Poniedziałek - Sobota9.00 - 20.00
ul. Głogowska 47a lok. 1a 60-736 Poznań
Tel.+48696293998
ZapraszamyJeżeli chcesz mieć przewagę problemy powierz najlepszym specjalistom
Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Nie odrzucono spadku i nie zrzeczono się dziedziczenia przez ubezwłasnowolnionego przez pomyłkę i błąd – przywrócenie terminu

W myśl art. 1012 KC spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku. Jednakże gdy spadkobiercą jest osobą niemającą pełnej zdolności do czynności prawnych albo osobą, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia, albo osobą prawna, brak oświadczenia spadkobiercy w terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza ( art. 1015 § 1 i 2 KC w brzmieniu obowiązującym w dacie śmierci spadkodawcy A. Z.).

Zgodnie z art. 1019 § 1 – 3 KC jeżeli oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby, stosuje się przepisy o wadach oświadczenia woli, z tym że uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem, a spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca. Spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groźby nie złożył żadnego oświadczenia w terminie, może w powyższy sposób uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zatwierdzenia przez sąd.

Nie odrzucono spadku i nie zrzeczono się dziedziczenia przez ubezwłasnowolnionego przez pomyłkę i błąd – przywrócenie terminu Poznań

W doktrynie wskazuje się, ze spadkobierca składa oświadczenie woli o przyjęciu lub odrzuceniu spadku albo nie składa takiego oświadczenia w terminie wynikającym z art. 1019 § 1 KC pod wpływem błędu, jeżeli w chwili składania tego oświadczenia lub upływu terminu do jego złożenia był w błędzie co do treści czynności prawnej ( art. 84 § 1 zd. 1 KC), a błąd był obiektywnie i subiektywnie istotny ( art. 84 § 2 KC). Błąd co do treści czynności prawnej może być błędem co do tytułu powołania do dziedziczenia, osoby spadkodawcy lub przedmiotu spadku. Może polegać między innymi na niewiedzy spadkobiercy o istnieniu długów spadkowych. W doktrynie i orzecznictwie wskazuje się jednak zgodnie, że podstawę uchylenia się przez spadkobiercę od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może stanowić jedynie błąd prawnie doniosły, to jest taki, który nie wynika z niedołożenia przez spadkobiercę należytej staranności przy ustalaniu rzeczywistego stanu spadku.

O błędzie co do przedmiotu spadku można mówić wtedy, gdy brak wiedzy o rzeczywistym stanie majątku spadkowego nie jest wynikiem braku staranności po stronie spadkobiercy, czy też inaczej, gdy „błąd jest usprawiedliwiony okolicznościami sprawy”. Poprzestanie przez spadkobiercę na pozbawionym jakichkolwiek konkretnych podstaw przypuszczeniu dotyczącym stanu majątku spadkowego nie może być uznane za błąd istotny, lecz za lekkomyślność, która nie stanowi podstawy uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia (niezłożenia oświadczenia) woli na podstawie przepisów o wadach oświadczenia woli. Istnienie powyższych przesłanek ocenić przy tym należy z uwzględnieniem konkretnych okoliczności danej sprawy, co wymaga między innymi ustalenia, jakich aktów staranności można było wymagać od spadkodawcy w danych okolicznościach i czy ich niepodjęcie pozostawało w związku przyczynowo – skutkowym z niezłożeniem oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku w terminie. W kontekście oświadczeń spadkowych przy powoływaniu się na błąd co do przedmiotu spadku, chodzi o konkretne działania zmierzające do uzyskania wiedzy o rzeczywistym stanie majątku spadkowego.

Niepodjęcie określonych, uzasadnionych w danej sytuacji działań może bowiem prowadzić do oceny o niedołożeniu przez spadkobiercę należytej staranności wyłączającej skuteczne powołanie się na błąd co do przedmiotu spadku. Skuteczność powołania się na błąd co do przedmiotu spadku można wyłączyć wtedy, gdy spadkobierca nie dochował należytej staranności polegającej na podjęciu uzasadnionych w danych okolicznościach działań, zmierzających do ustalenia stanu spadku, których podjęcie doprowadziłoby do takiego ustalenia i w konsekwencji – do uniknięcia błędu. Za zbyt daleko idący należy przy tym uznać pogląd, że przy braku pewności co do stanu spadku, spadkobierca powinien złożyć „odpowiednie” oświadczenie spadkowe np. spadek odrzucić lub przyjąć z dobrodziejstwem inwentarza (vide: postanowienia Sądu Najwyższego z 30 czerwca 2005 roku, IV CK 799/04 oraz z 18 marca 2010 roku, V CSK 337/09). Ocena istotności błędu wymaga przy tym ustalenia, czy spadkobierca mający wyobrażenie o rzeczywistym stanie rzeczy, tj. niedziałający pod wpływem błędu, złożyłby oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku o określonej treści.

Spadkobierca może uchylić się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku złożonego pod wpływem błędu lub groźby lub od skutków prawnych niezłożenia takiego oświadczenia w terminie, w czasie określonym w art. 88 § 2 KC, a mianowicie w ciągu roku od wykrycia błędu lub ustania stanu obawy przy groźbie. Oświadczenie o uchyleniu może być złożone w każdym czasie, nawet po dziale spadku.

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię

Wnioskodawczyni I. M. (1) reprezentowana przez opiekuna prawnego A. B. wniosła o zatwierdzenie uchylenia się od skutków niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po ojcu J. M. (1) zmarłym dnia 16 sierpnia.

W uzasadnieniu wniosku wskazała, że wnioskodawczyni nie ubiegała się o sprawy spadkowe, nie miała z rodziną żadnego kontaktu, od urodzenia przebywa w placówkach szpital, dom dziecka, zakład opiekuńczo – leczniczy i od 2003 r. w (…) w S.. Opiekun prawny wnioskodawczyni podniosła, że rodzina przez całe jej życie nie interesowała się nią, dlatego spadek po rodzinie jest jej niepotrzebny, lecz ze względu na głębokie upośledzenie i prawo do renty socjalnej, to przeciwko wnioskodawczyni prowadzona jest egzekucja długu J. M. (1), o którym wnioskodawczyni dowiedziała się w grudniu 2016 r.

Nie odrzucono spadku i nie zrzeczono się dziedziczenia przez ubezwłasnowolnionego przez pomyłkę i błąd – przywrócenie terminu Poznań

W ocenie Sądu, w odniesieniu do ustalonego, na podstawie przeprowadzonych dowodów, wniosek o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku, wniosek jest zasadny.

W związku z powyższym ocenie podlegało zachowanie opiekuna prawnego całkowicie ubezwłasnowolnionej wnioskodawczyni. Z zeznań opiekuna prawnego wynika jednoznacznie, że gdyby wiedziała o jakichkolwiek negatywnych konsekwencjach niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku na pewno podjęłaby te czynności. Opiekunka prawna zeznała, że do tej pory nie było takiej sytuacji. Obecnie, po przypadku wnioskodawczyni, pracownicy (…) wiedzą, że należy spadek odrzucać po uzyskaniu zezwolenia sądu rodzinnego. Opiekunka prawna wskazała też, że (…) mimo, że znajduje się w strukturach Starostwa Powiatowego nie ma zapewnionej obsługi prawnej. Opiekunka prawna podniosła, co istotne, że sprawę spadkową kojarzyła jako „coś pozytywnego”, a nie negatywnego. Kwestia długów pojawiła się dużo później, dopiero w grudniu.

Zdaniem Sądu rozważyć należało, czy opiekunka prawna dochowała należytej staranności, ponieważ po doręczeniu zawiadomienia o rozprawie w dniu 28 kwietnia mogła się zapoznać i zorientować z jakiego względu wniesiono sprawę. Jednak zwrócić należy uwagę, że opiekunka prawna sądziła, że kto występuje o stwierdzenie nabycia spadku dotyczy osoby, która nim jest zainteresowana. Ponadto, żadne z pism sądowych nie było kierowane do opiekunki prawnej całkowicie ubezwłasnowolnionej. Zwrócić należy uwagę, że (…) Sp. z o.o. z/s w S. wskazała prawidłowy adres I. M. (1), jednak nie oznaczono, że pod tym adresem mieści się dom pomocy społecznej, jak też że wnioskodawczyni jest osobą ubezwłasnowolnioną całkowicie. W toku sprawy spadkowej nikt nie wskazał na kwestie upośledzenia I. M. (1), które byłby sygnałem dla sądu rozpoznającego sprawę spadkową, by czuwać nad właściwą reprezentacją I. M. (1) w postępowaniu. Niezależnie od tego, że zawiadomienia nie były kierowane do opiekuna prawnego, tylko bezpośrednio do wnioskodawczyni.

Nie odrzucono spadku i nie zrzeczono się dziedziczenia przez ubezwłasnowolnionego przez pomyłkę i błąd – przywrócenie terminu Poznań

W ocenie Sądu, opiekun prawny pozostawał w błędzie co do okoliczności objętej treścią przyjęcia spadku uznając, że spadek to pozytywna sprawa i że dziedziczy ten, kto o spadek występuje. Opiekunka prawa nie ustalała, kto nabył spadek na mocy postanowienia. Trudno postawić opiekunce zarzut niedołożenia należytej staranności, ponieważ po pierwsze, osoba nie będąca prawnikiem nie wie co oznacza stwierdzenie „posiada wierzytelność wobec dłużnika J. M. (1)”; nie wie jakie konsekwencje się z tym wiążą, po drugie, nie mogło ujść uwadze Sądu, że opiekun prawny wnioskodawczyni jest zakonnicą i choć na wykształcenie ekonomiczne trudno uznać, by posiadała szeroką wiedzę w kwestiach prawnych, po trzecie D. w S., mimo że niewątpliwie usytuowany jest w strukturach powiatu, to nie ma zapewnionej żadnej obsługi prawnej. W odniesieniu do uzasadnienia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku wniesionego przez (…) Sp. z o.o. przeciętna osoba nie orientuje się na podstawie tak lakonicznego określenia jak cytowane wyżej „posiada wierzytelność wobec dłużnika”, że w wyniku stwierdzenia nabycia spadku spadkobiercy będą odpowiadać za długi spadkodawcy.

W związku z tym nie sposób czynić opiekunce prawnej zarzutu niedołożenia staranności, bowiem jak wynika z jej zeznań, gdyby tylko wiedziała, że w wyniku dziedziczenia wnioskodawczyni będzie dłużnikiem, odrzuciłaby spadek po J. M. (1). Zeznaniom opiekuna prawnego Sąd dał wiarę, ponieważ opiekunka opisała chronologię zdarzeń, a także wskazała, dlaczego nie złożyła oświadczenia o odrzuceniu spadku imieniem I. M. (1). Zdaniem Sądu, wobec ujawnienia długów spadkowych w grudniu co wynika z treści pisma opiekuna prawnego kierowanego do komornika sądowego, zachowany został również termin roczny określony w art. 88 § 2 KC

Należało w kontekście ustalonego stanu faktycznego zakwalifikować zaniechanie opiekuna prawnego jako błąd co do przedmiotu spadku, a mianowicie długu spadkowego, który spowodował zaniechanie złożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku, jako błąd istotny co do czynności prawnej. Skoro opiekun prawny wnioskodawczyni uchyliła się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku, to Sąd zatwierdził to oświadczenie. Postanowienie Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 24 maja 2017 r. I Ns 263/17

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu