Poniedziałek - Sobota9.00 - 20.00
ul. Głogowska 47a lok. 1a 60-736 Poznań
Tel.+48696293998
ZapraszamyJeżeli chcesz mieć przewagę problemy powierz najlepszym specjalistom
Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Rodzina jako świadkowie testamentu ustnego

Jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków. Treść testamentu ustnego może być stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie. W wypadku gdy treść testamentu ustnego nie została w powyższy sposób stwierdzona, można ją w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Jeżeli przesłuchanie jednego ze świadków nie jest możliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków.

Stwierdzenie treści testamentu ustnego może nastąpić w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie. Interpretując tę regułę w odniesieniu do pojęcia „osoby trzeciej”, która może spisać oświadczenie spadkodawcy, należy niewątpliwie mieć na względzie rolę osoby trzeciej spisującej oświadczenie testatora. Jest to rola zbliżona do roli świadka, stąd też konieczne jest, ażeby do osoby tej odnosiły się także kryteria bezstronności i obiektywizmu. Przemawiają za tym również wyniki wykładni językowej, gdyż pojęcie „osoba trzecia” w języku potocznym tożsame jest z pojęciami „osoby postronnej” lub „osoby niezainteresowanej w sprawie”, a brak podstaw, by przypisywać mu inne znaczenie. W konsekwencji, osobą trzecią, o której mowa w przytoczonym przepisie, nie może być osoba, która nie mogłaby być świadkiem testamentu z przyczyn określonych w art. 957 KC. Takie właśnie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 23 listopada 2001 r., III CZP 54/01 (OSNC 2002, nr 7-8, poz. 84), które to stanowisko zostało utrwalone w późniejszych orzeczeniach (np. postanowienie z dnia 10 maja 2002 r., IV CKN 1044/00, OSNC 2003, nr 7-8, poz. 107 oraz niepublikowane postanowienia: z dnia 25 września 2003 r., V CK 175/02, z dnia 12 stycznia 2005 r., I CK 449/04, z dnia 26 stycznia 2005 r., V CK 412/04 i z dnia 14 lipca 2005 r., III CK 688/04).

Wprawdzie w doktrynie i orzecznictwie Sądu Najwyższego reprezentowany był pogląd, zgodnie z którym osoby bliskie w stosunku do osób powołanych do spadku w testamencie ustnym, nie są wyłączone z kręgu osób mogących spisać oświadczenie spadkodawcy, zgodnie z art. 952 § 2 KC (przykładowo uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 1989 r. III CZP 22/89, OSNCP 1990/2-3/31 i z dnia 10 stycznia 1991 r. III CZP 74/90, OSNCP 1991/7/84, oraz postanowienie z dnia 10 października 2000 r. V CKN 970/00, OSP 2001/11/161), jednak pogląd ten nie jest powszechnie podzielany a w ostatnim okresie nastąpiło wyraźne odejście od niego w orzecznictwie Sądu Najwyższego. W szeroko uzasadnionej uchwale siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 23 listopada 2001 r. III CZP 54/01 (OSNC 2002/7-8/84), wskazane zostały przyczyny, z powodu których pojęcie „osoby trzeciej” użyte w art. 952 § 2 KC powinno być rozumiane jako osoby postronnej, niezainteresowanej, co oznacza, że spisać oświadczenie spadkodawcy powinna osoba niezainteresowana treścią dokonanych przez niego rozrządzeń. Nie może zatem spisać treści testamentu ustnego osoba zainteresowana, to jest zarówno taka, która sama uzyskała ze spadku jakąkolwiek korzyść (jako spadkobierca, zapisobierca, beneficjariusz polecenia), jak i osoby, których najbliżsi taką korzyść otrzymali. Ze względu na sytuację osoby sporządzającej pismo stwierdzające treść testamentu ustnego, porównywalną z sytuacją świadka testamentu ustnego, granice owego zainteresowania wyznacza stosowany w drodze analogii art. 957 KC. Stanowisko to podzielił Sąd Najwyższy w późniejszych orzeczeniach, przykładowo: z dnia 10 maja 2002 r. IV CKN 1044/00 (OSNC 2003/7-8/107), z dnia 26 stycznia 2005 r. V CKN 412/04, (nie publ.) a także z dnia 25 września 2003 r. V CK 175/02, (nie publ.), w którym stwierdził, że matka spadkobiercy testamentowego nie jest uprawniona do spisania treści oświadczenia testatora na podstawie art. 952 § 2 KC.

Nie może być świadkiem przy sporządzaniu testamentu:

1) kto nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych;

2) niewidomy, głuchy lub niemy;

3) kto nie może czytać i pisać;

4) kto nie włada językiem, w którym spadkodawca sporządza testament;

5) skazany prawomocnie wyrokiem sądowym za fałszywe zeznania.

Nie może być świadkiem przy sporządzaniu testamentu osoba, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść. Nie mogą być również świadkami: małżonek tej osoby, jej krewni lub powinowaci pierwszego i drugiego stopnia oraz osoby pozostające z nią w stosunku przysposobienia. Jeżeli świadkiem była jedna z osób wymienionych wyżej, nieważne jest tylko postanowienie, które przysparza korzyści tej osobie, jej małżonkowi, krewnym lub powinowatym pierwszego lub drugiego stopnia albo osobie pozostającej z nią w stosunku przysposobienia. Jednakże gdy z treści testamentu lub z okoliczności wynika, że bez nieważnego postanowienia spadkodawca nie sporządziłby testamentu danej treści, nieważny jest cały testament.

Świadkiem testamentu ustnego jest osoba, do której spadkodawca kieruje swoje oświadczenie woli, która jest obecna przy składaniu tego oświadczenia, jest świadoma swojej roli świadka testamentu, gotowa do jej spełnienia i rozumie treść oświadczenia spadkodawcy. Powinna to być osoba specjalnie wezwana przez spadkodawcę do spełnienia takiej roli, choć nie jest to warunek konieczny, jeżeli spełnia ona pozostałe wymagania określone wyżej (porównaj miedzy innymi orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 1966 r. III CO 9/66, OSNCP 1966/9/146, z dnia 14 stycznia 1982 r. III CRN 169/81, OSNC 1982/5-6/91, z dnia 13 czerwca 2000 r. V CKN 67/00, nie publ.). Nie może być zatem uważana za świadka testamentu ustnego, w rozumieniu powyższych przepisów, osoba, która wprawdzie była obecna podczas składania oświadczenia przez spadkodawcę, ale do której spadkodawca tego oświadczenia nie kierował, nie traktując jej jako świadka.

Przykładowo, małżonek osoby, która w całości powołana została do spadku w testamencie ustnym, jako osoba jej najbliższa, nie mogąca być świadkiem przy sporządzaniu testamentu (art. 957 § 1 KC), nie może zatem być uznany za osobę trzecią w rozumieniu art. 952 § 2 KC, która może spisać oświadczenie spadkodawcy. Spisanie tego oświadczenia przez osobę do tego nieuprawnioną powoduje nieskuteczność stwierdzenia treści testamentu ustnego.

[spacer]

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu