Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Podpis pod testamentem notarialnym

Kodeks cywilny, przewidujący testament notarialny jako jeden z testamentów zwykłych (art. 950 KC.) nie określa jego wymagań formalnych. Oznacza to, że testament notarialny musi odpowiadać ustawowym rygorom, jakim podlega akt notarialny, sprecyzowanym w Prawie o notariacie. Stosownie do art. 92 § 1 pkt 8 PrNot, osoby biorące udział w akcie notarialnym składają pod nim podpis, co oznacza, że w wypadku testamentu podpis składa testator. Jeżeli w akcie bierze udział osoba nieumiejąca lub niemogąca pisać, powinna złożyć na dokumencie tuszowy odcisk palca, obok którego inna osoba wpisze imię i nazwisko osoby nieumiejącej (niemogącej) pisać, umieszczając swój podpis (art. 87 § 1 pkt 4 PrNot); stosowną wzmiankę w treści dokumentu powinien poczynić notariusz (art. 87 § 2). Z art. 87 § 1 pkt 4 PrNot wynika forma wymagana w odniesieniu do całej takiej kategorii osób, które obejmuje pojęcie „osoba, która nie umie lub nie może pisać”. Samo sformułowanie przepisu nie pozostawia pola do rozważań, czy w ramach tej kategorii można wyróżniać osoby nieumiejące (niemogące) pisać, lecz umiejące się podpisać.

Podobną myśl można odnaleźć w wyrokach Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2004 r., I CK 229/04 i z dnia 27 czerwca 2007 r., II CSK 124/07 (OSNC 2008, nr 9, poz. 112); w drugim z nich Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że podpisanie aktu notarialnego przez osobę, która nabyła tylko umiejętność pisania swego imienia i nazwiska, spełnia wymaganie określone w art. 92 § 1 pkt 8 PrNot. W piśmiennictwie zagadnienie to wywołuje zasadnicze kontrowersje.

Jednocześnie, trudno nie dostrzec, że regulacja zawarta w art. 87 § 1 pkt 4 PrNot wyraźnie definiuje krąg osób, wobec których sformułowana jest przewidziana w nim forma, nie stwarzając żadnych dodatkowych przesłanek uzasadniających zwolnienie z tej formy. Natomiast art. 92 § 1 PrNot ma charakter ogólny, a jego treścią jest określenie poszczególnych, wspólnych dla każdego aktu notarialnego wymagań. Ponadto, z art. 92 § 2 wynika, że jeżeli w akcie bierze udział osoba, która nie umie lub nie może pisać, notariusz stwierdza, że osoba ta aktu nie podpisała i podaje tego powody.

W orzecznictwie i piśmiennictwie powszechnie akceptuje się stanowisko zajęte przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 30 grudnia 1993 r., III CZP 146/93 (OSNC 1994, nr 5, poz. 94), obszernie umotywowane w jej uzasadnieniu, że podpis może złożyć jedynie osoba umiejąca i mogąca pisać; chociaż uchwała odnosiła się do podpisu wystawcy weksla, ma ona znaczenie ogólniejsze, a w jej uzasadnieniu wskazano, że taki wniosek wynika również z art. 92 § 2 PrNot. Kwestia ta ma ścisły związek z funkcjami, które pełni podpis. Ograniczając się do podstawowej warstwy tego zagadnienia trzeba wskazać, że z podpisem łączy się między innymi autentyczność dokumentu i zgodność osnowy dokumentu z wolą osoby podpisującej dokument, gdyż podpis pełni funkcję identyfikacyjną i jednocześnie stanowi „zatwierdzenie” dokumentu. Chodzi w szczególności o możliwość weryfikacji autentyczności podpisu i identyfikacji osoby podpisującej oraz możliwość przyjęcia, że osoba ta zna treść oświadczenia, które podpisuje.

Przy braku ustawowej definicji podpisu, określenie cech, jakim powinien odpowiadać znak graficzny, aby można go było uznać za podpis, jest przedmiotem wypowiedzi judykatury i doktryny. Pomimo zróżnicowania poglądów, można wyznaczyć pewne wspólne minimum w zakresie oznaczania tych cech. Zasadniczo podpis powinien wyrażać co najmniej nazwisko. Nie jest konieczne, aby było to nazwisko w pełnym brzmieniu, gdyż dopuszczalne jest jego skrócenie, nie musi ono być także w pełni czytelne. Podpis powinien jednak składać się z liter i umożliwiać identyfikację autora, a także stwarzać możliwość porównania oraz ustalenia, czy został złożony w formie zwykle przezeń używanej; podpis więc powinien wykazywać cechy indywidualne i powtarzalne (por. m.in. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 1932 r., III 1 Rw 515/32, Zb.Urz. z 1932 r., poz. 67 i cyt. uchwałę z dnia 30 grudnia 1993 r., III CZP 146/93).

Przy najłagodniejszym traktowaniu przesłanek uznania konkretnego znaku pisarskiego za podpis, motywowanym charakterem czynności (oświadczenie ostatniej woli składane przed notariuszem), nie można odstąpić od minimum, jakim jest to, by znak pisarski umożliwiał identyfikację osoby, od której pochodzi, przynajmniej według takich kryteriów, jak cechy indywidualne i powtarzalne. Chociaż podpis nie musi być sporządzony czytelnie, to powinien odzwierciedlać cechy charakterystyczne dla osoby, która go składa i tym samym – wskazywać na tę osobę. Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 17 czerwca 2009 r. IV CSK 78/09

[spacer]

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu