Poniedziałek - Sobota9.00 - 20.00
ul. Głogowska 47a lok. 1a 60-736 Poznań
Tel.+48696293998
ZapraszamyJeżeli chcesz mieć przewagę problemy powierz najlepszym specjalistom
Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Powołanie zarządcy sukcesyjnego firmy po śmierci przedsiębiorcy przez spadkobierców

Uwzględniając fakt, że obecnie przedsiębiorcy stosunkowo rzadko decydują się na uregulowanie kwestii sukcesji za życia, jak również z uwagi na to, że śmierć przedsiębiorcy może mieć charakter nagły, ustawa przewiduje możliwość powołania zarządcy sukcesyjnego także po śmierci przedsiębiorcy. Zarząd sukcesyjny będzie mógł zostać ustanowiony na skutek działania osób, które będą zainteresowane kontynuacją działalności przedsiębiorstwa. Zarządcę sukcesyjnego po śmierci przedsiębiorcy może powołać:

1)    małżonek przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku albo

2)    osoba, która przyjęła zapis windykacyjny, którego przedmiotem jest przedsiębiorstwo albo udział w przedsiębiorstwie, a jeżeli nie ogłoszono testamentu, w którym został uczyniony taki zapis windykacyjny – osoba, która przyjęła spadek.

Jeżeli zatem ogłoszono testament, w którym uczyniony został zapis windykacyjny mający za przedmiot przedsiębiorstwo albo udział w przedsiębiorstwie – oprócz małżonka, do powołania zarządcy sukcesyjnego uprawniona będzie osoba, która przyjęła taki zapis windykacyjny, jeżeli natomiast nie ogłoszono testamentu, w którym został uczyniony taki zapis – osoba, która przyjęła spadek. W przypadku gdy ogłoszono testament – będzie to spadkobierca testamentowy, który przyjął spadek, w pozostałych przypadkach – spadkobierca ustawowy, który przyjął spadek.

Uprawnienie do powołania zarządcy sukcesyjnego przysługuje zatem osobie, która jest prawdopodobnym właścicielem przedsiębiorstwa w spadku oraz do momentu powoływania zarządcy sukcesyjnego swego prawa nie zbyła (czyli nadal przysługuje jej udział w przedsiębiorstwie w spadku). Osoba powołująca zarządcę sukcesyjnego musi również przez złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku wyrazić gotowość do poniesienia konsekwencji związanych z ustanowieniem zarządu sukcesyjnego, w szczególności do poniesienia odpowiedzialności za zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa w spadku. Brak oświadczenia o przyjęciu spadku któregokolwiek ze spadkobierców, przy umożliwieniu działania zarządcy sukcesyjnego przez cały okres od dnia ustanowienia zarządu do dnia złożenia oświadczenia w tym przedmiocie na zasadach ogólnych (tj. zgodnie z art. 1012 k.c. przez okres sześciu miesięcy od dnia, kiedy spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania), rodziłoby poważne ryzyko dla wierzycieli. Mogłoby bowiem okazać się, że wszystkie osoby uprawnione odrzuciły spadek (zapis windykacyjny).

Trzeba przy tym podkreślić, że nie wymaga się od osoby powołującej zarządcę sukcesyjnego po śmierci przedsiębiorcy dysponowania formalnym potwierdzeniem jej praw do spadku, tj. prawomocnym postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku, aktem poświadczenia dziedziczenia ani europejskim poświadczeniem spadkowym. Instytucja zarządu sukcesyjnego ma bowiem umożliwić kontynuację działalności przedsiębiorstwa także w sytuacji, gdy ostateczne potwierdzenie kręgu spadkobierców napotyka na przeszkody, które oddalają je w czasie (np. nieobecność części spadkobierców w kraju czy fakt, że do kręgu spadkobierców należą małoletni). Niemniej od osoby powołującej zarządcę wymaga się działania w dobrej wierze, a zatem na podstawie najlepszej wiedzy co do kręgu osób, którym przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku. Dlatego też osoba powołująca zarządcę sukcesyjnego będzie zobowiązana złożyć pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń oświadczenia o przysługującym jej udziale w przedsiębiorstwie w spadku oraz znanych jej innych osobach, którym przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku, a także o istnieniu lub nieistnieniu osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia lub dziedziczyłyby wraz z nimi, oraz o znanych testamentach spadkodawcy lub braku takich testamentów.

Do powołania zarządcy sukcesyjnego wymagana jest zgoda osób, którym łącznie (uwzględniając również osobę powołującą zarządcę) przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku większy niż 85/100. Jeżeli powołanie zarządcy sukcesyjnego następuje przed potwierdzeniem praw do spadku, dla ustalenia tej większości bierze się pod uwagę krąg wszystkich osób znanych osobie powołującej zarządcę sukcesyjnego, którym przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku w chwili powoływania zarządcy sukcesyjnego. Ustaleniu tych okoliczności służyć będą wskazane wyżej oświadczenia składane do protokołu powołania zarządcy sukcesyjnego.

Do powołania zarządcy sukcesyjnego po śmierci przedsiębiorcy konieczne będzie zachowanie formy aktu notarialnego. Udział notariusza w czynności powołania zarządcy sukcesyjnego zapewni, że osoba składająca ww. oświadczenia będzie miała odpowiednie rozeznanie co do okoliczności, które mają wpływ na treść składanych oświadczeń. Notariusz może przy tym zwracać się do organów administracji publicznej oraz organów wykonujących zadania z zakresu administracji publicznej o udzielenie informacji lub wydanie dokumentów stanowiących dowód faktu istotnego dla powołania zarządcy sukcesyjnego. Jeżeli natomiast w toku sporządzania protokołu powołania zarządcy sukcesyjnego ujawnią się okoliczności wskazujące na uzasadnione wątpliwości co do kręgu osób, którym przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku, powodujące brak możliwości stwierdzenia, że wymagana większość tych osób wyraziła zgodę na powołanie zarządcy sukcesyjnego, notariusz odmówi sporządzenia aktu powołania zarządcy sukcesyjnego.

Jeżeli przed powołaniem zarządcy sukcesyjnego doszło do uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, do zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia albo wydania europejskiego poświadczenia spadkowego, zarządcę sukcesyjnego będzie mogła powołać tylko osoba, która jest właścicielem przedsiębiorstwa w spadku zgodnie z tymi dokumentami. Będą one również stanowiły podstawę do ustalenia kręgu osób, którym przysługują udziały w przedsiębiorstwie w spadku z tytułu spadkobrania albo nabycia zapisu windykacyjnego oraz wielkości tych udziałów. Składanie oświadczeń dotyczących istnienia lub nieistnienia osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia lub dziedziczyłyby wraz z nimi, oraz o znanych testamentach lub ich braku nie będzie konieczne.

Zgoda na powołanie zarządcy sukcesyjnego oraz zgoda osoby powołanej na zarządcę sukcesyjnego na pełnienie tej funkcji wymaga formy aktu notarialnego, przy czym osobista obecność wszystkich tych osób przy powoływaniu zarządcy sukcesyjnego nie jest konieczna.

Jeżeli do kręgu osób uprawnionych do powołania zarządcy sukcesyjnego należy osoba, która nie ma zdolności do czynności prawnych albo której zdolność do czynności prawnych jest ograniczona, powołanie zarządcy sukcesyjnego przez przedstawiciela ustawowego tej osoby albo wyrażenie zgody na jego powołanie nie wymaga zezwolenia sądu opiekuńczego.

W praktyce często występują sytuacje, gdy spadkobiercami są osoby niemające pełnej zdolności do czynności prawnych (najczęściej małoletnie dzieci zmarłego, względnie osoby całkowicie lub częściowo ubezwłasnowolnione). Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przedstawiciele ustawowi takich osób nie mogą dokonywać czynności przekraczających zwykły zarząd bez zezwolenia sądu opiekuńczego. Wykładnia, zgodnie z którą zgoda przedstawiciela ustawowego spadkobiercy nieposiadającego pełnej zdolności do czynności prawnych na powołanie zarządcy sukcesyjnego jest czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu, a tym samym – wymaga zezwolenia sądu opiekuńczego, wyłączyłaby w praktyce w wielu przypadkach możliwość ustanowienia zarządu sukcesyjnego. Czas oczekiwania na uzyskanie prawomocnego zezwolenia sądu wynosi bowiem w praktyce kilka miesięcy.

Samo powołanie zarządcy sukcesyjnego nie narusza przy tym, co do zasady, interesu spadkobiercy niemającego pełnej zdolności do czynności prawnych. Dlatego kontrola sądu opiekuńczego w tym zakresie nie jest konieczna. Zezwolenie sądu opiekuńczego pozostanie wymagane w przypadku zgody właściciela przedsiębiorstwa w spadku, który nie posiada pełnej zdolności do czynności prawnych, na dokonanie przez zarządcę sukcesyjnego czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu.

Osoba powołana na zarządcę sukcesyjnego, poza zgodą na pełnienie tej funkcji, składa również przed notariuszem oświadczenie o braku prawomocnie orzeczonych wobec niej zakazów prowadzenia działalności gospodarczej, pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń. Złożenie tego oświadczenia służy zweryfikowaniu, czy osoba ta może pełnić swą funkcję, który to skutek w tym przypadku następuje od momentu dokonania wpisu zarządcy sukcesyjnego do CEIDG na podstawie zgłoszenia dokonanego przez notariusza.

Uprawnienie do powołania pierwszego zarządcy sukcesyjnego będzie przysługiwało wskazanym wyżej osobom uprawnionym przez okres dwóch miesięcy, zasadniczo, od dnia śmierci przedsiębiorcy. Z uwagi na doniosłe skutki, jakie są związane z ustanowieniem zarządu sukcesyjnego, termin do powołania zarządcy sukcesyjnego musi być w każdym przypadku określony bardzo precyzyjnie. Ustawa wskazuje w związku z tym, że w przypadku gdy akt zgonu przedsiębiorcy nie zawiera daty zgonu, termin dwóch miesięcy na powołanie zarządcy biegnie od dnia znalezienia zwłok (zob. art. 95 ustawy – Prawo o aktach stanu cywilnego, zgodnie z którym akt zgonu zawiera datę i godzinę znalezienia zwłok, jeżeli nie jest znana data i godzina zgonu). W przypadku gdy akt zgonu nie został sporządzony, mimo że śmierć przedsiębiorcy jest niewątpliwa, termin na powołanie zarządcy sukcesyjnego biegnie zaś od dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego zgon, które to postanowienie określa chwilę śmierci.

Termin dwóch miesięcy uwzględnia cel ustawy, jakim jest uregulowanie tymczasowych zasad zarządu przedsiębiorstwem w spadku bezpośrednio po śmierci przedsiębiorcy, w czasie, gdy istnieją realne szanse na stosunkowo płynną kontynuację bądź wznowienie działalności przedsiębiorstwa. Zbyt długie utrzymywanie stanu niepewności, np. co do możliwości powrotu pracowników do pracy, sposobu rozliczeń podatkowych czy wykonywania kontraktów handlowych, mogłoby negatywnie oddziaływać na bezpieczeństwo obrotu i prawa osób trzecich.

Obowiązek zgłoszenia do CEIDG zarządcy sukcesyjnego spoczywa na notariuszu. Zgłoszenie powinno nastąpić niezwłocznie, nie później niż następnego dnia roboczego po powołaniu zarządcy sukcesyjnego. Gwarantuje to, że zarząd sukcesyjny zostanie ustanowiony w pierwszym możliwym terminie. Opracowane na podstawie druku nr 2293 – Rządowy projekt ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu