Poniedziałek - Sobota9.00 - 20.00
ul. Głogowska 47a lok. 1a 60-736 Poznań
Tel.+48696293998
ZapraszamyJeżeli chcesz mieć przewagę problemy powierz najlepszym specjalistom
Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Nie odrzucenie oraz brak zrzeczenia spadku po mamie, która zostawiła długi, kredyty i pożyczki

Zgodnie z dyspozycją przepisu art. 1012 KC spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić. Złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku powinno nastąpić w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania ( art. 1015 § 1 KC). W § 2 tego artykułu wskazano natomiast, iż brak oświadczenia spadkobiercy w tym terminie jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku, chyba że zachodzą wskazane ustawą okoliczności dziedziczenia z mocy samego prawa z dobrodziejstwem inwentarza (treść przepisu sprzed nowelizacji z dnia 20 marca 2015 r. mająca zastosowanie do spadków otwartych przed dniem wejścia wżycie wskazanej ustawy tj. przed 18 października 2015 r.).

Nabycie spadku, następujące w chwili jego otwarcia, nie jest definitywne do czasu, gdy spadkobierca nie złoży oświadczenia o przyjęciu spadku lub nie powstaną okoliczności pozwalające przyjąć, iż spadkobierca takie oświadczenie złożył ( art. 1015 § 2 KC). Art. 1015 § 1 KC stanowi, że oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Początek biegu terminu do złożenia oświadczenia spadkowego związany jest z chwilą dowiedzenia się przez spadkobiercę o tytule swego powołania. Chodzi tu o pozytywną wiedzę o faktach, z których wynika jego powołanie, pochodzącą z miarodajnego źródła. Po pierwsze spadkobierca musi dowiedzieć się o śmierci spadkodawcy. Po drugie przy dziedziczeniu ustawowym musi dowiedzieć się o istnieniu węzła rodzinnego, stanowiącego podstawę powołania do dziedziczenia i braku silniej powołanych, chcących i mogących dziedziczyć. Oznacza to, że sama świadomość istnienia węzła rodzinnego ze spadkodawcą, nie jest wystarczająca do przyjęcia, że dana osoba dowiedziała się o tytule swego powołania. Konieczna jest pozytywna wiedza o tytule swojego powołania.

Jak stanowi art. 1019 § 1 KC Jeżeli oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby, stosuje się przepisy o wadach oświadczenia woli z następującymi zmianami:

1) uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem;

2) spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca.

Spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groźby nie złożył żadnego oświadczenia w terminie, może w powyższy sposób uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu.  Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zatwierdzenia przez sąd”.

Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku jest cywilnoprawnym oświadczeniem woli i jako takie może być dotknięte wadami charakterystycznymi dla tych zdarzeń prawnych. Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może być złożone także pod wpływem błędu lub groźby, z którymi to wadami ustawa łączy sankcję nieważności względnej (wzruszalności) czynności prawnej. Nakazując stosowanie do takich sytuacji przepisów o wadach oświadczenia woli, ustawodawca dokonał modyfikacji co do sposobu uchylenia się od skutków prawnych wadliwego oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku złożonego pod wpływem błędu lub groźby. Błąd obciążający oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku musi dotyczyć treści tej czynności prawnej, a przy tym być istotny. Błąd odnoszący się do treści takiego oświadczenia obejmuje w szczególności błąd co do tytułu powołania do dziedziczenia, co do osoby spadkodawcy, co do przedmiotu spadku (np. mylne wyobrażenie lub brak wiedzy o rzeczywistym stanie majątku spadkowego, jeżeli okoliczności te nie są efektem braku staranności ze strony spadkobiercy). Kwalifikacja błędu jako istotnego zależeć będzie od odpowiedzi na pytanie, czy gdyby spadkobierca miał prawidłowe wyobrażenie o rzeczywistym stanie rzeczy, to złożyłby oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Podstawę uchylenia się przez spadkobiercę od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może stanowić błąd prawnie doniosły ( art. 1019 § 2 w zw. z art. 84 § 1 zd. 1 i § 2 KC).

Błędem takim nie jest nieznajomość przedmiotu spadku pozostająca w związku przyczynowym z niedołożeniem przez spadkobiercę należytej staranności w ustaleniu rzeczywistego stanu majątku spadkowego (post. SN z 30.6.2005 r., IV CK 799/04, OSNC 2006, Nr 5, poz. 94; zob. także post. SN z 18.3.2010 r., V CSK 337/09, L.). Również w jednym z nowszych orzeczeń SN podkreślił, że o błędzie co do przedmiotu spadku można mówić wtedy, gdy brak wiedzy o rzeczywistym stanie majątku spadkowego nie jest wynikiem braku staranności po stronie spadkobiercy, czy też inaczej, gdy „błąd jest usprawiedliwiony okolicznościami sprawy” (post. SN z 1.12.2011 r., I CSK 85/11, L.).Zdaniem Sądu Najwyższego (postanowienie z 5.7.2012 r., IV CSK 612/11, OSNC 2013, Nr 3, poz. 39) niewiedza spadkobiercy o stanie spadku – pomimo podjętych odpowiednich, możliwych działań – może być uznana za błąd istotny ( art. 1019 § 2 KC w zw. z art. 84 § 2 KC). Z kolei wieloletni brak bliższych kontaktów syna z ojcem, konflikt z innymi krewnymi spadkodawcy, o czym świadczy chociażby niepoinformowanie przez nich syna o śmierci ojca, zorganizowanie pogrzebu bez udziału syna spadkodawcy sprawia, że nie można postawić uczestnikowi zarzutu braku wiedzy o stanie spadku będącego wynikiem braku z jego strony należytej staranności (post. SN z 1.12.2011 r., I CSK 85/11, L.).

Pozostawanie spadkobiercy pod wpływem błędu lub groźby powodować może jego bierność, a w konsekwencji niezłożenie stosownego oświadczenia w terminie określonym w art. 1015 § 1 KC Dlatego też ustawodawca stworzył takiemu spadkobiercy możliwość uchylenia się od skutków wadliwego niezachowania terminu ( art. 1019 § 2 KC). Zatwierdzone przez sąd uchylenie się od skutków prawnych „milczenia” niweczy ustawowe skutki prawne przewidziane w art. 1015 § 2 KC. W związku z ostatnią zmianą tego przepisu, polegającą na przyjęciu, że „milczenie” spadkobiercy jest jednoznaczne w skutkach z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza, potrzeba uchylenia się od skutków niezłożenia w terminie oświadczenia w przedmiocie przyjęcia lub odrzucenia spadku wydaje się być jednak niewielka, przynajmniej w aspekcie majątkowym (ma to jednak znaczenie dla osób, które chcą mieć spokój, a nie być zaangażowane w postępowanie spadkowe).Odnosząc się do takiego przypadku, Sąd Najwyższy stwierdził, że niezbędną przesłanką zatwierdzenia jest złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza albo o odrzuceniu spadku w formie wymaganej przez art. 1018 § 3 KC. Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może być złożone w toku postępowania o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia w zakresie przyjęcia lub odrzucenia spadku, a jego skuteczność zależy od zachowania terminu określonego w art. 1019 § 1 w zw. z art. 88 § 2 KC (uchw. SN z 22.11.2013 r., III CZP 77/13, OSNC 2014, Nr 9, poz. 86).

Natomiast według Sądu Najwyższego (postanowienie z 29.11.2012 r., II CSK 172/12, L.) stwierdzenie, że spadkobierca, który nie złożył żadnego oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, nie dołożył należytej staranności w celu powzięcia wiadomości o stanie spadku ( art. 1019 § 2 KC), powinno być poprzedzone oceną okoliczności konkretnej sprawy i ustaleniem, jakich aktów staranności można było wymagać. Ponieważ art. 1019 KC nie określa terminów uchylenia się od skutków złożonego pod wpływem błędu lub groźby oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, przeto do czynności tej zastosowanie znajdzie art. 88 § 2 KC, przewidujący roczny termin zawity liczony przy błędzie – od jego wykrycia, przy groźbie zaś – od ustania stanu obawy. Bezskuteczny upływ tego terminu spowoduje wygaśnięcie przysługującego dotychczas spadkobiercy prawa podmiotowego kształtującego.

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię

Wnioskiem G. B. wniosła o przyjęcie przez sąd jej oświadczenia w przedmiocie uchylenia się od skutków prawnych niezłożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku po H. G., zmarłej w dniu 02 stycznia w S., ostatnio stale zamieszkałej w S. przy ul. (…), wskazując, że było to spowodowane wadą oświadczenia woli w postaci błędu oraz o zatwierdzenie przez sąd jej oświadczenia o odrzuceniu spadku po zmarłej H. G. W uzasadnieniu wnioskodawczyni wskazała, iż miała sporadyczne kontakty z matką z uwagi m.in. na odległość pomiędzy jej miejscem zamieszkania a miejscem zamieszkania spadkodawczyni, a nadto z uwagi na jej charakter pracy jako sprzedawcy w godzinach od 09:00 do 19:00 od poniedziałku i piątku, a w sobotę do godz.15:00. Nadto wnioskodawczyni miała troje dzieci, tym samym znaczną ilość obowiązków związanych z pracą i rodziną (zwłaszcza, że jej mąż jako kierowca zawodowy przez cały tydzień był w trasie) co uniemożliwiało częsty kontakt z matką, który odbywał się 3-4 razy w roku. W rozmowach z nią spadkodawczyni nie mówiła, że brakuje jej pieniędzy. Wskazała także, iż około października spadkodawczyni trafiła do szpitala, a podczas pobytu zdiagnozowano u niej zaawansowane zmiany nowotworowe, zaś po jego opuszczenie nie mogła sama funkcjonować, a mieszkający z nią syn W. G. nie był w stanie zapewnić jej stałej opieki. Tym samym w listopadzie wnioskodawczyni zdecydowała się wziąć matkę do siebie i opiekowała się nią do jej śmierci. W tym czasie spadkodawczyni miała przerzuty nowotworowe z trzustki do mózgu i była w bardzo złej kondycji fizycznej i psychicznej, kontakt z nią był utrudniony. Nigdy nie mówiła, że ma długi, przed pobytem w szpitalu nie tylko pobierała emeryturę, lecz również dodatkowo jeszcze dorabiała, a wnioskodawczyni nie miała podstaw do niepokoju odnośnie jej spraw majątkowych.

Nadto jej matka zamieszkiwała z synem, który także pracował. Zamieszkiwali razem w mieszkaniu komunalnym, za które nie płacili wysokiego czynszu. Po śmierci matki była dwukrotnie w jej mieszkaniu i przejrzała wszystkie dokumenty, które pozostawiła jej matka i nie znalazła żadnych dokumentów, które świadczyłyby o jakichkolwiek zobowiązaniach. Tym samym nie składała oświadczeń spadkowych, gdyż była przekonana, że matka nie miała jakichkolwiek zobowiązań, które musiałyby zostać spłacone, a dopiero z pisma dowiedziała się jakoby spadkodawczyni miała jakieś zadłużenie. Nie złożyła w terminie określonym w art. 1015 § 1 KC oświadczenia o odrzuceniu spadku i w związku z tym zachodzi sytuacja określona w art. 1015 § 2 KC Jednocześnie w jej ocenie istnieją podstawy do uchylenia się od skutków prawnych nie złożenia oświadczenia spadkowego o odrzuceniu spadku, gdyż pozostawała ona w uzasadnionym powyższymi okolicznościami faktycznymi błędzie co do przedmiotów wchodzących w skład spadku (aktywów i pasywów), a zatem spełnione zostały przesłanki określone w art. 1019 KC Zaś zaistniały błąd należy uznać za istotny, bowiem gdyby wnioskodawczyni nie pozostawała w błędzie co do przedmiotów wchodzących w skład spadku(w szczególności co do istnienia długu spadkowego) z całą pewnością złożyłaby oświadczenie o odrzuceniu spadku. Zaakcentowano, iż w niniejszej sprawie z całą pewnością nie można wnioskodawczyni zarzucić, iż wykazała się brakiem staranności co do uzyskania wiedzy o stanie majątku spadkowego.

W okolicznościach niniejszej sprawy wnioskodawczyni dowiedziała się o śmierci swojej matki H. G. w dacie jej śmierci t.j. 02 stycznia, miało to miejsce w jej mieszkaniu, bo to ona po powrocie matki ze szpitala przejęła bezpośrednią opiekę nad nią. Od tej daty więc rozpoczął swój bieg termin sześciu miesięcy do złożenia oświadczenia spadkowego co do spadku po zmarłej H. G.. Takiego oświadczenia spadkowego wnioskodawczyni nie złożyła.

W niniejszej sprawie wnioskodawczyni zachowała powyższy roczny termin zawity albowiem wykazała, iż o tym, że jest w błędzie co do przedmiotu spadku (istnienia pasywów) dowiedziała się z pisma z dnia 30 marca Wezwany do sprawy w charakterze uczestnika – wierzyciel nie naprowadził żadnych dowodów zaprzeczających takiemu stanowi rzeczy. Tym samym złożenie przedmiotowego wniosku w dniu 04 lipca zostało uczynione z zachowaniem wskazanego powyżej terminu i nie spowodowało wygaśnięcia przysługującego wnioskodawczyni prawa do uchylenia się od skutków prawnych niezachowania terminu do złożenia oświadczenia spadkowego w związku z zaistniałym błędem.

Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego w sprawie sąd stanął na stanowisko, iż okoliczności niniejszej sprawy przemawiają za przyjęciem, z uwagi na ograniczony kontakt wnioskodawczyni z matką (3-4 razy do roku, bez wspólnych świąt i uroczystości), wieloletni konflikt z jej mężem, niechęć spadkodawczyni do założonej rodziny przez powódkę (również w zakresie opieki nad jej dziećmi), odmienne światopoglądy religijne, brak faktycznej więzi już od najmłodszych lat wnioskodawczyni z jej matką , że nie można postawić wnioskodawczyni zarzutu braku wiedzy o stanie spadku będącego wynikiem braku z jej strony należytej staranności.

Zauważyć w tym miejscu należy, iż uczestnik W. G. – brat wnioskodawczyni (mieszkający całe życie z matką) potwierdził te okoliczności, nie zakwestionował treści wniosku, choć mógłby mieć interes prawny (jako współspadkobierca ustawowy) w przedstawieniu odmiennych okoliczności. Nadto potwierdził, iż to wnioskodawczyni z własnej incjatywy (przy jego bierności w tym zakresie) dokonała „rzetelnego” przeglądu dokumentów pozostawionych przez ich zmarłą matkę i nie znalazła żadnych dokumentów wskazujących na istnieje nieuregulowanych zobowiązań zaciągniętych przez spadkodawczynię. Również argumentacja wnioskodawczyni, że jej matka posiadała jedynie lokal komunalny jako jedyny majątek i fakt zamieszkiwania w nim jej syna (a brata wnioskodawczyni) w dacie zgonu matki czynił faktycznie bezzasadnym wszczynanie postępowania spadkowego, biorąc pod uwagę specyfikę regulacji dotyczącej tego prawa w świetle art. 691 KC

Reasumując sąd nie znalazł podstaw do odmowy wiarygodności zeznaniom wnioskodawczyni oraz jej męża, które najskuteczniej podważyć mógłby uczestnik W. G., a on potwierdził je jednoznacznie. Natomiast wezwany uczestnik-wierzyciel jeszcze przed przeprowadzeniem tychże dowodów zakwestionował je, choć co wynika z powyższych rozważań istotnym jest ustalenie faktycznych okoliczności sprawy, aby móc ocenić je w kontekście przywołanej także powyżej regulacji prawnej. Zdaniem sądu zarzut braku należytej staranności skierowany wobec wnioskodawczyni okazał się nieuzasadniony w związku właśnie z ustalonymi okolicznościami sprawy. Postanowienie Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 2 października 2017 r. I Ns 1316/16

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu