Poniedziałek - Sobota9.00 - 20.00
ul. Głogowska 47a lok. 1a 60-736 Poznań
Tel.+48696293998
ZapraszamyJeżeli chcesz mieć przewagę problemy powierz najlepszym specjalistom
Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Dziedziczenie i spadek bez testamentu

Postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku zmierza do ustalenia: daty śmierci osoby wskazywanej we wniosku jako spadkodawca (chwili otwarcia spadku) i osoby spadkobiercy spadku. Obowiązek sądu zbadania, kto jest spadkobiercą, dotyczy spadkobierców powołanych do dziedziczenia zarówno z mocy ustawy, jak i na podstawie testamentu. W piśmiennictwie podkreśla się, że w pierwszym przypadku wystarczające jest ustalenie pokrewieństwa w zakresie wskazanym w art. 931-937 KC. oraz okoliczności wyłączających poszczególne osoby z dziedziczenia, w drugim natomiast stwierdzenie, czy spadkodawca pozostawił testament, następnie jego otwarcie i ogłoszenie, ewentualne zbadanie zarzutów kwestionujących ważność i skuteczność testamentu, a po ustaleniu spadkobierców powołanych do dziedziczenia z mocy testamentu, zbadanie okoliczności wyłączających lub ograniczających ich zdolność spadkobrania.

Sąd co do zasady nie bada, jakie składniki wchodzą w skład spadku (por. art. 961 KC. i art. 673 pkt 3 KPC). Należy zauważyć, że testamentowy tytuł powołania do spadku wyłącza, z zastrzeżeniem wyjątku określonego w art. 926 § 3 KC., powołanie z ustawy, także wówczas, gdy osoby powołane w testamencie należą do kręgu spadkobierców ustawowych.

Dziedziczenie i spadek bez testamentu po ojcu matce babci dziadku córce syny siostrze bracie Poznań

W myśl art. 926 § 3 KC dziedziczenie testamentowe może dotyczyć części spadku, ale tylko części ułamkowej. Jednakże gdy spadkodawca przeznaczył poszczególne przedmioty np. (grunty, budynki) dwom osobom, to w takim wypadku dopuszczalne jest dziedziczenie testamentowe tylko wtedy, gdy przedmioty te wyczerpują spadek lub prawie cały spadek (art. 961 KC), nie jest zaś dopuszczalne co do pewnych przedmiotów dziedziczenie testamentowe, a co do pozostałych – ustawowe (postanowienie SN z dnia 8 wzreśnia 1975 r., III CRN 218/75, OSNCP z 1976 r., nr 9, poz. 200). Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku ma miejsce wówczas, gdy spadkodawca nie pozostawił testamentu lub też żadna z osób powołanych w testamencie nie chce lub nie może być spadkobiercą (art. 926 § 2 KC.). Czyli, dziedziczenie testamentowe wyłącza dziedziczenie przez spadkobierców ustawowych, gdyż spadkobierca za pomocą testamentu, a więc rozrządzenia na wypadek śmierci, wskazuje wyraźnie osoby, które powołuje do spadku po sobie (art. 941 KC.). Wola spadkodawcy ma w tej sytuacji znaczenie decydujące. Obowiązujące przepisy Kodeksu cywilnego dają pierwszeństwo porządkowi dziedziczenia określonemu przez spadkodawcę w testamencie (art. 926 KC.).

Spadkodawca może bowiem sformułować swoje rozrządzenia w taki sposób, że wymienia poszczególne przedmioty majątkowe przeznaczone dla danej osoby. W zasadzie taką osobę należałoby traktować jako zapisobiorcę. W razie wątpliwości, czy chodzi o powołanie do spadku, czy też o ustanowienie zapisu, Kodeks nakazuje traktować osobę wymienioną w testamencie jako spadkobiercę. Reguła ta ma zastosowanie, gdy przedmioty majątkowe objęte testamentem wyczerpują prawie cały spadek. W sytuacji, gdy spadkodawca przeznaczył określonej osobie poszczególne przedmioty majątkowe, nie określające jej spadkobiercy, a do spadku wchodzi majątek, którym spadkodawca nie rozporządził należy ustalić skład i wartość spadku rozrządzonego i nie rozrządzonego testamentem, które są niezbędne dla prawidłowego orzeczenia o stwierdzeniu nabycia spadku, a w szczególności, czy wobec treści testamentu i stanu spadku ma miejsce dziedziczenie testamentowe, czy też dziedziczenie ustawowe.

Spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku, a więc z chwilą śmierci spadkodawcy (art. 925 KC. w zw. z art. 924 KC.). Jednakże w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania, może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić (art. 1012 w zw. z art. 1015 § 1 KC.). Brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza (art. 1015 § 2 KC. w brzmieniu po noweli dokonanej ustawą z dnia 20 marca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2015 r. poz. 539).

Z przepisu art. 926 § 2 KC. można wyprowadzić wniosek, że powołanie z ustawy do spadku następuje, gdy:

1. spadkodawca nie pozostawił testamentu;

2. spadkodawca wprawdzie sporządził testament, lecz go skutecznie odwołał;

3. testament okazał się nieważny albo bezskuteczny;

4. testament nie powołuje spadkobiercy, lecz zawiera wyłącznie dyspozycje w kwestii zapisów, poleceń, wydziedziczenia albo jest tzw. testamentem negatywnym;5.

5. żadna z osób fizycznych powołanych przez spadkobiercę nie dożyła otwarcia spadku;

6. żadna z osób prawnych objętych testamentem nie istnieje w chwili otwarcia spadku;

7. żadna z powołanych przez spadkodawcę osób nie chce dziedziczyć (odrzucenie spadku art. 1020 KC.) lub nie może być spadkobiercą (uznanie za niegodnego art. 928 i nast. KC.).

Sama przynależność określonej osoby do kręgu spadkobierców ustawowych nie gwarantuje jeszcze tego, że osoba ta dojdzie w danej sytuacji do dziedziczenia. Ustawodawca porządkuje bowiem krąg spadkobierców i ustala określoną kolejność powołania do dziedziczenia ustawowego. W świetle art. 931 i n. KC spadkobierców ustawowych zakwalifikować należy do następujących po sobie grup dziedziczenia, co w konsekwencji oznacza, że bliscy spadkodawcy i inne osoby (gmina albo Skarb Państwa) są powoływane do spadku w określonej kolejności. Wyjaśnić należy, że spadkobiercy ustawowi powoływani są do spadku według zasady, że pierwszeństwo dziedziczenia przysługuje osobom należącym do wyższej grupy dziedziczenia, a jeśli chodzi o spadkobierców należących do tej samej grupy, to obowiązuje zasada, że bliższy żyjący krewny wyłącza od dziedziczenia dalszego krewnego. Z tym że szczególnie uprzywilejowaną pozycję prawną jako spadkobierca ustawowy ma małżonek spadkodawcy, a gminie albo Skarbowi Państwa spadek na mocy ustawy przypada na samym końcu.

Tak więc w pierwszej kolejności na podstawie art. 931 KC dziedziczą dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek, ewentualnie, jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, dziedziczą także wnuki (dalsi zstępni). Następnie, w braku zstępnych spadkodawcy, na podstawie art. 932 KC do dziedziczenia dochodzą jego małżonek i rodzice. W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom (art. 932 § 3 KC). Do kolejnej grupy spadkobierców ustawowych należy rodzeństwo spadkodawcy oraz, ewentualnie, zstępni rodzeństwa (zob. art. 932 § 4 i 5 KC). W dalszej kolejności, w braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy, cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy (art. 934 KC). Wreszcie na mocy art. 9341 KC, w braku małżonka spadkodawcy i krewnych, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada w częściach równych tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku. W ostatniej kolejności jako spadkobierca ustawowy dziedziczy gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy albo, jeżeli nie da się ustalić ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego – Skarb Państwa (zob. art. 935 KC).

Dziedziczenie i spadek bez testamentu po ojcu matce babci dziadku córce syny siostrze bracie Poznań

Jeśli do dziedziczenia dochodzi kilka osób, to stają się oni współspadkobiercami i jako tacy nabywają udziały w spadku. Jednoczesne powołanie do spadku kilku osób wiąże się z instytucjami wspólności majątku spadkowego i działu spadku (zob. art. 1035 i n. KC). Przypadające spadkobiercom ustawowym udziały określone są bądź w stałym ułamku (zob. art. 932 § 2 i art. 933 § 1 KC), bądź w ten sposób, że dany udział jest nie mniejszy niż określony ułamek (zob. art. 931 § 1 zd. 2 KC), bądź też określone są jako równe (w częściach równych), stosownie do liczby spadkobierców (zob. art. 931 § 1 zd. 1, art. 932 § 3–4, art. 934 § 1 i 3 KC). Szczególne zasady obliczania wysokości odpowiednich udziałów spadkowych stosowane są w sytuacji, gdy w miejsce nieżyjącego krewnego bliższego stopnia do dziedziczenia powołani są jego zstępni (zob. art. 931 § 2 KC).

W myśl art. 931 § 1 KC w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Dziedziczą oni w częściach równych, jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż 1/4 całości spadku (art. 931 § 1 KC). Wyjaśnić należy, że przywołane uprzywilejowanie małżonka, jako spadkobiercy ustawowego, nie jest zależne od ustroju majątkowego, który obowiązywał do chwili otwarcia spadku. Jeżeli między małżonkami istniał ustrój wspólności majątkowej (art. 31 KRO), to z chwilą śmierci jednego z nich wspólność majątkowa małżeńska ustaje, udział w wysokości połowy przypada pozostałemu przy życiu małżonkowi, udział zaś pozostały wchodzi w skład spadku. Tym samym tylko w zakresie połowy majątku wspólnego małżonków, który stał się częścią spadku, następuje dziedziczenie, a małżonkowi spadkodawcy dziedziczącemu razem z jego zstępnymi przypada najmniej 1/4 spadku.

Jeśli wyłącznie dzieci dochodzą do dziedziczenia, to ich udziały w spadku są równe. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Zasadę tę stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych (zob. art. 931 § 2 KC). Przypomnieć należy też o tym, że spadkobiercą ustawowym, ale także i testamentowym, może być również dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte, jeżeli urodzi się żywe (zob. art. 927 § 2 KC).

Przewidziane następstwo, w którym dzieci zmarłego wcześniej dziecka spadkodawcy wchodzą w miejsce swojego rodzica, powoduje, że zstępni zmarłego dziedziczną w istocie bezpośrednio po spadkodawcy. Wnuki spadkodawcy w opisanej sytuacji dochodzą do spadku prawem własnym, bezpośrednio po spadkodawcy, a nie po swoim wstępnym, ponieważ ich dziedziczenie uzależnione jest od istnienia przesłanek dziedziczenia takiego zstępnego w stosunku do spadkodawcy, nie zaś względem swego bezpośrednio przodka. Złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku po ojcu nie ma żadnego wpływu na dziedziczenie po dziadku (babci).

W dalszej kolejności, wobec braku dzieci i dalszych zstępnych spadkodawcy, na podstawie art. 932 § 1–3 KC do dziedziczenia dochodzą jego małżonek i rodzice. Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi 1/4 całości spadku. Jeżeli ojcostwo rodzica nie zostało ustalone, udział spadkowy matki spadkodawcy, dziedziczącej w zbiegu z jego małżonkiem, wynosi połowę spadku. W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych.

Dziedziczenie i spadek bez testamentu po ojcu matce babci dziadku córce syny siostrze bracie Poznań

Jak stanowi art. 932 § 4 KC, jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych. Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy. W myśl art. 932 § 5 KC przypadający udział spadkowy temu z rodzeństwa spadkodawcy, który nie dożył otwarcia spadku, dziedziczą jego zstępni, a więc dzieci, wnukowie itd. Z przepisu tego nie wynikają żadne ograniczenia co do dziedziczenia zstępnych rodzeństwa.

Jak stanowi art. 933 § 1 KC, udział spadkowy małżonka, który dziedziczy w zbiegu z rodzicami, rodzeństwem i zstępnymi rodzeństwa spadkodawcy, wynosi połowę spadku. W braku zstępnych spadkodawcy, jego rodziców, rodzeństwa i ich zstępnych, cały spadek przypada małżonkowi spadkodawcy. Tak więc małżonek wyprzedza w porządku dziedziczenia ustawowego zarówno dziadków i ich zstępnych, jak i pasierbów spadkodawcy.

Zgodnie z art. 934 KC, w braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy. Dziadkowie dziedziczą w częściach równych. Pojęcie „dziadków spadkodawcy” obejmuje zarówno dziadka, jak i babkę spadkodawcy (w obu liniach, tak ojcowskiej, jak i macierzyńskiej). Jeżeli któreś z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału spadku między zstępnych spadkodawcy. W braku zstępnych tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada pozostałym dziadkom w częściach równych.

Udziały spadkowe dziadków są jednakowe; nie ma przy tym znaczenia, czy osoby należące do tej grupy spadkobierców ustawowych pozostawały w związkach małżeńskich. Jeżeli któreś z dziadków nie dożyło otwarcia spadku, udział, który miałby mu (jej) przypaść, dziedziczą w równych częściach dzieci tego z dziadków, a gdy także któreś z jego (jej) dzieci nie dożyło otwarcia spadku, powołani do dziedziczenia są jego (jej) dzieci (ewentualnie dalsi ich zstępni).

W ostatniej kolejności, w braku spadkobierców ustawowych uprawnionych do dziedziczenia w kolejności określonej w art. 931–9341 KC, do dziedziczenia z mocy ustawy powołana jest gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Jeżeli miejsca ostatniego zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu. Z powołanego przepisu wynika, że prawo polskie nie przewiduje tzw. spadków bezdziedzicznych.

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu