Poniedziałek - Sobota9.00 - 20.00
ul. Głogowska 47a lok. 1a 60-736 Poznań
Tel.+48696293998
ZapraszamyJeżeli chcesz mieć przewagę problemy powierz najlepszym specjalistom
Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Niegodność i wykluczenie od dziedziczenie z powodu znęcania się, alkoholizmu, gróź, wyzwisk, wszczynania awantur, kłótni i stosowania przemocy

Zgodnie z treścią art. 928 § 1 KC spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli:

(1) dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;

(2) podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;

(3) umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.

Niegodność dziedziczenie i wykluczenie od dziedziczenia z powodu znęcania się, alkoholizmu, gróź, wyzwisk, wszczynania awantur, kłótni i stosowania przemocy Poznań

Regulujący kwestię niegodności dziedziczenia przepis art. 928 KPC odzwierciedla powszechnie akceptowane w społeczeństwie zasady etyczne i przyjęte zwyczaje, zgodnie z którymi za niesłuszne i niewłaściwe uważa się dziedziczenie osoby, która dopuściła się względem spadkodawcy czynów niegodziwych, nacechowanych wysokim stopniem zawinienia i naganności. Powszechnie brak jest bowiem zgody na to, aby majątek spadkodawcy, będący niejednokrotnie dorobkiem jego całego życia, przeszedł po jego śmierci na osobę, która popełniła ciężkie umyślne przestępstwo przeciwko spadkodawcy, czy też świadomie, celowo dążyła do unicestwienia woli spadkodawcy co do następstwa prawnego po nim.

Przesłanki niegodności dziedziczenia określa przepis art. 928 § 1 pkt 1 – 3 KC. Są one wyliczone wyczerpująco i instytucja niegodności dziedziczenia nie może znajdować zastosowania do stanów faktycznych, które nie mieszczą się w dyspozycji wskazanego przepisu. Niedopuszczalne jest zatem uznanie spadkobiercy za niegodnego z przyczyn innych niż wymienione, chociażby zachowanie spadkobiercy było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i obiektywnie niewłaściwe oraz zasługujące na ujemną ocenę (tak np. Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 10 grudnia 1999 r. II CKN 627/98 (niepublikowane).

Stosownie do treści art. 928 § 1 pkt 1 KC spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy. Dla uznania za niegodnego nie mają w zasadzie znaczenia wiedza i wola spadkodawcy Jeżeli istnieje przyczyna z art. 928 § 1 KC, każdy, kto ma w tym interes, może wytoczyć stosowne powództwo. Ustawodawca ściśle ustalił, w art. 928 § 1 KC, przyczyny uznania za niegodnego. Z uwagi na skutki niegodności przyczyny te mają charakter wyczerpujący i wyłączny, stąd też niemożliwe jest żądanie uznania niegodności z innych, chociażby najbardziej uzasadnionych, powodów. Artykułu 928 § 1 KC nie można stosować w drodze analogii do stanów faktycznych nim nieobjętych (M. Pazdan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. II, s.791).

Kodeks cywilny i Kodeks karny nie zawierają definicji pojęcia „ciężkiego przestępstwa”. Stąd też przyjmuje się, że pojęcie „ciężkie przestępstwo” użyte w art. 928 § 1 pkt 1 KC nie jest tożsame z terminem „zbrodnia” określonym w art. 7 § 2 KK, a w konkretnych okolicznościach „ciężkim przestępstwem” może okazać się także czyn uznany za występek w świetle art. 7 § 3 KK (wyr. SA w Gdańsku z dnia 14 czerwca 2000 r., I ACa 262/00, OSA 2002, z. 3, poz. 25, z glosami Cz.P. K., OSA 2005, z. 9, poz. 81 i M. N., OSA 2006, z. 8, poz. 76). Nie zawsze też przestępstwo to musi być wymierzone przeciwko osobie spadkodawcy, rodzinie i opiece. Przestępstwem przeciwko spadkodawcy – w szczególnych okolicznościach – może być także przestępstwo przeciwko mieniu, o ile jest ono umyślne i ciężkie, godzące w podstawy egzystencji spadkodawcy (wyr. SN z dnia 9 stycznia 2014 r., V CSK 109/13).

Przyjmuje się, że katalog ciężkich umyślnych przestępstw, których popełnienie może prowadzić do uznania spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia, nie jest ograniczony do przestępstw przeciwko osobie spadkodawcy, rodzinie i opiece. Przesłanki określone w przepisach art. 928 § 1 pkt 1 i art. 1008 pkt 2 KC, choć bardzo podobne, nie są jednak tożsame i nie można wykluczyć przestępstwa przeciwko mieniu. Musi być to jednak umyślne i ciężkie przestępstwo, za które można uznać jedynie takie, które godzi w podstawy egzystencji spadkodawcy (np. spalenie domu, stanowiącego centrum życiowe spadkodawcy, kradzież wózka inwalidzkiego, w konsekwencji czego spadkodawca zostaje pozbawiony możliwości poruszania się).

Przepisy prawa karnego decydują o tym, czy dane zachowanie jest przestępstwem i to przestępstwem umyślnym, natomiast ocena, czy dane przestępstwo ma charakter przestępstwa ciężkiego, należy do sądu cywilnego. Nie ulega jednak wątpliwości, że w granicach art. 11 KPC sąd cywilny jest związany wyrokiem sądu karnego co do ewentualnego popełnienia przestępstwa przez spadkobiercę oraz jego winy, ale sam jest władny ustalać, czy dane przestępstwo ma charakter przestępstwa ciężkiego. Zatem Sąd winien zindywidualizować przestępstwo, ocenić jego umyślność – obie te kategorie w rozumieniu prawa karnego, a następnie ocenić ciężar gatunkowy przestępstwa w stosunku do spadkodawcy stosując kryteria wynikające z prawa cywilnego.

Niegodność dziedziczenie i wykluczenie od dziedziczenia z powodu znęcania się, alkoholizmu, gróź, wyzwisk, wszczynania awantur, kłótni i stosowania przemocy Poznań

W świetle komentowanego przepisu nie ma znaczenia czas, w jakim przestępstwo zostało popełnione, jak też nie ma znaczenia upływ terminów przedawnienia w świetle przepisów prawa karnego, czy też objęcie przestępstwa amnestią lub abolicją, zatarciem skazania. Wydaje się jednak, że wydając orzeczenie w sprawie uznania za niegodnego, sąd powinien uwzględnić całokształt stosunków łączących spadkodawcę ze spadkobiercą po popełnieniu przestępstwa. Upływ czasu oraz w miarę poprawne stosunki pomiędzy spadkodawcą i spadkobiercą, wskazujące na to, że spadkodawca nie czuł urazy lub puścił urazę w niepamięć, rozrządzenie testamentowe na rzecz spadkobiercy uczynione po dokonaniu określonego czynu, mogą wskazywać na to, że spadkodawca – przynajmniej w sposób dorozumiany – przebaczył spadkobiercy. Okoliczności te mogą przemawiać przeciwko uznaniu za niegodnego określonego spadkobiercy (B. Rystwej – Markiewicz, Niegodność dziedziczenia, op. cit., s.91).

Równie z przestępstwami popełnionymi należy traktować usiłowanie popełnienia przestępstwa, jak też podżeganie i pomocnictwo. Kodeks karny w zasadzie traktuje na równi z dokonaniem przestępstwa jego usiłowanie (por. art. 14 § 1 KK), a także podżeganie i pomocnictwo (art. 19 § 1 KK). R. legis art. 928 również przemawia za traktowaniem usiłowania, podżegania i pomocnictwa jako przyczyny niegodności równorzędnej z dokonaniem. Żadne racje nie przemawiają za przyjęciem, że np. dokonanie zabójstwa na osobie spadkodawcy przez spadkobiercę uzasadnia uznanie go za niegodnego, a usiłowanie zabójstwa już nie.

Pamiętajmy, że Sąd orzekający powinien mieć na uwadze okoliczności konkretnej sprawy. W konkretnym stanie faktycznym bowiem może się okazać, że obiektywnie „lekkie” przestępstwo będzie stanowić, ze względu na np. nasilenie złej woli spadkobiercy, podstawę niegodności.

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię

Pozwem małoletni powodowie M. J. (1), M. M. (1), A. M., reprezentowani przez kuratora I. M. wnieśli o uznanie pozwanej A. J. za niegodną dziedziczenia, po zmarłej D. K. (1) – matce pozwanej, a także o zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.  W uzasadnieniu pozwu pełnomocnik powodów wskazał, że powodowie są dziećmi pozwanej umieszczonymi w rodzinie zastępczej, a pozwana jest córką zmarłej spadkodawczyni. W pozwie podniesiono, że wyrokiem Sądu Rejonowego pozwaną prawomocnie skazano za przestępstwo znęcania psychicznego i fizycznego nad matką D. K. (1), ciotką N. B. i synem M. J. (2) na karę 1 roku pozbawienia wolności z zawieszeniem jej wykonania na okres jednego roku, co wyczerpuje ustawową przesłankę wynikającą z art. 928 KC w zakresie uznania pozwanej za niegodną dziedziczenia.

W odpowiedzi na pozew pełnomocnik pozwanej wniósł o oddalenie powództwa w całości. W treści złożonej odpowiedzi pełnomocnik pozwanej podniósł, że mimo faktu skazania pozwanej nie można w okolicznościach niniejszej sprawy i sytuacji osobistej pozwanej przyjąć, że przestępstwo popełnione przez pozwaną mogło być uznane za ciężkie w rozumieniu art. 928 KC

Niegodność dziedziczenie i wykluczenie od dziedziczenia z powodu znęcania się, alkoholizmu, gróź, wyzwisk, wszczynania awantur, kłótni i stosowania przemocy Poznań

W okolicznościach niniejszej sprawy, wobec istnienia wyroku karnego skazującego pozwaną za przestępstwo znęcania się psychicznego i fizycznego popełnione na szkodę matki D. K. (1) (spadkodawczyni), Sąd dokonał oceny, czy popełnione względem spadkodawczyni przestępstwo może być opatrzone przymiotnikiem „ciężkie”. Niewątpliwie sam fakt istnienia wyroku skazującego spadkobiercę za umyślne przestępstwo przeciwko spadkodawcy ma w niniejszej sprawie znaczenie kluczowe.

W okolicznościach niniejszej sprawy bezspornym jest, że pozwana została skazana prawomocnym wyrokiem Sądu za to, że znęcała się psychicznie i fizycznie nad swoją matką D. K. (1), ciotką N. B. i synem M. J. (2) w ten sposób, że wszczynała z wymienionymi pokrzywdzonymi awantury podczas których ubliżała im słowami wulgarnymi powszechnie uznanymi za obelżywe oraz popychała N. B. i M. J. (1). tj. przestępstwa z art. 207 § 1 KK. W ocenie Sądu przyjąć należy, że w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy, powodowie wykazali zasadność swojego roszczenia. Nie ulega wątpliwości, że ciężar udowodnienia zasadności roszczenia wysuwanego w pozwie spoczywał na powodach stosowanie do treści art. 6 KC Zgodnie, bowiem z zasadami procedury cywilnej, ciężar gromadzenia materiału dowodowego spoczywa na stronie (art. 6 KC, art. 232 KPC, art. 3 KC). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronie, a ciężar udowodnienia faktów, mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 KPC) spoczywa na stronie , która z tych faktów wywodzi skutki prawne (por.: wyrok SN z dnia 17 grudnia 1996 r., sygn. akt I CKU 45/96, OSNC 1997, nr 6-7. poz. 76).

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, w postaci zeznań świadków, jak również dokumentów, wśród których szczególne znacznie mają dokumenty zgromadzone w aktach spraw dotyczących dzieci pozwanej, eksmisji pozwanej i sądu karnego okazał się wystarczający dla potwierdzenia wersji zdarzeń prezentowanej przez powodów. Przede wszystkim stwierdzić trzeba, że czyny, za które skazana została pozwana popełnione zostały umyślnie, co z kolei pozwala wnioskować, iż została spełniona pierwsza z przesłanek wymienionych w art. 928 § 1 pkt 1 KC Z treści wyroku karnego wynika także niezbicie, iż czyny znęcania się psychicznego i fizycznego zostały popełnione przeciwko spadkodawczyni. Przechodząc do omówienia trzeciej z przesłanek wymienionych w przywołanym przepisie, wskazać należy, że Sąd dokonał kwalifikacji zachowania pozwanej jako ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawczyni mając na względzie, nie tylko treść skazującego ją wyroku, ale także wynikający z zeznań świadków obraz życia rodziny pozwanej od 15 roku jej życia do chwili śmierci D. K. (1). Czynności sprawcza określona w art. 207 § 1 KK to znęcanie się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą. Przede wszystkim podkreślenia wymaga, że naganne zachowanie pozwanej wobec matki miało charakter ciągły, długotrwały i charakteryzowało się uporczywością. Początkowo kierowała ona swoje wyzwiska, uwagi, pretensje wobec matki, później także wobec ciotki i co szczególnie naganne wobec małoletniego dziecka. Od lat nasiliły się jej agresywne zachowania, a ich bezpośrednim obiektem stała się matka. Pozwana wpadła w alkoholizm i często wszczynała awantury, które dotyczyły drobnych spraw życia codziennego, ale także kwestii finansowych. Spadkodawczyni często była obrażana, wyzywana i poniżana przez córkę, a ich relacje ulegały stopniowemu pogorszeniu. Pozwana nie pracowała i żyła na koszt matki. Wiązała się z mężczyznami prowadzącymi podobny do niej tryb życia. Jej relacje z partnerami były burzliwe, pełne awantur w obecności dzieci i domowników oraz skutkowały bardzo częstymi interwencjami policji. Pozwana urodziła troje dzieci, ale ich nie wychowywała zrzucając ciężar opieki i ich utrzymania na barki matki.

W ocenie Sądu, zachowania polegające na nadużywaniu alkoholu, awanturach i wyzwiskach, bluźnierstwach i życzeniu śmierci, były dla spadkodawczyni szczególnie dotkliwe. Zważywszy, że znęcanie się nad matką trwało kilka lat, a jego nasilenie wobec wspólnego zamieszkania było szczególnie dotkliwe, nie może budzić wątpliwości, iż charakter tego czynu karalnego ocenić trzeba jako ciężkie przestępstwo. Okoliczność znęcania nad spadkodawczynią stwierdzona wyrokiem karnym stanowi potwierdzenie agresywnego nastawienia pozwanej wobec matki i dodatkowo wzmacnia powyższą argumentację. Spadkodawczyni szukała pomocy w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej, czuła się bezradna, nie potrafiła zaradzić niszczącej ją sytuacji. Jakkolwiek sprawa o eksmisję pozwanej nie zakończyła się wyrokiem z uwagi na śmierć D. K. (1) będącej w niej powódką, to treść pozwu potraktować można jako odzwierciedlenie jej uczuć wobec córki , co nie pozostaje bez znaczenia w niniejszej sprawie.

Niegodność dziedziczenie i wykluczenie od dziedziczenia z powodu znęcania się, alkoholizmu, gróź, wyzwisk, wszczynania awantur, kłótni i stosowania przemocy Poznań

Argumentacja pozwanej zmierzająca do wykazania, że jej działania nie były podyktowane chęcią sprawienia przykrości spadkodawczyni, poczucia bezkarności, podporządkowania jej swojej woli, a jedynie wywołane były jej osobistymi przeżyciami związanymi z chorobą alkoholową i problemami z partnerami, nie znalazła uznania w oczach Sądu. To matka podejmowała działania zmierzające do leczenia pozwanej przeciwalkoholowo, matka dawała utrzymanie pozwanej, tolerowała jej licznych partnerów, wychowywała dzieci pozwanej. Mimo tego pozwana prowadziła pasożytniczy tryb życia, nie pracowała, nie pomagała matce w pracach domowych, mimo 6 pobytów szpitalnych nadużywała alkoholu. W ocenie Sądu, odmienna niż dokonana powyżej ocena zachowania pozwanej prowadziłaby do sprzeczności z elementarnym poczuciem sprawiedliwości. W okolicznościach niniejszej sprawy uznać bowiem należało, że po stronie pozwanej występowało szczególne nasilenie złej woli, a skutki jej działań spadkodawczyni odczuwała jako dotkliwe. Powództwo zasługiwało zatem na uwzględnienie w całości. Wyrok Sądu Okręgowego – I Wydział Cywilny z dnia 21 października 2019 r. I C 25/19

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu