Poniedziałek - Sobota9.00 - 20.00
ul. Głogowska 47a lok. 1a 60-736 Poznań
Tel.+48696293998
ZapraszamyJeżeli chcesz mieć przewagę problemy powierz najlepszym specjalistom
Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Dział spadku spadkobierców na szkodę wierzyciela – skarga pauliańska

Gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności, a jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Wierzyciel może w oparciu o art. 527 § 1 KC zaskarżyć umowę o dział spadku zawartą przez dłużnika i pozostałych spadkobierców, jeżeli na jej mocy przedmioty majątkowe objęte podziałem zostały nabyte przez uczestników postępowania niebędących dłużnikami. W sytuacji takiej wyrok uwzględniający skargę pauliańską wydany przeciwko tym uczestnikom, którzy nabyli składniki majątkowe poszukiwane akcją pauliańską będzie uzasadniał możliwość prowadzenia egzekucji z tych składników do wartości nabytego spadku (udziału ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku), natomiast nie będzie miał żadnego wpływu na ważność i skuteczność umowy o dział spadku lub wydane w tej materii prawomocne postanowienie sądowe.

Wierzyciel może żądać uznania za bezskuteczną wobec siebie tylko takiej czynności, która została dokonana z jego pokrzywdzeniem. Ocena zasadności skargi pauliańskiej zależy od ustalenia, czy pokrzywdzenie wierzyciela istnieje, nie według stanu z chwili dokonania czynności prawnej, lecz według chwili wystąpienia z żądaniem uznania czynności za bezskuteczną, a ściślej według stanu z daty wyrokowania (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2008 r., II CSK 503/07 i z dnia 5 marca 2008 r., V CSK 471/07). O pokrzywdzeniu wierzyciela może być mowa tylko wtedy, gdy dłużnik w wyniku dokonania czynności stanie się niewypłacalnym przynajmniej w większym stopniu niż był przed jej dokonaniem. Nie można uznać, że dłużnik stał się niewypłacalny w większym stopniu, jeżeli niezależnie od tego czy dokonał określonej czynności rozporządzającej składnikiem należącym do jego majątku, czy też nie, wierzyciel i tak nie może uzyskać zaspokojenia swojej wierzytelności. W takim wypadku pomiędzy czynnością, której uznania za bezskuteczną wobec siebie żąda wierzyciel, a niewypłacalnością dłużnika brak bowiem szczególnego związku, o którym mowa w art. 527 § 2 KC. Bez stwierdzenia zaś istnienia tego związku brak podstaw do uwzględnienia powództwa o uznanie dokonanej czynności za bezskuteczną. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2007 r., II CSK 384/06).

Wyrok uwzględniający skargę pauliańską może odnieść skutek, jeżeli jego sentencja określa wierzytelność, której ochronie ma on służyć, czynność prawną, która w całości lub w części zostaje uznana za bezskuteczną, oraz stwierdza, że jest bezskuteczna tylko w stosunku do powoda (por. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 1970 r., III CRN 302/76, OSNCP 1970, nr 10, poz. 192, z dnia 28 grudnia 1976 r., III CRN 302/76, OSNCP 1977, nr 7, poz. 121 i z dnia 11 października 1995 r., III CZP 139/95, OSNC 1996, nr 1, poz. 17).

Przykład z sprawy sądowej

Zrzeczenie się spłaty udziału przez dłużnika A. C. spowodowało uzyskanie przez pozwane bezpłatnej korzyści majątkowej w rozumieniu art. 528 KC. Korzyścią tą jest różnica między wartością składników majątkowych jakie przypadły każdej z nich ponad wartość udziału w spadku. Zawarcie umowy o dział spadku pogłębiło stan niewypłacalności dłużnika, będący okolicznością niekwestionowaną w sprawie, wykazaną zeznaniami i faktem prowadzenia przeciwko dłużnikowi bezskutecznej egzekucji. Pozwane, będąc matką i siostrą dłużnika, pozostają z nim w bliskim stosunku o jakim mowa w art. 527 § 3 KC konstytuującym domniemanie, że zawierając umowę o dział spadku dłużnik i pozwane działali ze świadomością pokrzywdzenia powodów jako wierzycieli. Wiedzieli o egzekucji jaką powodowie prowadzili przeciwko J. C., pozwane głęboko przeżywały kierowanie przez powodów czynności egzekucyjne do majątku spadkodawcy. Dłużnik i pozwane wiedzieli o podejmowanych przez J. C. działaniach ukierunkowanych na zwalczenie tytułu egzekucyjnego, jak i o umorzeniu egzekucji przeciwko J. C. jedynie z uwagi na ograniczenie rzeczowe jego odpowiedzialności. Musieli zatem mieć świadomość tego, że roszczenia powodów wobec A. C. z tytułu pożyczki nie są zaspokojone. Pozwane przyznały, że dokonując działu spadku dążyły do tego, by powodowie nie mogli prowadzić dalszej egzekucji z nieruchomości, będących własnością J. C.

Podsumowując powodowie wykazali określone w art. 527 i nast. KC przesłanki uwzględnienia skargi pauliańskiej, w tym: istnienie wierzytelności podlegającej ochronie pauliańskiej, swoje pokrzywdzenie umową o dział spadku, prowadzącą do uzyskania przez pozwane nieodpłatnej korzyści majątkowej (stanowiącej różnicę między wartością przysporzenia uzyskanego w wyniku działu spadku ponad wartość przypadającego każdej z nich udziału w spadku) oraz działanie dłużnika i pozwanych ze świadomością pokrzywdzenia powodów. Uwzględnieniu powództwa nie sprzeciwiają się zasady współżycia społecznego, a art. 5 KC już co do zasady nie może stanowić podstawy oddalenia powództwa, ponieważ uzasadnieniem prawnym wprowadzenia instytucji skargi pauliańskiej (jej rationes legis) było urzeczywistnienie zasad współżycia społecznego. Nadto, choć powodowie wykorzystali brak zastrzeżenia w tytule egzekucyjnym prawa J. C. na powoływanie się w toku egzekucji ograniczenie, niemniej nie podjęli nieuzasadnionych prawnie czynności wobec pozwanych, a wniesienie skargi pauliańskiej nie jest kontynuacją czynności egzekucyjnych wobec J. C., lecz skierowane jest przeciwko dłużnikowi A. C. i jego majątkowi. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach – I Wydział Cywilny z dnia 19 października 2017 r. I ACa 452/17

[spacer]

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu