Poniedziałek - Sobota9.00 - 20.00
ul. Głogowska 47a lok. 1a 60-736 Poznań
Tel.+48696293998
ZapraszamyJeżeli chcesz mieć przewagę problemy powierz najlepszym specjalistom
Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Warunek w testamencie – testament warunkowy

Z art. 962 KC wynika, że nie można powołać spadkobiercy testamentem pod warunkiem. Taka regulacja prawna spowodowana jest dbałością o bezpieczeństwo obrotu prawnego, którego pewność przy przyjęciu odwrotnej zasady byłaby zachwiana. Wobec tego, jeśli spadkodawca powołał spadkobiercę pod warunkiem, to warunek taki uważa się za nieistniejący, chyba że z treści testamentu lub z okoliczności sprawy wynika, że bez takiego warunku spadkobierca nie zostałby powołany. Takie powołanie jest wówczas nieważne. Przepisów powyższych nie stosuje się, gdy ziszczenie się bądź nieziszczenie warunku nastąpiło przed otwarciem spadku.

Art. 962 KC wprowadza generalny zakaz powołania spadkobiercy pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu. Zastrzeżenie takie uczynione w testamencie uważa się za nieistniejące, co oznacza, że spadkobierca testamentowy dziedziczy tak, jak gdyby warunek lub termin w ogóle nie został dodany. Jeżeli z treści testamentu lub z okoliczności wynika, że bez dodania warunku lub terminu spadkobierca nie zostałby powołany, powołanie spadkobiercy jest nieważne ( art. 962 zd. 2 KC). Należy jednak uznać, że w pozostałym zakresie rozrządzenia testamentowe pozostają ważne i w pełni skuteczne, chyba że bez postanowień dotkniętych nieważnością testament w ogóle nie zostałby sporządzony, wówczas nieważny jest testament w całości ( art. 58 § 3 KC).

Zastrzeżenie warunku bowiem musi być jasno wskazane przez użycie słów i zwrotów odpowiednich w języku polskim dla uznania danego zastrzeżenia jako warunku. Musi to być sformułowanie, z którego jasno wynika, że wystąpienie jednego zdarzenia uzależnione jest od wystąpienia innego. W przypadku testamentu zastrzeżenie warunku odbywa się poprzez użycie odpowiednich słów czy sformułowań typu „pod warunkiem” „jeżeli”, „na wypadek, gdyby” i inne podobne, z których jasno wynika, że testator powołuje do spadku konkretną osobę w zamian za konkretne jej zachowanie, które jest zdarzeniem przyszłym i niepewnym.

Niejednokrotnie w praktyce nie jest jasne, w jaki sposób należy zinterpretować klauzulę warunkowego powołania spadkobiercy. Taki przypadek ujawnia post. SN z 29.4.2010 r. (IV CSK 524/09, OSP 2012, Nr 3, poz. 29), które wydano na podstawie stanu faktycznego, w skład którego wchodził testament zawierający następujące postanowienie: „Majątkiem swym zarządzam i przeznaczam jako darowiznę, za opiekę nade mną do końca swego życia. Obie nieruchomości daruję swej córce Lidii S. zamieszkałej ze mną (…) Jeśli natomiast zgon mój nastąpiłby w nieprzewidzianych okolicznościach (…) i córka Lidia nie poniosłaby ciężaru opieki nade mną, wolą moją byłoby, jest [słowo «jest» przekreślono] aby obie nieruchomości sprzedać, uzyskane pieniądze podzielić na 7 części. Dwie siódme otrzymałaby córka Lidia, pozostałe dzieci (…) po 1/7 części”. Sąd Najwyższy przyjął, że warunkowe powołanie spadkobiercy byłoby skuteczne w razie kumulatywnego spełnienia się dwóch przesłanek: śmierć spadkodawczyni nie nastąpiłaby nieoczekiwanie i spadkobierczyni opiekowałaby się nią aż do śmierci (tak też: T. Jasiakiewicz, Glosa do post. SN z 29.4.2010 r., IV CSK 524/09, PS 2013, Nr 4, s. 133). J. Wierciński w glosie do tego postanowienia przyjął natomiast, że warunek był ograniczony wyłącznie do śmierci spadkodawczyni w nagłych okolicznościach, co doprowadziło glosatora do odmiennej oceny rozstrzygnięcia tej sprawy (J. Wierciński, Glosa do post. SN z 29.4.2010 r., IV CSK 524/09, OSP 2012, Nr 3, poz. 29, s. 189). [ Art. 962 KC red. Osajda 2021, wyd. 28/K. Osajda]

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię

W toku postępowania ujawniony został testament spełniający wymagania testamentu notarialnego, o których mowa w art. 950 KC W niniejszej sprawie uczestnik A. P. przedłożył Sądowi testament notarialny J. W., sporządzony przed Notariuszem (…). W ocenie Sądu autentyczność tego testamentu nie budziła wątpliwości.

Zgodnie z treścią § 1 przedłożonego testamentu, testatorka J. W. oświadczyła, że w zamian za dożywotnią i nieodpłatną opiekę – na wypadek śmierci do całości spadku jaki po niej pozostaje powołuje A. P.. Jednocześnie zobowiązała spadkobiercę do dożywotniej i nieodpłatnej opieki nad siostrą spadkodawczyni S. K..

W związku z taką treścią testamentu wnioskodawczyni zarzuciła, iż powołanie w ten sposób spadkobiercy było nieważne, bowiem został on powołany pod warunkiem nieodpłatnej i dożywotniej opieki nad J. W. i jej siostrą S. K., zaś z okoliczności sprawy wynika, że gdyby nie ten warunek, spadkodawczyni nie sporządziłaby tej treści testamentu.

Zarzuciła nadto, że stwierdzenie, iż A. P. nabył prawa do całości spadku byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, bowiem jego nastawienie do S. K. po śmierci spadkodawczyni diametralnie się pogorszyło. Nie chał się nią opiekować, S. K. nie skarży się, bowiem się go obawia, dał ogłoszenie o sprzedaży mieszkania, w którym S. K. zamieszkuje w zamian za opiekę nad starszą osobą, zaś jeszcze przed śmiercią spadkodawczyni chciał oddać ją i jej siostrę do ZOL-u, jednak nie wyraziły one na to zgody. A. P. nigdy finansowo nie wspomagał spadkodawczyni i jej siostry, zawsze dostawał pieniądze na wszystko, co wiązało się z ich wydatkami, nie dokładając do opieki nad nimi ani złotówki. Opieka więc nad siostrą spadkodawczyni nie była nieodpłatna, bowiem wydatki S. K. finansowała z własnej emerytury. Opieka ta według wnioskodawczyni nie jest sprawowana z należytą starannością.

Wskazane powyżej zarzuty odnośnie powołania spadkobiercy testamentowego wysuwane przez wnioskodawczynię, są w ocenie Sądu orzekającego bezzasadne i jako takie nie mogą negatywnie wpłynąć na uznanie ważności takiego powołania. Zarzut powołania spadkobiercy w niniejszej sprawie pod warunkiem ocenić należy jako niezasadny.

Odnosząc się do zarzutu powołania spadkobiercy pod warunkiem zapewnienia opieki J. W. – spadkodawczyni, to wskazać należy, iż w istocie sformułowanie takiego warunku w zdaniu pierwszym § 1 testamentu nastąpiło, jednakże nie było między stronami sporu co do tego, że A. P. opiekował się do śmierci J. W., zatem stosując zd. 3 art. 962 KC – przepisów o warunku i jego skutkach do powołania spadkobiercy stosować nie należy.

Odnosząc się natomiast do drugiego z zarzutów wnioskodawczyni, stwierdzić należy, że w niniejszej sprawie nie mamy do czynienia z powołaniem spadkobiercy pod warunkiem zapewnienia dożywotniej i nieodpłatnej opieki nad siostrą spadkodawczyni S. K. w ogóle, a co za tym idzie, nie można tym bardziej mówić o istnieniu warunku unieważniającego powołanie spadkobiercy w rozumieniu zd. 2 przepisu art. 962 KC.

Po pierwszym zdaniu powołującym spadkobiercę następuje drugie, odrębne, w którym spadkodawczyni zobowiązuje spadkobiercę do dożywotniej i nieodpłatnej opieki nad siostrą spadkodawczyni. Nie jest to warunek, ale zobowiązanie. Takie rozumienie zapisu testatorki wzmacnia fakt, że po pierwsze testament został spisany przez notariusza, który ma obowiązek wytłumaczyć dokonującemu czynności notarialnej jej treść i znaczenie. Zatem testatorka sporządzając takiej treści oświadczenie woli w formie aktu notarialnego z pewnością była świadoma jego znaczenia.

Po drugie wzmacnia je także sama treść testamentu, w którym w zdaniu pierwszym § 1 nastąpiło zastrzeżenie warunku poprzez użycie słów „w zamian za dożywotnią i nieodpłatną opiekę – na wypadek śmierci do całości spadku jaki po niej pozostanie powołuje A. P.”. Zastrzeżenie tego warunku nie ma – jak wyżej wskazano – znaczenia dla ważności powołania spadkobiercy, ma jednak znaczenie dla samej konstrukcji testamentu i pozawala stwierdzić, że gdyby testatorka chciała powołać spadkobiercę pod warunkiem opieki nad jej siostrą S. K., zastrzeżenie tego warunku brzmiałoby tak samo jak w zdaniu pierwszym. Jest tymczasem inaczej. Opieka nad S. K. została zastrzeżona jako zobowiązanie A. P. nie zaś warunek powołania go jako spadkobiercy.

Po trzecie zaś – takie rozumienie tego zapisu jest także usprawiedliwione czasem, jaki minął od sporządzenia testamentu (rok 2009) a chwilą śmierci testatorki (rok 2017). Gdyby bowiem testatorka zmieniła swoją wolę czy też zorientowała się, że treść sporządzonego testamentu rozumieć należy inaczej, miała wystarczająco dużo czasu, by ją zmienić, a tego nie uczyniła.

Z pewnością – zdaniem Sądu – J. W. pragnęła zabezpieczyć opiekę siostrze, z którą spędziła ostatnie lata życia, o czym niewątpliwie świadczy zapis drugiego zdania § 1 omawianego testamentu, jednakże w żadnym razie nie można tego zapisu rozumieć jako warunku powołania A. P. do spadku. Jest on zobowiązaniem go do opieki nad siostrą spadkodawczyni, rodzajem zapisu, ale z pewnością nie warunkiem powołania go jako spadkobiercy.

Skoro zaś tak, nie ma mowy o rozpatrywaniu tego zapisu w kategoriach warunku unieważniającego powołanie spadkobiercy testamentowego o którym mowa w art. 962 zd. 2 KC. Postanowienie Sądu Rejonowego w Kolbuszowej – I Wydział Cywilny z dnia 6 grudnia 2017 r. I Ns 150/17

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu