaśniła, że jeżeli pacjent podczas wywiadu lekarskiego nie potrafi powiedzieć kiedy i jakie leki przyjmuje, tak jak zostało to odnotowane w dokumentacji medycznej spadkodawczyni, świadczy to o jego głębokich zaburzeniach pamięci oraz zagubieniu w innych dziedzinach życia. Na podstawie zeznań świadków oraz dokumentacji medycznej biegła ustaliła występowanie u spadkodawczyni urojeń dodatkowo zmieniających jej sposób postrzegania rzeczywistości. Znamienne dla oceny świadomości i swobody testowania jest, iż spadkodawczyni przebywała w szpitalu, testament został sporządzony na 7 dni przed hospitalizacją tj. w dniu 7 października 2013 roku. Zespół otępienia nie bierze się nagle, zatem skoro w dacie 14 października 2013 roku u spadkodawczyni występował zespół otępienny, to w dacie sporządzenia testamentu również występował u niej ten stan. Opisywane przez świadków zachowania spadkodawczyni polegające na rzucaniu telefonem, wyrzucaniu leków, oskarżanie bliskich osób, są typowe dla przebiegu tego rodzaju schorzenia. Zaburzenia zachowania są najczęściej kierowane do osoby najbliższej, która się chorą opiekuje, natomiast w stosunku do innych osoba ta przejawia poprawne zachowania. Wnioski opinii biegłej korespondują z zeznaniami świadków, w tym rodziny uczestniczki, wobec których spadkodawczyni nie przejawiała agresji. Negatywne emocje spadkodawczyni skupiała na osobie M. Z. (1), która najczęściej z nią przebywała. Ją też oskarżała o zachowania, które nie miały miejsca. W rezultacie u spadkodawczyni w następstwie choroby wytworzyła się niechęć także do prawnuczki. Jej także zarzuciła zachowanie nie mające miejsca tj. rzucenie testamentem. Wnioski opinii biegłej nie pozostają w sprzeczności z ustaleniem, że w niektórych dziedzinach życia spadkodawczyni funkcjonowała samodzielnie i radziła sobie w podejmowanych czynnościach np. w banku czy sklepie. W wielu jednak czynnościach potrzebowała pomocy, w tym przy tak podstawowej jak naszykowanie lekarstw.

Jeden z kilku testamentów nieważny z powodu choroby i został odwołany Poznań

To spadkodawca decyduje, kogo chce powołać na swojego spadkobiercę. Jest to jego autonomiczna wola. Sąd bada pozostawiony przez spadkodawcę dokument pod względem jego autentyczności, prawidłowości sporządzenia, a także okoliczności, w jakich doszło do testowania, przede wszystkim czy w chwili sporządzania testamentu nie zaszły okoliczności ograniczające swobodę testowania, czy sam spadkodawca mógł świadomie i swobodnie przekazać swoją wolę. Po spełnieniu wszystkich tych warunków nie ma podstaw do kwestionowania testamentu, co miało miejsce w niniejszej sprawie w przypadku testamentu z 2004 roku. Należy wskazać, iż wówczas spadkodawczyni pozostawała w bliskich relacjach z matką wnioskodawczyni, a wnioskodawczyni była jej najbliższą krewną. Nie może zatem dziwić, że chciała pozostawić swój dorobek osobie dla niej najbliższej. Testament z 1992 roku spadkodawczyni wówczas odwołała.

W przypadku testamentu z 2013 roku, ustalono, że w dacie jego sporządzenia testatorka nie była w stanie świadomie i swobodnie powziąć decyzji i wyrazić woli. Skutkiem rozrządzenia obarczonego wadą oświadczenia woli jest jego nieważność bezwzględna (art. 945 KC)

O woli testowania może świadczyć zarówno sama treść oświadczenia i użyte do jej wyrażenia sformułowania, jak również okoliczności złożenia tego oświadczenia (postanowienie SN z dnia 22 grudnia 1997 r. II CKN 542/1997, OSNC 1998/7-8/118). Bez wątpienia podczas sporządzania testamentu z 2004 roku J. P. działała z wolą testowania, co potwierdzają okoliczności złożenia oświadczenia. W dokumencie zawarta jest wola spadkodawczyni dokonania rozrządzenia swoim majątkiem na wypadek śmierci.

Testament z 26 kwietnia 2004 spełnia wymogi stawiane przez ustawę Prawo o notariacie, a w szczególności warunki przewidziane w art. 92 tejże ustawy. Nie zostały ustalone okoliczności świadczące o nieważności tego testamentu. Zawiera on powołanie do całego spadku prawnuczki P. Z. Sąd stwierdził, że spadek po J. P. z domu K. córce P. i B. zmarłej w dniu 30 stycznia 2014 roku w Ł. ostatnio stale zamieszkałej w Ł. na podstawie testamentu notarialnego z dnia 26 kwietnia 2004 roku, Repertorium A NR – (…), otwartego i ogłoszonego przez Sąd Rejonowy w dniu 8 lipca 2014 roku nabyła prawnuczka P. Z. (córka S. S. (1) i M. E.) w całości. Postanowienie Sądu Rejonowego – II Wydział Cywilny z dnia 15 października 2015 r. II Ns 460/14

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu