Poniedziałek - Sobota9.00 - 20.00
ul. Głogowska 47a lok. 1a 60-736 Poznań
Tel.+48696293998
ZapraszamyJeżeli chcesz mieć przewagę problemy powierz najlepszym specjalistom
Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Brak kontaktu i widzeń z mamą oraz dziedziczenie spadku z długami po jej śmierci

Stosownie do treści art. 1025 KC z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku może wystąpić każda osoba, która ma interes prawy w uzyskaniu stwierdzenia nabycia spadku przez określone osoby. Krąg osób uprawnionych do wszczęcia postępowania ustawa zakreśla stosunkowo szeroko, gdyż osobą taką będzie każdy, kto ma interes w powstaniu skutków prawnych związanych z wydaniem postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku po określonym spadkodawcy przez osoby wymienione w orzeczeniu sądu. Termin „interes” należy interpretować stosunkowo szeroko. Nie zawsze musi to być interes prawny, chodzi, bowiem o jakikolwiek interes, o charakterze osobistym czy majątkowym. Interes prawny pełni w tym wypadku funkcję legitymacji, a ściśle uprawnienia do wszczęcia postępowania o stwierdzenie nabycia spadku. Chodzi przy tym o obiektywny interes prawny, czyli obiektywną potrzebę wszczęcia postępowania (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2009 r., IV CSK 361/08).

Kodeks cywilny zna dwa tytuły dziedziczenia: ustawę (ustawodawca określa, jakie więzi pociągają za sobą powołanie do dziedziczenia) i testament (czynnikiem przesądzającym o powołaniu do dziedziczenia jest wówczas wola spadkodawcy). Tym samym w prawie polskim powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu (art. 926 § 1 KC). Wskazane tu alternatywnie dwa źródła powołania do spadku – ustawa i testament, mają w naszym systemie prawnym charakter wyłączny, ponieważ poza nimi nie ma innych możliwości powołania do spadku. Powołanie wynikające z ustawy wymieniono przy tym na pierwszym miejscu, głównie ze względu na jego większe znaczenie społeczno-gospodarcze i przewagę w praktyce, aczkolwiek dziedziczenie ustawowe zachodzi tylko o tyle, o ile w danym wypadku nie doszło do dziedziczenia testamentowego. Jak bowiem stanowi art. 926 § 2 KC, dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje tylko wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy, albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą. W prawie polskim, podobnie jak w ogromnej większości systemów prawnych, dziedziczenie jest sposobem nabycia praw i obowiązków majątkowych na zasadach następstwa pod tytułem ogólnym czyli sukcesji uniwersalnej. Prawa i obowiązki majątkowe należące do spadku przechodzą bezpośrednio na spadkobiercę (spadkobierców) jako całość (successio in universitatem) (por. Prawo spadkowe, System Prawa Prywatnego tom 10, red. dr hab. B. K., rok wydania: 2009, Wydawnictwo: C.H. B., Wydanie: 1).

Brak kontaktu i widzeń z mamą oraz dziedziczenie długów po jej śmierci Poznań

Pamiętać przy tym jeszcze należy, iż zgodnie z treścią art. LI przepisów wprowadzających kodeks cywilny z dnia 23 kwietnia 1964 roku (Dz.U. Nr 16, poz. 94) do spraw spadkowych stosuje się prawo obowiązujące w chwili śmierci spadkodawcy, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej. Tak, więc prawem właściwym dla spadku są przepisy obowiązujące w chwili śmierci spadkodawcy. Jeśli w tym czasie istniały ograniczenia związane z nabywaniem gospodarstwa rolnego poprzez spadkobranie, Sąd, wydając postanowienie o nabyciu spadku, jest obowiązany je uwzględnić (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 sierpnia 2009 roku, IV CSK 146/09, Wspólnota (…)).

Zgodnie z treścią art. 1015 § 1 KC oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Natomiast w myśl art. 1019 § 1 KC, jeżeli oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby, stosuje się przepisy o wadach oświadczenia woli z następującymi zmianami:

– uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem,

– spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca. Z kolei spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groźby

nie złożył żadnego oświadczenia w terminie, może w powyższy sposób uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu (§ 2). Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zatwierdzenia przez sąd (§ 3). W razie uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku sąd przeprowadza rozprawę (art. 690 § 1 KPC). Jeżeli postępowanie potwierdzi istnienie przesłanek umożliwiających osobie uprawnionej wzruszenie wadliwego oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, sąd zatwierdza oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych, przy czym zatwierdzenie to ma charakter konstytutywny. Ciężar udowodnienia przesłanek wzruszających oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku spoczywa na spadkobiercy. W postępowaniu tym sąd bada, czy doszło do skutecznego uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia, a w razie stwierdzenia braku podstaw do uwzględnienia wniosku, oddala wniosek.

Zgodnie z treścią art. 1019 § 2 KC, spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groźby nie złożył żadnego oświadczenia w terminie, może uchylić się od skutków w postaci fikcji prawnej przyjęcia spadku wprost (art. 1015 § 2 zd. 2 KC) w taki sam sposób jak osoba, która złożyła oświadczenie obarczone wadami. Spadkobierca uchyla się wtedy nie od skutków swego oświadczenia, lecz od skutków jego braku. Można stwierdzić, że wyłącza wtedy działanie fikcji prawnej z art. 1015 § 2 KC, dzięki czemu uprawniony jest do ponownego złożenia oświadczenia. Do błędu, jako podstawy uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, mają zastosowanie art. 84, 86 i 88 KC ze zm. wynikającymi z art. 1019 KC Spadkobiercy przysługuje przewidziane w art. 88 KC uprawnienie do uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia, o które chodzi, jeżeli:

– składający był w błędzie co do treści czynności prawnej (art. 84 § 1 zd. 1 KC),

– błąd był istotny zarówno subiektywnie, jak i obiektywnie (art. 84 § 2 KC).

Brak kontaktu i widzeń z mamą oraz dziedziczenie długów po jej śmierci Poznań

Błąd co do treści czynności prawnej może mieć postać błędu dotyczącego osoby spadkodawcy, tytułu powołania do dziedziczenia lub przedmiotu spadku oraz błędu co do prawa. Pierwszą przesłanką prawnej doniosłości błędu jest to, aby był on błędem co do treści czynności prawnej czyli mylnym wyobrażeniem okoliczności, które według treści oświadczenia woli, ustalonych zwyczajów oraz zasad współżycia społecznego powinny być uważane za należące do tejże treści. Drugą przesłanką umożliwiającą powołanie się na błąd jest jego istotność, zarówno subiektywna, jak i obiektywna. Pojęcie subiektywnej istotności błędu oznacza, że taki błąd w konkretnej sytuacji, u konkretnej osoby, spowodował mylne wyobrażenie o rzeczywistości. Natomiast błąd obiektywnie istotny jest błędem polegającym na tym, że żaden rozsądny człowiek znający prawdziwy stan rzeczy nie złożyłby oświadczenia woli takiej treści, w której zostało złożone (por. Kodeks cywilny. Komentarz, red. dr K. O., Rok wydania: 2012, Wydawnictwo: C.H. B., Wydanie: 4). Pamiętać jednak należy, że istotny błąd, w rozumieniu art. 1019 § 2 KC w zw. z art. 84 KC, nie może wynikać z niestaranności spadkobiercy w ocenie stanu majątku spadkowego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2010 roku, V CSK 337/09, opubl. L.).

W tym miejscu podnieść należy, iż powszechnie dopuszcza się, że osoba, która nie złożyła oświadczenia woli w terminie z art. 1015 § 1 KC i w wyniku tego została „zaskoczona” fikcją prostego przyjęcia spadku może powoływać się na błąd co do przedmiotu spadku. Wskazuje na to wyraźne brzmienie art. 1019 § 2 KC Błąd co do spadku może polegać na nieznajomości składu majątku spadkowego lub też jego wartości. Błąd występuje też, kiedy spadkobierca nie wie o istnieniu pewnych długów, albo określonych aktywów; może także błędnie zarachować na poczet spadku długi, albo aktywa w rzeczywistości nieistniejące. Przy czym pamiętać należy, iż podstawę uchylenia się przez spadkobiercę od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może stanowić tylko błąd prawnie doniosły (art. 1019 § 2 w zw. z art. 84 § 1 zd. 1 i § 2 KC). Błędem takim nie jest nieznajomość przedmiotu należącego do spadku (długów) pozostająca w związku przyczynowym z niedołożeniem przez spadkobiercę należytej staranności w ustalaniu rzeczywistego stanu majątku spadkowego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2005 roku, IV CSK 799/04, opubl. L.).

Zgodnie z ogólną regułą dowodową płynącą z art. 6 KC – to spadkobiercę obciąża dowód zachowania terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu, bądź odrzuceniu spadku. Skutki prawne braku takiego oświadczenia, w terminie zakreślonym przez ustawę reguluje art. 1015 § 2 KC, wprowadzają swoistą fikcję prawną prostego przyjęcia spadku lub przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza przez krąg podmiotów wskazanych w tym przepisie. Tym samym milczenie spadkobiercy prowadzi zawsze do nabycia spadku, nawet wbrew jego woli.

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię

Wnioskodawczynie E. D. i I. M. złożyły wniosek o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych nie złożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po zmarłej w dniu 31 maja w S. matce L. M. Uzasadniając swój wniosek wnioskodawczynie wskazały, że od wielu lat nie utrzymywały z matką kontaktów. Po śmierci matki wszelkie rzeczy z mieszkania, zostały zabrane przez (…) sp. z o.o. w S., do którego zasobów należał przedmiotowy lokal. Informację o zadłużeniu matki wobec (…) sp. z o.o. otrzymały dopiero 7 miesięcy po otwarciu spadku. Były one przekonane, że matka nie miała innych zobowiązań finansowych, jak tylko z tytułu czynszu najmu. Podniosły, iż po śmierci matki były w jej mieszkaniu i nie znalazły żadnych dokumentów mogących świadczyć o zadłużeniu matki w innych niż (…) sp. z o.o. instytucjach. O pozostałym zadłużeniu matki dowiedziały się dopiero z postępowania o stwierdzenie nabycia spadku. Nadto wskazały, że nie zamierzały uchylać się od ewentualnych zobowiązań spadkowych po zmarłej matce. E. D. spłaca rozłożone na raty zadłużenie z tytułu czynszu najmu za lokalu.

Brak kontaktu i widzeń z mamą oraz dziedziczenie długów po jej śmierci Poznań

W niniejszej sprawie wnioskodawczynie dowiedziały się o zadłużeniu matki z tytułu czynszu najmu lokalu z wezwania do zapłaty. Na ten moment wnioskodawczynie nie wiedziały o innych nieuregulowanych przez matkę zobowiązaniach. Nie utrzymywały z matką kontaktu, pozostawały z nią w konflikcie. Wnioskodawczynie były przekonane, że matka nie miała innych zobowiązań finansowych, jak tylko z tytułu czynszu najmu. Po śmierci matki były w jej mieszkaniu i nie znalazły żadnych dokumentów mogących świadczyć o zadłużeniu matki w innych instytucjach. O pozostałym zadłużeniu dowiedziały się dopiero z postępowania o stwierdzenie nabycia spadku wszczętego z wniosku Banku.

Co istotne, wnioskodawczynie podejmowały próby ustalenia stanu majątkowego matki niezwłocznie po jej śmierci. Udały się do mieszkania matki przy ulicy (…) w S. i przeszukiwały jej rzeczy, jednakże nie znalazły żadnych dokumentów mogących świadczyć o tym, że L. M. posiada zobowiązania wobec banków, czy innych podmiotów.

W ocenie Sądu, brak wiedzy wnioskodawczyń o przedmiocie spadku ze względu na fakt nieutrzymywania kontaktów z matką stanowił błąd istotny. Oceniając zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, Sąd uznał, że w przypadku gdyby spadkobierczynie wiedziały o przedmiocie spadku i zdawały sobie sprawę z faktu, iż w skład spadku wchodzą nieuiszczone zobowiązania finansowe w stosunku do kilku podmiotów, a nie tylko (…) sp. z o.o. w S., doszłoby do niezwłocznego odrzucenia spadku po zmarłej. Nie można przy tym uznać, aby wnioskodawczynie miały faktyczną możliwość uzyskania wiedzy o przedmiocie spadku, nie miały bowiem jak zaczerpnąć tej wiedzy. Przeszukały lokal mieszkalny zajmowany przez matkę i nie znalazły żadnych dokumentów mogących świadczyć o zadłużeniu.

Nie można zatem uznać, że wnioskodawczynie nie dopełniły należytej staranności w ustalaniu przedmiotu spadku. Wskazać należy również, że wnioskodawczynie pouczone o możliwości złożenia wniosku o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia spadkowego w terminie, skorzystały z tego pouczenia i wystąpiły z takim wnioskiem do Sądu. Wnioskodawczynie o błędzie dowiedziały się w lutym i maju  zatem został zachowany roczny termin przewidziany przepisami Kodeksu cywilnego do wystąpienia z wnioskiem.

W tym stanie rzeczy, Sąd uznał, że skuteczne było uchylenie się wnioskodawczyń od skutków prawnych niezachowania terminu do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku po zmarłej matce. Postanowienie Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 24 stycznia 2018 r. I Ns 686/16

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu