Poniedziałek - Sobota9.00 - 20.00
ul. Głogowska 47a lok. 1a 60-736 Poznań
Tel.+48696293998
ZapraszamyJeżeli chcesz mieć przewagę problemy powierz najlepszym specjalistom
Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Nieważność drugiego i ostatniego testamentu

Postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku ma na celu ustalenie, czy osoba wskazana we wniosku jako spadkodawca zmarła oraz kto i na jakiej podstawie jest jej spadkobiercą. Zgodnie z dyspozycją art. 926 § 1 KC powołanie do spadku wynika albo z ustawy albo z testamentu. Ustawa daje pierwszeństwo porządkowi dziedziczenia określonemu przez spadkodawcę w testamencie (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 1998 r., I CKU 206/97). W przypadku powołania do spadku z testamentu oprócz stwierdzenia pozostawienia takiego dokumentu, konieczne jest jego otwarcie i ogłoszenie, a także zbadanie zarzutów kwestionujących jego ważność lub skuteczność. Sąd nie bada natomiast – jakie składniki wchodzą w skład spadku, przy czym nawet ujawniony brak majątku spadkowego, nie stoi na przeszkodzie orzeczeniu o nabyciu spadku (postanowienie Sądu Najwyższego z 21 lipca 1977 r., III CRN 156/77).

Kodeks cywilny wprowadza dwa rodzaje formy testamentu: testamenty zwykłe i testamenty szczególne. Do pierwszych z nich zalicza się testament własnoręczny, testament w formie aktu notarialnego oraz testament allograficzny. Testament musi spełniać wszelkie wymogi ważności czynności prawnej oraz wymogi ustalone w przepisach prawa spadkowego. Przy ocenie ważności testamentu należy wziąć pod uwagę przepisy dotyczące zdolności testowania, wad oświadczenia woli przy testamencie, formy testamentu i jego treści.

W myśl art. 945 § 1 KC testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędy nie sporządziłby testamentu tej treści oraz pod wpływem groźby.

Nieważność drugiego i ostatniego testamentu Poznań

Przepis art. 945 § 1 KC jest przepisem szczególnym w stosunku do przepisów dotyczących wad oświadczenia w części ogólnej kodeksu cywilnego i wprowadza jednolitą sankcję w stosunku do testamentu obciążonego wadami – nieważność dokonanej czynności. W odniesieniu do jednostronnych czynności prawnych nie występuje potrzeba wyważania interesów stron. W przypadku testamentu zaś celem nadrzędnym jest ochrona prawidłowego powzięcia decyzji i wyrażenia woli przez spadkodawcę, tylko jego interes powinien być bowiem chroniony.

W świetle brzmienia art. 945 § 1 KC oświadczenie woli testatora jest świadome, jeżeli w czasie sporządzania testamentu nie występowały żadne zaburzenia świadomości, a testator jasno i wyraźnie zdaje sobie sprawę, że sporządza testament o określonej treści. Oświadczenie to jest swobodne, jeśli spadkodawca nie kieruje się motywami intelektualnymi lub pobudkami uczuciowymi, mającymi charakter chorobliwy, nie pozostaje pod dominującym wpływem czyjejkolwiek sugestii i zachowuje wewnętrzne poczucie swobody postępowania. Potraktowanie braku świadomości i swobody jako wady oświadczenia woli powoduje, że testament sporządzony przez osobę chorą psychicznie (ale nie ubezwłasnowolnioną) nie jest nieważny ex lege. Samo stwierdzenie u spadkodawcy choroby psychicznej nie powoduje automatycznie nieważności testamentu.

Przy sporządzaniu testamentu brak świadomego albo swobodnego powzięcia decyzji i wyrażenia woli może wynikać z jakichkolwiek powodów, nawet jeżeli testator nie znajduje się w stanie nieprzytomności lub zakłócenia czynności psychicznych. Stan wyłączający świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli, jak i stan wyłączający swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli musi wynikać z przyczyny wewnętrznej, umiejscowionej w samym podmiocie składającym oświadczenie woli. Musi wynikać ze stanu, w jakim znajduje się osoba składająca oświadczenie woli, a nie z okoliczności zewnętrznych, w jakich osoba ta się znalazła. Źródłem tej wady oświadczenia woli są szczególne właściwości psychiki lub procesu myślowego, znajdujące się „wewnątrz” osoby składającej oświadczenie woli. Sugestie osób trzecich nie wyłączają swobody powzięcia decyzji, gdyż w przeciwnym wypadku niemal każde oświadczenie woli dotknięte byłoby omawianą wadą, rzadko bowiem człowiek działa zupełnie swobodnie (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2011 r., sygn. akt I CSK 115/11). Konieczne jest przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego, czy w chwili sporządzania testamentu spadkodawca działał z rozeznaniem (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 kwietnia 1976 r., sygn. akt III CRN 25/76).

Wskazać należy, iż zgodnie z art. 943 KC spadkodawca może w każdej chwili odwołać zarówno cały testament, jak i jego poszczególne postanowienia. Odwołalność testamentu należy do istoty tej czynności prawnej. Łączy się ściśle z jej jednostronnym i osobistym charakterem oraz skutecznością mortis causa. Stanowi także konsekwencję swobody testowania. Swoboda ta obejmuje nie tylko możliwość sporządzenia lub niesporządzenia testamentu, ale również możliwość całkowitej lub częściowej zmiany dokonanych rozrządzeń (E. Skowrońska-Bocian, Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga czwarta. Spadki, wyd. X).

Nieważność drugiego i ostatniego testamentu Poznań

Zgodnie z art. 946 KC odwołanie testamentu może nastąpić bądź w ten sposób, że spadkodawca sporządzi nowy testament, bądź w ten sposób, że w zamiarze odwołania testament zniszczy lub pozbawi go cech, od których zależy jego ważność, bądź wreszcie w ten sposób, że dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień. Jeżeli spadkodawca sporządził nowy testament nie zaznaczając w nim, że poprzedni odwołuje, ulegają odwołaniu tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, których nie można pogodzić z treścią nowego testamentu ( art. 947 KC). W przypadku gdy testator sporządza nowy testament, odwołanie poprzedniego jest skuteczne tylko wtedy gdy nowy testament jest ważny. Ujawnienie powodów, dla których spadkodawca odwołuje swój testament, nie jest potrzebne, tak jak nie jest konieczne ujawnienie powodów, dla których spadkodawca testament sporządza.

Należy jednak podkreślić, że jeżeli odwołanie testamentu następuje w ten sposób, że spadkodawca sporządza nowy testament, to odwołanie pierwszego testamentu jest skuteczne tylko wtedy, gdy nowy testament jest ważny (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 1974 r., sygn. akt III CRN 326/73).

Sprawa spadkowa opracowana przez Kancelarię

Spadkodawczyni sporządziła dwa testamenty notarialne – pierwszy z dnia 28 grudnia 2009 r., drugi z dnia 17 lutego 2011 r. Wątpliwości nie budziła forma testamentów ani ich wzajemny stosunek. Sporne natomiast było to, czy H. D. znajdowała się w stanie pozwalającym na świadome i swobodne rozporządzenie na wypadek śmierci, w szczególności w dacie sporządzenia testamentu późniejszego. Okoliczność, że testament został sporządzony w formie aktu notarialnego, nie stoi na przeszkodzie udowadnianiu jego nieważności, przewidzianej w przepisie art. 945 KC (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 czerwca 1985 r., sygn. akt. III CRN 181/85).

Na podstawie zgromadzonego w postępowaniu materiału dowodowego, którego ocenę przedstawiono powyżej, Sąd ustalił, że H. D. w dacie sporządzenia testamentu z dnia 28 grudnia 2009 r. pozostawała w stanie pozwalającym na świadome i swobodne podejmowanie decyzji i wyrażenie woli. Wprawdzie w okresie tym cierpiała na różne schorzenia i podejmowała leczenie w placówkach leczniczych na terenie W., brak jednak było podstaw do przyjęcia, że występowały u niej zaburzenia psychiczne, które skutkowałyby niemożnością zrozumienia intencji otoczenia lub przewidywania skutków podejmowanych działań.

Nieważność drugiego i ostatniego testamentu Poznań

W ocenie Sądu nie było również podstaw do kwestionowania ważności formalnej testamentu, sporządzonego w formie aktu notarialnego przed uprawnionym notariuszem. Wobec powyższego, testament notarialny z dnia 28 grudnia 2009 r. należało uznać za ważny i zawierający świadomie i swobodnie wyrażoną wolę spadkodawczyni. Zgodnie z jego treścią, H. D. do całego spadku powołała Z. S., córkę P. i J..

Zgodnie z uwagami poczynionymi powyżej, podkreślenia wymaga, iż spadkodawczyni aż do śmierci była uprawniona do odwołania wcześniej sporządzonego testamentu. W dniu 17 lutego 2011 r. H. D. złożyła oświadczenie w formie aktu notarialnego, w którym odwołała testament z 28 grudnia 2009 r. i powołała do całego spadku wnioskodawcę M. K.. Literalna treść oświadczenia woli spadkodawczyni nie budziła wątpliwości uczestników postępowania oraz Sądu, co prowadziło do stwierdzenia, że nie zachodziły trudności interpretacyjne w świetle art. 946 i 947 KC

W sprawie niniejszej uczestniczka postępowania Z. S. zakwestionowała ważność testamentu sporządzonego przez spadkodawczynię w dniu 17 lutego 2011 r. podnosząc, iż w okresie jego sporządzenia stan zdrowia H. D. uległ radykalnemu pogorszeniu, a co za tym idzie wyłączona była swoboda i świadomość testowania.

W ocenie Sądu przeprowadzone postępowanie dowodowe dało podstawę do uznania testamentu z dnia 17 lutego 2011 r. za nieważny, jako sporządzony w stanie wyłączającym świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Zdolność testowania spadkodawcy oceniana jest na datę sporządzania testamentu. Biegli psycholog i psychiatra, wydający opinie w niniejszym postępowaniu na podstawie akt sprawy oraz dokumentacji medycznej, dotyczącej testatorki, wskazali, iż w dniu 17 lutego 2011 roku, na skutek zespołu otępiennego z objawami psychotycznymi, H. D. miała zniesioną zdolność do świadomego podejmowania decyzji i wyrażenia woli. Z przyczyn przedstawionych we wcześniejszej części wywodu, Sąd w pełni zaakceptował wnioski płynące z opinii sporządzonej przez biegłych.

Nie zasługują na uwzględnienie zarzuty wnioskodawcy, który podnosił, iż również w dacie sporządzenia pierwszego testamentu, a zatem ok. 14 miesięcy wcześniej, spadkodawczyni była chora i miała problemy z pamięcią, a jednak w tym stanie rzeczy przyjęto, że była ona zdolna sporządzić testament i świadomie rozporządzić swoim majątkiem na wypadek śmierci. Z dokumentacji medycznej H. D., stanowiącej podstawę opinii biegłych z zakresu psychiatrii i psychologii, jednoznacznie wynika, że stan zdrowia testatorki pogarszał się stopniowo. W ocenie Sądu, nie było zatem podstaw do kwestionowania stanowiska biegłych, którzy stwierdzili, że w okresie między grudniem 2009 r. a lutym 2011 r. nastąpiło pogorszenie zdrowia H. D. w tak dużym stopniu, że doprowadziło do wyłączenia swobody i świadomości jej działania w lutym 2011 r. Należało również zważyć, że w styczniu 2011 r. wystąpiło nasilenie objawów chorobowych, co było bezpośrednią przyczyną pobytu spadkodawczyni w szpitalu.

Nieważność drugiego i ostatniego testamentu Poznań

W związku z powyższym Sąd uznał, że testament H. D. sporządzony przed notariusza w dniu 17 lutego 2011 roku był nieważny, jako że spadkodawczyni znajdowała się w stanie wyłączającym świadome lub swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Nieważność ta obejmowała całą czynność prawną, a zatem również odwołanie testamentu z dnia 28 grudnia 2009 r.

W świetle powyższych rozważań, przyjąć należało, że do powołania do spadku po H. D. doszło na podstawie ważnego testamentu sporządzonego w dniu 28 grudnia 2009 r. W ocenie Sądu brak było podstaw do zakwestionowania jego ważności, zaś wobec nieważności testamentu sporządzonego w dacie późniejszej – nie został on również skutecznie odwołany. Wobec powyższego, na mocy art. 926 § 1 KC Sąd stwierdził nabycie spadku po H. D. Postanowienie Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 17 grudnia 2015 r. I Ns 642/11

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu