Poniedziałek - Sobota9.00 - 20.00
ul. Głogowska 47a lok. 1a 60-736 Poznań
Tel.+48696293998
ZapraszamyJeżeli chcesz mieć przewagę problemy powierz najlepszym specjalistom
Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Spadek, dziedziczenie i zapis windykacyjny w testamencie mieszkania, nieruchomości czy domu

Wskazać należy, iż stosownie do treści art. 677 § 1 KPC, Sąd nie jest związany osobą spadkobiercy wskazaną we wniosku i czyni w tym zakresie własne ustalenia. Zgodnie z treścią art. 959 KC spadkodawca może powołać do całości lub części spadku jedną lub kilka osób. Powołanie spadkobiercy jest zasadniczo najczęściej występującym rozrządzeniem testamentowym. Postanowienie powołujące spadkobierców nie stanowi jednak niezbędnego elementu treści konstytuującego testament. Oświadczenie woli na wypadek śmierci będzie bowiem testamentem, jeśli będzie zawierać inne niż powołanie spadkobiercy rozrządzenia skuteczne mortis causa, np. zawierać jedynie zapis.

Szczególną formą zapisu jest zapis windykacyjny. Zgodnie z treścią art. 9811 § 1 KC w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego spadkodawca może postanowić, że oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwila otwarcia spadku (zapis windykacyjny). Stosownie do § 2 pkt 1 tego przepisu przedmiotem zapisu windykacyjnego może być rzecz oznaczona co do tożsamości, a więc także nieruchomość. Zapis windykacyjny prowadzi wprost do nabycia przez zapisobiercę przedmiotu tego zapisu z chwilą otwarcia spadku. Stosownie do treści art. 9812  KC zapis windykacyjny jest bezskuteczny, jeżeli w chwili otwarcia spadku przedmiot zapisu nie należy do spadkodawcy albo spadkodawca był zobowiązany do jego zbycia.

Spadek, dziedziczenie i zapis windykacyjny w testamencie mieszkania, nieruchomości czy domu Poznań

Zgodnie z treścią art. 961 zd. 1 KC. jeżeli spadkodawca przeznaczył oznaczonej osobie w testamencie poszczególne przedmioty majątkowe, które wyczerpują prawie cały spadek, osobę tę poczytuje się w razie wątpliwości nie za zapisobiercę, lecz za spadkobiercę powołanego do całego spadku.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie brak jest podstaw do zastosowania reguły interpretacyjnej wskazanej w art. 961 KC i uznania wnioskodawczyni za spadkobierczynię powołaną do całości spadku. Norma wyrażona w przepisie art. 961 KC wchodzi w rachubę wyłącznie wtedy, gdy pojawią się wątpliwości interpretacyjne co do znaczenia rozrządzenia testatora. Ponieważ w zgodzie z regulacją art. 9811 § 1 KC ustanowienie zapisu windykacyjnego wymaga sporządzenia testamentu notarialnego, wątpliwe jest, aby przy udziale notariusza rozrządzenie mogło zostać sformułowane na tyle niejasno, żeby wzbudzić wątpliwości co do tego, czy spadkodawca ustanowił zapis windykacyjny, czy też może rozrządzenie innego typu. Rozrządzenie w akcie notarialnym określonym przedmiotem na wypadek śmierci powinno w razie wątpliwości być interpretowane raczej jako zapis windykacyjny niż powołanie spadkobiercy wydaje się to bowiem bliższe domniemanej woli spadkodawcy.

Z treści art. 924 KC wynika, że spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy, zaś art. 925 KC stanowi, że spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku. Zgodnie z art. 926 KC powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu (§ 1). Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą (§ 2).

Powyższe oznacza, że dziedziczenie ustawowe ma charakter subsydiarny, znajduje zastosowanie, gdy nie powołano spadkobiercy testamentowego albo powołany spadkobierca nie może lub nie chce dziedziczyć. Mianowicie, jeżeli spadkodawca nie pozostawił testamentu, to dopiero wówczas przepisy kodeksu cywilnego stanowią w swej treści kto i z jakim udziałem dziedziczy spadek po osobie zmarłej. Natomiast, jeżeli spadkodawca pozostawił testament, rzeczą Sądu prowadzącego postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku jest ocena ważności testamentu wobec treści przepisów kodeksu cywilnego.

Zgodnie z treścią art. 931 KC w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta części (§ 1).

Stosownie do treści art. 9811§ 1 KC w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego spadkodawca może postanowić, że oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku (zapis windykacyjny). Zapis windykacyjny został skonstruowany jako instytucja alternatywna w stosunku do dziedziczenia. Ustanowienie w testamencie spadkobierców nie pozwala spadkodawcy na przesądzenie o tym, jakie konkretnie przedmioty przypadną poszczególnym spadkobiercom, może on jedynie określić wielkość korzyści przypadających spadkobiercom ze spadku (wielkość udziału w całym spadku). Zapis windykacyjny natomiast pozwala testatorowi na uczynienie ściśle określonych przysporzeń na rzecz wskazanych osób, a więc następstwo prawne po osobie zmarłej zostaje ukształtowane zgodnie z wolą testatora. Zapisobierca windykacyjny otrzyma zawsze i wyłącznie przedmiot wskazany w testamencie. Tym samym instytucja zapisu windykacyjnego daje osobie fizycznej możliwość decydowania, po jej śmierci, o losach poszczególnych przedmiotów spadkowych (M. Pazdan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. II, s. 1153).

Zgodnie z § 2 powołanego przepisu przedmiotem zapisu windykacyjnego może być:

1)rzecz oznaczona co do tożsamości,

2)zbywalne prawo majątkowe,

3)przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne,

4)ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności. (§ 2)

Spadek, dziedziczenie i zapis windykacyjny w testamencie mieszkania, nieruchomości czy domu Poznań

Należy zaznaczyć, że wymogi ważnego ustanowienia zapisu windykacyjnego są dwojakie. Pierwszym z nich jest umieszczenie go w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego, drugim – uczynienie przedmiotem zapisu windykacyjnego przedmiotu wskazanego w art. 9811 § 2 KC W tym miejscu należy wskazać uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 18 lipca 2012 roku w sprawie o sygn. akt III CZP 46/12, OSNC 2013/3/29, Biul. SN 2012/7/9, w której jednoznacznie stwierdzono, iż zapisem windykacyjnym mogą być objęte przedmioty majątkowe wymienione w art. 9811 § 2 KC należące do majątku wspólnego małżonków pozostających w ustroju wspólności ustawowej.

Stosownie do treści art. 677 § 2 KPC w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd stwierdza także nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego, wymieniając osobę, dla której spadkodawca uczynił zapis windykacyjny, oraz przedmiot tego zapisu.

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię

Sąd uznając testament z zapisem windykacyjnym sporządzony przez E. S. w formie aktu notarialnego za ważny nie podzielił stanowiska wnioskodawczyni, która powołując się na powyższy testament wniosła o uznanie jej za spadkobiercę testamentowego powołanego do całości spadku.

W niniejszej sprawie zapis windykacyjny uczyniony przez spadkodawcę E. S. na rzecz wnioskodawczyni A. W. należy uznać za ważny – została zachowana forma aktu notarialnego, a przedmiotem zapisu jest rzecz oznaczona co do tożsamości. Zapis jest też skuteczny, albowiem przedmiot zapisu – lokal mieszkalny przy ul. (…) w K. – należał do spadkodawcy w chwili śmierci.

W opinii sądowo – psychiatrycznej biegła z zakresu psychiatrii A. K. stwierdziła, że E. S. w dniu sporządzenia testamentu notarialnego z zapisem windykacyjnym z 1 grudnia 2015 r. miał zachowaną w pełni zdolność świadomego i swobodnego podjęcia decyzji i wyrażenia woli w rozumieniu przesłanek określonych w art. 82 KC. Biegła wskazała, iż u E. S. w dniu 1 grudnia 2015 r. brak podstaw do stwierdzenia choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego, otępienia oraz innych zakłóceń czynności psychicznych istotnych w kontekście zdolności składania oświadczeń woli. W udostępnionej w aktach dokumentacji medycznej E. S. w czasie zbliżonym do testowania (listopad – grudzień 2015 r.) brak zaleceń na leki psychotropowe czy narkotyczne leki przeciwbólowe. W opinii biegłej nie ma przy tym żadnych dowodów na to, że decyzja testatora została sporządzona pod presją, wymuszona okolicznościami czy stanem jego zdrowia, wobec czego biegła nie znalazła podstaw, aby kwestionować swobodę sporządzenia testamentu.

Spadek, dziedziczenie i zapis windykacyjny w testamencie mieszkania, nieruchomości czy domu Poznań

W niniejszej sprawie spadkodawca nie powołał spadkobiercy czy spadkobierców do całości spadku, natomiast przekazał wskazanej w treści testamentu osobie A. W. stanowiące jego własność mieszkanie.

W opinii sądowo – psychiatrycznej biegła z zakresu psychiatrii A. K. stwierdziła, że E. S. w dniu sporządzenia testamentu notarialnego z zapisem windykacyjnym z 1 grudnia 2015 r. miał zachowaną w pełni zdolność świadomego i swobodnego podjęcia decyzji i wyrażenia woli w rozumieniu przesłanek określonych w art. 82 KC. Biegła wskazała, iż u E. S. w dniu 1 grudnia 2015 r. brak podstaw do stwierdzenia choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego, otępienia oraz innych zakłóceń czynności psychicznych istotnych w kontekście zdolności składania oświadczeń woli. W udostępnionej w aktach dokumentacji medycznej E. S. w czasie zbliżonym do testowania (listopad – grudzień 2015 r.) brak zaleceń na leki psychotropowe czy narkotyczne leki przeciwbólowe. W opinii biegłej nie ma przy tym żadnych dowodów na to, że decyzja testatora została sporządzona pod presją, wymuszona okolicznościami czy stanem jego zdrowia, wobec czego biegła nie znalazła podstaw, aby kwestionować swobodę sporządzenia testamentu.

Wskazać przy tym należy, iż z zeznań R. K. wynika, iż E. S. przyszedł do biura notarialnego z wiedzą na temat zapisu windykacyjnego i był zdecydowany na taki sposób rozrządzenia swoim majątkiem. Ponadto z zeznań samej wnioskodawczyni wynika, że spadkodawca zamierzał przepisać na nią mieszkanie. Podobnie wolę spadkodawcy przedstawił także M. B. (1). W tej sytuacji w ocenie Sądu nie istnieją wątpliwości, co do tego, iż rzeczywistą wolą spadkodawcy było przekazanie pasierbicy wyłącznie mieszkania, które niewątpliwie stanowiło najcenniejszy składnik jego majątku. W konsekwencji wnioskodawczynię A. W. należy uznać nie za spadkobierczynię powołaną do całości spadku lecz za zapisobiercę, na którego rzecz w testamencie spadkodawca dokonał zapisu windykacyjnego w/w lokalu mieszkalnego. Natomiast powołanie spadkobierców do spadku po E. S. nastąpi na podstawie ustawy.

Jak wynika z zapewnienia spadkowego oraz zgromadzonych w sprawie dokumentów – aktów stanu cywilnego spadkodawca w chwili śmierci pozostawał w związku małżeńskim z W. W. (1). Spadkodawca miał dwóch synów S. S. i J. S.. W konsekwencji spadek po E. S. na podstawie ustawy nabyli żona i dwaj synowie spadkodawcy w równych częściach tj. po 1/3 części spadku (punkt I postanowienia).

Jednocześnie uznając testament z zapisem windykacyjnym sporządzony przez E. S. w dniu 1 grudnia 2015 r. za ważny a zapis windykacyjny za skuteczny należało stwierdzić, iż wchodzący w skład spadku po E. S. lokal mieszkalny nr (…) położony w K. przy ul. (…) pod numerem 2 A, dla którego w Sadzie Rejonowym w Kętrzynie prowadzona jest księga wieczysta o numerze (…) na podstawie testamentu notarialnego z zapisem windykacyjnym nabyła jego pasierbica A. W. Postanowienie Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 29 września 2020 r. I Ns 585/16

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu