Poniedziałek - Sobota9.00 - 20.00
ul. Głogowska 47a lok. 1a 60-736 Poznań
Tel.+48696293998
ZapraszamyJeżeli chcesz mieć przewagę problemy powierz najlepszym specjalistom
Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Odrzucenie spadku i zrzeczenie się dziedziczenia po bracie czy wuju po terminie i czasie, czyli 6 miesiącach

Zgodnie z treścią art. 1012 KC spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić.

Zgodnie ze znajdującymi zastosowanie w niniejszej sprawie przepisami kodeksu cywilnego, w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 20 marca 2015 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, (Dz.U. z 2015 r. poz. 539), oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania (art. 1015 § 1 KC). Brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku. Jednakże gdy spadkobiercą jest osoba niemająca pełnej zdolności do czynności prawnych albo osoba, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia, albo osoba prawna, brak oświadczenia spadkobiercy w terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza (art. 1015 § 2 KC).

Zgodnie z treścią art. 1019 § 1 KC jeżeli oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby, stosuje się przepisy o wadach oświadczenia woli z następującymi zmianami: uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem, spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca.

Spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groźby nie złożył żadnego oświadczenia w terminie, może w powyższy sposób uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu (art. 1019 § 2 KC), natomiast uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zatwierdzenia przez sąd (§ 3). Należy podkreślić, że ciężar dowodu w zakresie wykazania wady oświadczenia woli spoczywa na spadkobiercy (art. 6 KC).

Uprawnienie do uchylenia się od skutków prawnych złożonego oświadczenia spadkowego lub niezachowania terminu do jego złożenia ograniczone jest rocznym terminem zawitym i wygasa w razie błędu – z upływem roku od jego wykrycia (art. 88 § 2 KC w zw. z art. 1019 § 1 KC). Zawity charakter powyższego terminu powoduje, że nie podlega on ani przerwie, ani zawieszeniu oraz że nie stosuje się do niego przepisów o przedawnieniu.

Błąd przy składaniu oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku musi dotyczyć treści czynności prawnej i musi być istotny. Jako przykład można tu wskazać błąd co do osoby spadkodawcy, co do tytułu powołania lub co do przedmiotu spadku – w tej sytuacji chodzi o brak wiedzy o rzeczywistym stanie majątku spadkowego, z tym zastrzeżeniem, że nie jest on wynikiem braku staranności po stronie spadkobiercy.

Podstawą uchylenia się przez spadkobiercę od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może stanowić błąd prawnie doniosły. Błędem takim nie jest nieznajomość przedmiotu spadku pozostająca w związku przyczynowym z niedołożeniem należytej staranności przez spadkobiercę w ustaleniu rzeczywistego stanu majątku spadkowego (tak między innymi Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 30 czerwca 2005 roku, OSNC 2006, nr 5, poz. 94; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2010 roku, V CSK 337/09). Nie będzie też błędem prawnie doniosłym złożenie oświadczenia pod wpływem wadliwych, błędnych pobudek czy motywów (J. Kremis, E. Gniewek (w:) E. Gniewek, Komentarz do kodeksu cywilnego, s. 1642).

Natomiast, jak wskazuje się w orzecznictwie, stwierdzenie, że spadkobierca nie dołożył należytej staranności powinno być poprzedzone oceną okoliczności konkretnej sprawy i ustaleniem, jakich aktów staranności można było od niego wymagać. Chodzi przy tym o sprecyzowane czynności, które faktycznie i prawnie spadkobierca mógłby podjąć, zmierzając do uzyskania koniecznej wiedzy o spadku, a w razie niepodjęcia przez spadkobiercę żadnych czynności, konieczne jest określenie, jakich działań, w okolicznościach danej sprawy, prowadzących do pozyskania tej wiedzy można było od niego wymagać, ponieważ doprowadziłyby do uniknięcia błędu (tak między innymi Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 29 listopada 2012 roku, II CSK 172/12, opubl. L.).

Zwłaszcza, że w judykaturze ugruntowany jest pogląd, iż nie można wymagać od spadkobierców, aby profilaktycznie odrzucili spadek lub przyjęli go z dobrodziejstwem inwentarza, jeśli nie jest do końca możliwe ustalenie składu majątku spadkowego (tak między Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 30 czerwca 2005 roku, IV CK 799/04, OSN 2006 rok, Nr 5, poz. 94; W. Borysiak, Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2005 roku, IV CK 799/04, Palestra 2009, Nr 5–6, s. 293–295). Także w takiej sytuacji nie może mieć to wpływu na możliwość późniejszego uchylenia się przez spadkobierców od skutków swego oświadczenia.

Jeżeli postępowanie dowodowe potwierdzi istnienie przesłanek umożliwiających osobie uprawnionej wzruszenie wadliwego oświadczenia lub jego braku Sąd zatwierdza oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych złożonego oświadczenia lub zatwierdza uchylenie się od skutków prawnych wadliwego niezachowania terminu.

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię

Wnioskodawczynie B. K. i L. U. wniosły o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po bracie S. M. (2), powołując się na błąd polegający na przekonaniu, że spadkodawca nie pozostawił długów.

W rozpoznawanej sprawie bezsporne było, że o zadłużeniu zmarłego brata spadkodawczynie dowiedziały się pisma (…) Spółki Akcyjnej w G. z dnia 26 lutego doręczonego B. K., wzywającego do przedłożenia dokumentacji spadkowej i wskazującego kwotę zadłużenia wynikającego z umowy kredytu zawartej przez spadkodawcę S. M. (2). Zatem składając wniosek w niniejszej sprawie, w dniu 11 kwietnia, wnioskodawczynie zachowały roczny termin zawity.

W niniejszej sprawie, zaistniały przesłanki do zatwierdzenia uchylenia się przez wnioskodawczynie od skutków prawnych niezachowania terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku po bracie S. M. (2). Wprawdzie wnioskodawczynie nie wykazały, aby podjęły jakiekolwiek działania mające na celu ustalenie stanu majątkowego zmarłego brata poza odebraniem jego rzeczy osobistych z Domu Pomocy Społecznej, w którym spadkodawca przebywał na kilka lat przed śmiercią, zapoznaniem się z pozostawionymi przez zmarłego dokumentami, lecz w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego obrazującego sytuację życiową i majątkową spadkodawcy przed śmiercią, nie można wnioskodawczyniom zarzucić niedołożenia należytej staranności czy lekkomyślności. Z zebranego materiału dowodowego wynika, że S. M. (2) długotrwale pozostawał bez pracy, był osobą bezdomną, niepełnosprawną w stopniu znacznym, korzystał z pomocy finansowej opieki społecznej, nadużywał alkoholu. Nie posiadał żadnego majątku.

Taki stan rzeczy, poparty doświadczeniem życiowym, w pełni uzasadniał twierdzenie, że spadkodawca nie posiadał zdolności kredytowej, a w konsekwencji nie zaciągał istotnych zobowiązań. Powyższe w zestawieniu z faktem, iż wnioskodawczynie otrzymały z Domu Pomocy Społecznej jedynie dowód osobisty brata, a także z uwagi na brak dokumentacji z banków lub innych instytucji finansowych w rzeczach osobistych spadkodawcy otrzymanych po jego śmierci przez wnioskodawczynie, uzasadniało przyjęcie, że spadkodawca nie miał długów. By można było postawić wnioskodawczyniom zarzut niedochowania należytej staranności w ustaleniu składu majątku brata musiałby istnieć konkretne czynności, które mogła podjąć, lecz których ze swojej winy nie podjęły. W niniejszej sprawie, nie sposób przyjąć, aby takie działania istniały. Jednocześnie, jak wskazano powyżej, nie można było wymagać od wnioskodawczyń, w sytuacji gdy nie było możliwe ustalenie składu majątku spadkowego, aby profilaktycznie odrzuciły spadek lub przyjęły go z dobrodziejstwem inwentarza.

Błąd wnioskodawczyń był błędem doniosłym prawnie. Jak wynika z zeznań wnioskodawczyń, gdyby wcześniej znały o zadłużenie brata, o którym dowiedziały się z pisma (…) Spółki Akcyjnej w G., odrzuciłyby spadek po S. M. (2). Mając na uwadze powyższe, w ocenie Sądu, niezłożenie przez wnioskodawczynie w terminie oświadczeń o odrzuceniu spadku po S. M. (2) nastąpiło pod wpływem błędu co do przedmiotu spadku, a błąd ten nie wynikał z braku staranności po stronie spadkobierców. Tym samym, należało zatwierdzić uchylenie się wnioskodawczyń od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po S. M. (2). Postanowienie Sądu Rejonowego – II Wydział Cywilny z dnia 12 maja 2017 r. II Ns 861/16

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu