Poniedziałek - Sobota9.00 - 20.00
ul. Głogowska 47a lok. 1a 60-736 Poznań
Tel.+48696293998
ZapraszamyJeżeli chcesz mieć przewagę problemy powierz najlepszym specjalistom
Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Podarcie, zniszczenie i spalenie testamentu – dziedziczenie spadku i majątku

Zgodnie z art. 926 § 1 KC powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu. Jedną z form testamentu jest testament notarialny (art. 950 KC). W razie sporządzenia przez spadkodawcę testamentu, w którym rozrządzi on całym majątkiem, zaś spadkobierca wskazany w testamencie przyjmie spadek (wskutek złożenia stosownego oświadczenia albo wskutek upływu terminu na złożenie takiego oświadczenia), w rachubę wchodzi dziedziczenie na podstawie testamentu (art. 926 § 2 KC).

Sąd spadku bada z urzędu, kto jest spadkobiercą. W szczególności bada, czy spadkobierca pozostawił testament, oraz wzywa do złożenia testamentu osobę, co do której będzie uprawdopodobnione, że testament u niej się znajduje. Jeżeli testament zostanie złożony, sąd dokona jego otwarcia i ogłoszenia. (art. 670 § 1 KC).

Podarcie, zniszczenie i spalenie testamentu – dziedziczenie spadku i majątku Poznań

Sąd nie ustala natomiast w tym postępowaniu składu oraz wartości spadku, chyba, że jest to niezbędne w sytuacjach wskazanych w art. 961 KC., ani nie dokonuje podziału majątku spadkowego pomiędzy spadkobierców, co może nastąpić w dopiero w postępowaniu o dział spadku.

Polskie prawo spadkowe daje pierwszeństwo porządkowi dziedziczenia wypływającemu z woli spadkodawcy wyrażonej w testamencie. Jak wynika z treści art. 941 KC., rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament. Podstawy dziedziczenia nie może stanowić żadna inna czynność prawna.

Dziedziczenie ustawowe, co do całości spadku ma miejsce: po pierwsze, gdy spadkodawca w ogóle nie sporządził testamentu. Po drugie, gdy spadkodawca sporządził testament, lecz jego treść ogranicza się do innych rozrządzeń, a nie zawiera powołania spadkobiercy. Ponadto, dziedziczenie ustawowe dotyczące całości spadku ma miejsce wówczas, gdy testament sporządzony przez spadkodawcę okaże się nieważny lub bezskuteczny, jak również wtedy, gdy ustanowieni w testamencie spadkobiercy lub spadkobierca nie chcą dziedziczyć i odrzucą spadek bądź nie mogą dziedziczyć, gdyż nie dożyli otwarcia spadku albo zostaną uznani za niegodnych dziedziczenia (tak między innymi Elżbieta Skowrońska – Bocian „Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga czwarta. Spadki” Warszawa 2002 rok, Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 8 września 1975 roku, III CRN 218/75, OSNC 1976, nr 9, poz. 200; Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 19 października 2000 roku, II CKN 505/00).

Testament jest czynnością prawną jednostronną, osobistą, nie skierowaną do adresata, na wypadek śmierci (mortis causa), odwołalną oraz sformalizowaną do tego stopnia, iż sporządzenie go z naruszeniem przepisów o formie testamentu, skutkuje jego bezwzględną nieważnością (art. 941 KC., art. 944 § 2 KC., art. 958 KC.)

Aby można mówić o testamencie niezbędne jest ustalenie, iż spadkodawca działał z wolą testowania. Innymi słowy, że celem jego działania był rozrządzenie majątkiem na wypadek śmierci, sporządzenie testamentu, a nie wywołanie innych skutków prawnych. Testator musi mieć świadomość tego, że reguluje losy swego majątku na czas po swojej śmierci. Jest to elementarny wymóg sporządzenia testamentu. Brak takiej świadomości po stronie spadkodawcy powoduje, że nie dochodzi w ogóle do sporządzenia testamentu, choćby według subiektywnej oceny innych osób był to testament. Ustalenie woli testowania winno nastąpić przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności sprawy, cech testatora, jego sytuacji życiowej, stanu intelektualnego i uczuciowego, formy dokonanej czynności oraz jej treści.

Podarcie, zniszczenie i spalenie testamentu – dziedziczenie spadku i majątku Poznań

Sporządzenie testamentu wymaga dla swej ważności zachowania jednej z form testamentu przewidzianej w kodeksie cywilnym. Kodeks cywilny dzieli testamenty na zwykłe oraz szczególne. Do testamentów zwykłych zalicza testament sporządzony w formie aktu notarialnego (art. 950 KC.), który dla swej ważności musi spełniać wymogi stawiane aktowi notarialnemu przez ustawę z dnia 14 lutego 1991 roku Prawo o notariacie (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 540), w szczególności wskazane w art. 92 tejże ustawy.

Stosownie do treści art. 959 KC., spadkodawca może powołać do całości lub części spadku jedną lub kilka osób. Jeżeli spadkodawca powołał do spadku lub do oznaczonej części spadku kilku spadkobierców, nie określając ich udziałów spadkowych, dziedziczą oni w częściach równych (art. 960 KC.)

Przepis art. 946 KC przewiduje różne sposoby odwołania testamentu. Można tego dokonać w sposób wyraźny przez sporządzenie nowego testamentu, w którym spadkodawca zamieszcza oświadczenie o odwołaniu poprzedniego testamentu (testamentów), albo w sposób dorozumiany przez sporządzenie nowego testamentu, który jednak nie zawiera oświadczenia o odwołaniu poprzedniego, natomiast zawiera rozrządzenie sprzeczne z poprzednim (art. 947 KC). Dorozumiane odwołanie testamentu może nastąpić również w ten sposób, że testator działając z zamiarem jego odwołania, podejmie określone działania w stosunku do dokumentu zawierającego jego rozrządzenie spadkowe, polegające na zniszczeniu testamentu lub pozbawieniu go cech, od których zależy jego ważność, albo dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień. Zniszczenie testamentu może nastąpić w szczególności przez jego podarcie i spalenie. Czynności te, które mogą być podjęte przez spadkodawcę osobiście lub przez osobę działającą na jego polecenie, zawsze jednak muszą wskazywać w sposób jednoznaczny na wolę odwołania testamentu.

Treść art. 946 KC wskazuje, że odwołanie testamentu przez podjęcie czynności przeciwko testamentowi możliwe jest w stosunku do dokumentu zawierającego testament. Wyłącza to możliwość podjęcia takich działań w stosunku do testamentów szczególnych, których treść nie została stwierdzona dokumentem. Ten sposób odwołania testamentu dotyczy przede wszystkim testamentu własnoręcznego.

Można zatem przyjąć, że odwołanie testamentu sporządzonego w formie aktu notarialnego może nastąpić przez świadome zniszczenie przez spadkodawcę wypisu aktu notarialnego zawierającego testament. Za takim poglądem przemawia brak w treści art. 946 KC. ograniczeń wskazanego w nim sposobu odwołania testamentu do określnych jedynie form testamentu. Przedstawiona wykładnia realizuje przy tym kluczową na gruncie prawa spadkowego zasadę swobody testowania obejmującą także odwołanie testamentu, nakazującą taką wykładnię przepisów, która w maksymalnym stopniu pozwoli spełnić wolę spadkodawcy (art. 948 § 1 KC).

Przedmiotem, do którego odnosi się oświadczenie o odwołaniu testamentu jest czynność prawna zawierająca rozrządzenie spadkowe, a nie dokument, w którym jest ono zapisane. Oświadczenie to uzewnętrznia się jedynie przez skierowanie działań spadkodawcy o których jest mowa w art. 946 KC do dokumentu zawierającego testament. Do wyrażenia woli odwołania testamentu sporządzonego w formie aktu notarialnego przez podjęcie działań opisanych w art. 946 KC nie jest więc konieczne skierowanie ich w stosunku do wszystkich wypisów tego aktu, z których każdy ma moc oryginał dokumentu, wystarczy ich podjęcie w stosunku do co najmniej jednego wypisu. Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 6 sierpnia 2015 r. V CSK 635/14

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię

Po dokonaniu otwarcia i ogłoszenia testamentu notarialnego z dnia 2 lutego 1993 r., Sąd zmienił postanowienie stwierdzające nabycie spadku po Z. B., stwierdzając, że dziedziczenie nastąpiło na podstawie w.w. testamentu, na rzecz syna spadkodawczyni F. B. i jej wnuka J. G. (1) – po połowie, w oparciu o przepisy art. 679 § 1 KPC w zw. z art. 926 § 2 KC. Dziedziczenie ustawowe następuje bowiem tylko wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy. Rozrządzić zaś majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament (art. 941 KC). Wobec ujawnienia testamentu spadkodawczyni Z. B. już po wydaniu prawomocnego postanowienia stwierdzającego nabycie spadku na podstawie ustawy, należało zmienić postanowienie, ponieważ osoby, które uzyskały stwierdzenie nabycia spadku nie są spadkobiercami (B. M., A. P.) lub ich udział w spadku jest inny niż stwierdzony postanowieniem z dnia 22 lutego 2010 r. (F. B.).

Podarcie, zniszczenie i spalenie testamentu – dziedziczenie spadku i majątku Poznań

Zniszczenie dokumentu może odbyć się np. przez spalenie czy podarcie, w zamiarze odwołania testamentu, na co powoływali się uczestnicy w niniejszej sprawie, twierdząc, że spadkodawczyni spaliła wszystkie wypisy aktu notarialnego jako testamentu, w zamiarze odsunięcia swojego wnuka J. G. (1) od dziedziczenia, z uwagi na brak akceptacji jego żony J. G. (2). Niezależnie od faktu spalenia wypisów aktów notarialnych oraz motywów, jakimi kierowała się spadkodawczyni, istotnym w sprawie jest, że w dalszym ciągu istnieje oryginał dokumentu, złożony przez notariusza w sądzie spadku. Na tej podstawie tut. Sąd wydał wypis aktu notarialnego – testamentu spadkodawczyni z dnia 2 lutego 1993 r., podpisany przez sędziego i opatrzony pieczęcią urzędową, który jest równoznaczny z oryginałem.

Dokonano otwarcia i ogłoszenia w.w. testamentu notarialnego (art. 649 § 1 KPC). Nawet zatem w sytuacji, gdyby – jak twierdzą uczestnicy – spadkodawczyni spaliła wszystkie posiadane przez siebie wypisy aktu notarialnego – testamentu z dnia 2 lutego 1993 r., w zamiarze jego odwołania, to nadal istnieje oryginał tego testamentu, złożony w tut. Sądzie, na podstawie którego wydaje się dalsze wypisy i który stanowi podstawę dziedziczenia.

Podarcie, zniszczenie i spalenie testamentu – dziedziczenie spadku i majątku Poznań

O skutecznym odwołaniu testamentu, poprzez spalenie, można by mówić, gdyby spadkodawczyni osobiście odebrała testament od notariusza i dokonała zniszczenia wszystkich dokumentów, co jednak nie miało miejsca. Nie było również przeszkód, aby spadkodawczyni, która wyraziła swoją ostatnią wolę przed notariuszem, dla pewności również w tej samej formie oświadczyła o odwołaniu tego testamentu, czy też sporządziła nowy testament, lub też rozrządziła swoim majątkiem w innej formie, np. sporządzając testament własnoręczny, tak, aby w przyszłości nie pojawiły się podobne wątpliwości, co do wyrażenia ostatniej woli. Czynności tych spadkodawczyni jednak nie przeprowadziła, zaś prowadzenie obecnie dowodów z odmiennych zeznań świadków czy przesłuchanie na tą okoliczność wyraźnie skonfliktowanych ze sobą uczestników postępowania, nie powinno decydować o tym, jaka była ostatnia wola spadkodawczyni.

Sąd postanowił więc zmienić postanowienie stwierdzające nabycie spadku po Z. B., zmarłej dnia(…)w K., ostatnio stale zamieszkałej w B., wydane przez Sąd Rejonowy w ten sposób, że stwierdził, iż spadek po wyżej wymienionej Z. B. nabyli, na podstawie testamentu notarialnego z dnia 2 lutego 1993 roku, syn F. B., s. S.i Z., oraz wnuk J. G. (1), s. H.i B.- po 1/2 części. Postanowienie Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 8 października 2013 r. I Ns 460/13

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu