Poniedziałek - Sobota9.00 - 20.00
ul. Głogowska 47a lok. 1a 60-736 Poznań
Tel.+48696293998
ZapraszamyJeżeli chcesz mieć przewagę problemy powierz najlepszym specjalistom
Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Dziedziczenie spadku po ojcu albo matce na podstawie testamentu przez jedno dziecko z wydziedziczeniem pozostałych dzieci

Zgodnie z treścią art. 926 § 1 KC powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu. Należy jednak pamiętać, że testament może zawierać rozrządzenia tylko jednego spadkodawcy (art. 942 KC), który może sporządzić testament i jednocześnie musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych (art. 944 § 1 KC).

Zgodnie z treścią art. 949 KC spadkodawca może sporządzić testament w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą. Jednakże brak daty nie pociąga za sobą nieważności testamentu własnoręcznego, jeżeli nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów.

Dziedziczenie spadku po ojcu albo matce na podstawie testamentu przez jedno dziecko z wydziedziczeniem pozostałych dzieci Poznań

Testament przewidziany w cytowanym przepisie jest testamentem własnoręcznym spadkodawcy (holograficzny) i należy do grupy testamentów zwykłych. Testament własnoręczny ma charakter dokumentu prywatnego i jak sama nazwa wskazuje powinien on zostać sporządzony pismem ręcznym przez spadkodawcę. Przy czym wymóg ten dotyczy całości rozrządzenia, a nie wyłącznie podpisu, albowiem chodzi w tym zakresie zarówno o ułatwienie przeprowadzenia dowodu w sytuacji powołania się, np. przez spadkobierców na sporządzony testament wówczas, gdy spadkodawca już nie żyje, jak i o utrudnienie dokonania tej czynności osobom, które chciałyby podrobić treść testamentu. Ustawodawca wychodzi bowiem z założenia, że znacznie trudniej podrobić całość pisma niż sam podpis.

Należy również zaznaczyć, że testament holograficzny jako testament zwykły może być sporządzony przez każdego, kto ma zdolność testowania i komu przypisać można animus testandi. Oznacza to, że każdy, komu przysługuje pełna zdolność do czynności prawnych, może sporządzić testament własnoręczny, o ile oczywiście zechce skorzystać z tej postaci testamentu zwykłego. Wybór w zakresie formy testamentu zwykłego pozostawia się spadkodawcy. Może on bowiem, kierowany sobie znanymi powodami, skorzystać z możliwości sporządzenia testamentu holograficznego lub allograficznego czy notarialnego. Oznacza to, że testament holograficzny wymaga od testatora pewnych zdolności i umiejętności, bez których sporządzenie testamentu własnoręcznego nie będzie możliwe. Mowa o umiejętności czytania i pisania oraz wiążącego się z tym złożenia podpisu pod treścią oświadczenia woli. O ile bowiem możliwość formalna objawiająca się zdolnością testowania pozostaje poza zakresem umiejętności testatora, o tyle sporządzenie testamentu bez pewnych umiejętności nawet w sytuacji, w której posiada on zdolność testowania, nie będzie możliwe. Sytuacja, o której mowa, będzie miała miejsce wówczas, gdy spadkodawca formalnie dysponujący zdolnością testowania oraz taki, któremu przypisać można by animus testandi, testamentu holograficznego nie będzie mógł sporządzić dlatego, że nie potrafi pisać i czytać.

Co do zasady ustawodawca wymaga, by testator opatrzył testament datą. Użyte przez ustawodawcę określenie „opatrzy” rozumieć należy w ten sposób, że spadkodawca ma zamieścić datę na dokumencie. Data zaliczona zatem być musi do wymogu formalnego w zakresie testowania, nie jest zaś wyłącznie elementem dokumentu. Pełni ona bowiem kilka funkcji, a mianowicie pozwala dokonać ustaleń w zakresie tego, czy w dniu, w którym spadkodawca sporządził testament, miał zdolność testowania, następnie czy miał animus testandi oraz czy pozwala rozstrzygnąć o wzajemnym stosunku kilku testamentów. Spadkodawca, mając bowiem niczym nieograniczoną swobodę testowania, może sporządzać kolejne testamenty i dokonywać nowych rozrządzeń tak długo, jak długo przysługuje mu zdolność testowania, czyli w zasadzie do chwili śmierci. Ma to o tyle istotne znaczenie, że w sytuacji istnienia kilku testamentów, których rozrządzenia wzajemnie się wykluczają, pierwszeństwo przyznamy temu, którego data będzie najbliższa dacie otwarcia spadku.

Dziedziczenie spadku po ojcu albo matce na podstawie testamentu przez jedno dziecko z wydziedziczeniem pozostałych dzieci Poznań

Zatem, co do zasady, brak wskazania daty sporządzenia testamentu własnoręcznego w tym testamencie powoduje jego nieważność. Wyjątkowo jednak ustawodawca wyłącza ten skutek, jeżeli brak daty nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów (art. 949 § 2 KC) (por. postanowienie Sądu Najwyższego (7) z dnia 23 października 1992 roku, III CZP 90/92, OSNCP 1993, Nr 1–2, poz. 4). Jeśli więc np. spadkodawca sporządził tylko jeden testament, nie był nigdy ubezwłasnowolniony, a zawarte w tym testamencie informacje wskazują, że pisząc go, niewątpliwie był już pełnoletni, to brak daty nie będzie wywoływał żadnej z tych wątpliwości.

Wobec powyższego przyjmuje się, że data sporządzenia testamentu może pozostać nieustalona, jeśli w danym przypadku nie pojawiają się wątpliwości, o których mowa w art. 949 § 2 KC (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 1975 roku, I CR 860/74, L.).

Zgodnie z przyjętą linią orzecznictwa, którą Sąd w niniejszym składzie w pełni podziela, brak daty testamentu będzie powodował jego nieważność tylko wtedy, gdy w postępowaniu sądowym nie uda się usunąć wątpliwości, o których mowa w art. 949 § 2 KC, przy czym sąd bierze tu także pod uwagę dowody wskazujące na datę sporządzenia testamentu (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 23 października 1992 roku, III CZP 90/92, OSNC 1993, Nr 1–2, poz. 4).

W myśl art. 1008 k.c. Spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do zachowku:

1) wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;

2) dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;

3) uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Dziedziczenie spadku po ojcu albo matce na podstawie testamentu przez jedno dziecko z wydziedziczeniem pozostałych dzieci Poznań

Wydziedziczenie- wbrew mylnemu utożsamianiu tego określenia z sytuacjami, w których spadkodawca pozbawia spadkobiercę przypadającego mu z mocy ustawy udziału w spadku, jest instytucją prawa cywilnego pozwalającą spadkodawcy na pozbawienie prawa do zachowku osób do zachowku uprawnionych z mocy ustawy, tj. zstępnych, małżonka i rodziców. Wydziedziczenie stanowi materialnoprawną przesłankę unicestwienia roszczenia o zachowek (post. SN z dnia 6 sierpnia 2014 r., I CZ 57/14, Lex nr 1500659).

Samo stwierdzenie, że testament zawiera pozbawienie prawa do zachowku nie oznacza, że Sąd w sprawie uznaje, że wydziedziczenie było skuteczne. Kwestia ważności czy też skuteczności wydziedziczenia jako pozbawienia prawa do zachowku nie determinuje skuteczności wydziedziczenia rozumianego jako wyłączenie od dziedziczenia (testamentu negatywnego). Może zaistnieć sytuacja, gdy spadkodawca swoim oświadczeniem skutecznie wyłączy kogoś od dziedziczenia ustawowego, a jednocześnie jego wydziedziczenie, jako pozbawienie tej osoby prawa do zachowku, będzie nieskuteczne. O ile bowiem wydziedziczenie obejmuje oprócz utraty prawa do zachowku także wyłączenie od dziedziczenia, o tyle sam testament negatywny nie stanowi wydziedziczenia określonego w art. 1008 k.c.

Jeżeli uzasadniająca wydziedziczenie przyczyna wynikająca z treści testamentu (art. 1008-1009 k.c.) bądź w ogóle nie istniała, bądź też spadkodawca przebaczył przed sporządzeniem testamentu (art. 1010 k.c.), mimo następnego wydziedziczenia z tej samej przyczyny, którą przebaczył, wydziedziczenie jest nieważne. Ustawowa przyczyna wydziedziczenia, aby było ono skuteczne, musi istnieć w każdym razie w dacie sporządzenia testamentu, nie może być wybaczona i powinna wynikać z treści testamentu. Brak choćby tylko jednej z wyżej wymienionych przesłanek czyni wydziedziczenie nieważnym. Skutkiem przebaczenia wydziedziczonemu jest zachowanie przez niego tylko prawa do zachowku (art. 1008 k.c.), nadal zaś pozostaje w mocy objęte wydziedziczeniem wyłączenie od spadkobrania, ustawa bowiem normuje skutki przebaczenia tylko w zakresie wydziedziczenia określonego w art. 1008 k.c., tj. w zakresie jedynie zachowania prawa do zachowku. Przebaczenie to (z art. 1010 k.c.) nie dotyczy objętego wydziedziczeniem wyłączenia od dziedziczenia. Wyłączenie od dziedziczenia może utracić moc tylko przez stosowną zmianę lub odwołanie testamentu, a zatem tylko przez testament, w tym więc zakresie samo przebaczenie poza testamentem nie będzie wystarczające (por. uzasadnienie uchwały SN z dnia 14 czerwca 1971 r., III CZP 24/71, OSNC 1972/2/23). W postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku istotnym dla rozstrzygnięcia może być kwestia istnienia bądź ważności testamentu negatywnego, natomiast indyferentnym pozostaje zagadnienie skuteczności czy też ważności wydziedziczenia – jako pozbawienia prawa do zachowku. To ostatnie może być przedmiotem oceny dopiero w procesie o zachowek.

Sprawa opracowana przez Kancelarię

Wnioskodawczyni M. P. wniosła o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłej matce S. D., na podstawie testamentu notarialnego. W uzasadnieniu wskazała, że spadkodawczyni w chwili śmierci była zamężna i miała troje dzieci. Wskazała, że spadkodawczyni sporządziła testamenty notarialne, w których do całości spadku powołała wnioskodawczynię, bowiem od wielu lat sprawowała nad nią opiekę.

Dziedziczenie spadku po ojcu albo matce na podstawie testamentu przez jedno dziecko z wydziedziczeniem pozostałych dzieci Poznań

W Kancelarii Notarialnej w N. przed notariuszem S. W., spadkodawczyni sporządziła testament, w którym do całości spadku powołała swoją córkę M. P..

Następnie spadkodawczyni sporządziła testament notarialny przed notariuszem P. W. z Kancelarii Notarialnej w N., w którym oświadczyła, że odwołuje dotychczas sporządzone testamenty i do całości spadku po sobie powołuje córkę M. P. oraz wydziedzicza swoją córkę K. W..

Po czasie w Kancelarii Notarialnej w N. przed notariuszem P. W., spadkodawczyni sporządziła testament, w którym odwołała testament i do całości spadku powołała swoją córkę – M. P.. Jednocześnie spadkodawczyni wydziedziczyła swoją córkę K. W. i swojego syna Z. H. z powodu nie utrzymywania kontaktów, nie interesowania się jej losem, braku niesienia jej pomocy w życiu codziennym i zerwania więzi rodzinnych.

Zgodnie z ogólnymi zasadami prawa spadkowego spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku tj. z chwilą śmierci spadkodawcy (art. 924 KC i art. 925 KC).

Jak wynika z przeprowadzonego postępowania dowodowego, spadkodawczyni S. D. sporządziła trzy testamenty w formie aktów notarialnych, w których do całości spadku po sobie powołała swoją córkę – wnioskodawczynię M. P.. Dziedziczenie nastąpiło na podstawie testamentu z 8 listopada 2013 r., bowiem poprzednie testamenty zostały przez wnioskodawczynię skutecznie odwołane. Z treści testamentu z 8 listopada 2013 r. wynika, że wolą spadkodawczyni było również wydziedziczenie uczestników postępowania K. W. i Z. H. z powodu nie nieutrzymywania kontaktów, nie interesowania się jej losem, braku niesienia jej pomocy w życiu codziennym i zerwania więzi rodzinnych.

Należy wskazać, że zarówno wnioskodawczyni, jak i uczestnicy postępowania nie kwestionowali ważności testamentu sporządzonego przez spadkodawczynię, z przeprowadzonego postępowania dowodowego nie wynikało natomiast, by zachodziły okoliczności skutkujące jego nieważnością, o których mowa w art. 945 KC Ponadto, rozrządzenie spadkodawczyni jest jasne i nie budzi żadnych wątpliwości, że jej wolą było przyznanie majątku spadkowego córce M. P. Postanowienie Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 22 czerwca 2017 r. I Ns 2524/16

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu