Do ustanowienia zarządu sukcesyjnego konieczne jest:
1) powołanie zarządcy sukcesyjnego;
2) zgoda osoby powołanej na zarządcę sukcesyjnego na pełnienie tej funkcji;
3) dokonanie wpisu do CEIDG.
Zarządca sukcesyjny będzie mógł być powołany niezależnie od tego, czy przedsiębiorca przed śmiercią zawiesił działalność gospodarczą czy nie.
Przeszkodą do ustanowienia zarządu sukcesyjnego jest natomiast uprzednie ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy. Informacja ta podlega wpisowi do CEIDG – przekazują ją sądy upadłościowe (zob. art. 31 ust. 3 pkt 6 lit. a oraz art. 25 ust. 1 pkt 14 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej).
Ze względu na szeroki zakres uprawnień i obowiązków zarządcy sukcesyjnego dla bezpieczeństwa i pewności obrotu:
– ustanowienie zarządu sukcesyjnego wymaga zgody osoby powoływanej jako zarządca sukcesyjny – wyrażonej w formie wymaganej do powołania zarządcy (forma pisemna, jeśli zarządcę powołuje przedsiębiorca oraz forma aktu notarialnego w razie powołania zarządcy po śmierci przedsiębiorcy),
– zarząd sukcesyjny zostaje ustanowiony dopiero na skutek dokonania wpisu do CEIDG zarządcy sukcesyjnego albo zastrzeżenia, że prokurent stanie się zarządcą sukcesyjnym, ale oczywiście nie wcześniej niż z chwilą śmierci przedsiębiorcy; w tym sensie, w przypadku gdy zarządca sukcesyjny zostaje powołany po śmierci przedsiębiorcy, wpis ten ma charakter konstytutywny.
Jeżeli przedsiębiorca powoła za życia zarządcę sukcesyjnego, zarząd sukcesyjny zostanie, co do zasady, ustanowiony z chwilą śmierci przedsiębiorcy. Ustawa przewiduje jednak w tym zakresie wyjątki. Chodzi tutaj o sytuacje, gdy:
1) zamiast daty zgonu w sporządzonym akcie zgonu wskazano datę znalezienia zwłok (zgodnie z art. 95 ustawy – Prawo o aktach stanu cywilnego następuje to wówczas, gdy data i godzina zgonu nie jest znana);
2) zgon przedsiębiorcy zostaje stwierdzony w postanowieniu sądu (z uwagi na fakt, że nie sporządzono aktu zgonu, mimo że śmierć jest niewątpliwa – zob. art. 535 k.p.c.);
3) przedsiębiorca został uznany za zmarłego (art. 29–32 k.c.).
W opisanych wyżej wyjątkowych sytuacjach nie może dochodzić do ustanowienia zarządu sukcesyjnego z chwilą śmierci przedsiębiorcy. Są to bowiem przypadki, gdy chwila śmierci nie jest znana (pkt 1) albo zostaje ustalona jako chwila najbardziej prawdopodobna, w postępowaniu sądowym, często po znacznym czasie po śmierci przedsiębiorcy. Ustanowienie zarządu sukcesyjnego z chwilą śmierci powodowałoby więc, że dopiero po miesiącach, a nawet latach okazywałoby się, że od określonej chwili w przeszłości osoba powołana na zarządcę sukcesyjnego posiadała obowiązki zarządcy sukcesyjnego, w tym np. obowiązki wobec wszystkich pracowników zatrudnionych w przedsiębiorstwie.
Na zarządcę sukcesyjnego będzie mogła być powołana wyłącznie osoba fizyczna, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych, niezależnie od tego, czy jest spokrewniona, czy nie, z przedsiębiorcą oraz bez względu na to, czy trudni się profesjonalnie zarządem majątkiem.
Należy podkreślić, że nie ma żadnych przeszkód, by na zarządcę sukcesyjnego został powołany właściciel przedsiębiorstwa w spadku. Należy założyć, że funkcję zarządcy sukcesyjnego pełnić będzie często jeden ze spadkobierców, zapisobierca windykacyjny lub małżonek bądź osoba wskazana przez przedsiębiorcę za życia. Pozwoli to na najbardziej płynną kontynuację funkcjonowania przedsiębiorstwa mimo śmierci przedsiębiorcy.
Funkcji zarządcy sukcesyjnego nie może pełnić osoba, wobec której prawomocnie orzeczono zakaz prowadzenia działalności gospodarczej. Dotyczy to zarówno zakazu, o którym mowa w art. 373 ust. 1 i w art. 374 ust. 1 Prawa upadłościowego, orzekanego przez sąd upadłościowy, jak i orzekanego przez sąd karny jako środek karny albo środek zabezpieczający zakazu prowadzenia określonej działalności gospodarczej, o którym mowa w Kodeksie karnym lub Kodeksie karnym skarbowym. W drugim przypadku chodzi o zakaz, który obejmuje działalność gospodarczą wykonywaną przez przedsiębiorcę (tj. działalność w zakresie przedmiotu działalności gospodarczej przedsiębiorcy wpisanego do CEIDG lub zakaz obejmujący działalność gospodarczą w zakresie zarządu majątkiem).
Należy wyjaśnić, że zakaz prowadzenia działalności gospodarczej jest przeszkodą do pełnienia funkcji zarządcy sukcesyjnego. Spełnienie tego warunku jest zatem istotne od chwili śmierci przedsiębiorcy, tj. od momentu, gdy zarządca sukcesyjny rozpoczyna pełnienie swojej funkcji. Dlatego okoliczność ta nie jest weryfikowana na etapie wpisu zarządcy sukcesyjnego do CEIDG na podstawie wniosku przedsiębiorcy. Jeżeli natomiast zarządca sukcesyjny jest powoływany na podstawie art. 12 ustawy, konieczne jest złożenie przez zarządcę sukcesyjnego, pod rygorem odpowiedzialności karnej, oświadczenia o braku orzeczonych zakazów prowadzenia działalności gospodarczej.
Ustawa nie przewiduje żadnych szczególnych kwalifikacji czy dodatkowych warunków, jakie musi spełniać zarządca sukcesyjny. Nie należy bowiem zarządcy sukcesyjnemu stawiać bardziej wygórowanych warunków formalnych niż przewidziane dla przedsiębiorcy – osoby fizycznej albo prokurenta, zwłaszcza, że zarządcą sukcesyjnym może być spadkobierca lub małżonek przedsiębiorcy, który przedsiębiorcą nie jest.
Powołanie zarządcy sukcesyjnego przez przedsiębiorcę
Podstawowym sposobem ustanowienia zarządu sukcesyjnego jest powołanie zarządcy sukcesyjnego przez przedsiębiorcę za życia i dokonanie stosownego wpisu w CEIDG. Przedsiębiorca może powołać zarządcę sukcesyjnego na dwa sposoby:
– może określoną osobę wskazać do pełnienia funkcji zarządcy sukcesyjnego albo
– może zastrzec, że wskazany prokurent stanie się zarządcą sukcesyjnym.
Przedsiębiorca będzie mógł powołać zarządcę sukcesyjnego w drodze jednostronnej czynności prawnej – przez oświadczenie złożone na piśmie pod rygorem nieważności. Takiej samej formy wymaga zgoda osoby powołanej na zarządcę sukcesyjnego. Dotyczy to również przypadków, gdy powołanie zarządcy sukcesyjnego polega na zastrzeżeniu, że stanie się nim wskazany prokurent.
Powinność złożenia wniosku o zmianę wpisu w CEIDG, obejmującą powołanie zarządcy, spoczywa na przedsiębiorcy. Ustawa nie wprowadza jednak terminu na dokonanie tej czynności. Do decyzji przedsiębiorcy pozostawiono, czy po powołaniu zarządcy sukcesyjnego zostanie złożony wniosek do CEIDG. Jeżeli jednak przedsiębiorca nie złoży takiego wniosku, nie dojdzie do ustanowienia zarządu sukcesyjnego z chwilą jego śmierci. Zarząd sukcesyjny będzie mógł zostać ustanowiony wyłącznie w wyniku powołania zarządcy sukcesyjnego przez inne osoby uprawnione na podstawie art. 12 ustawy.
Funkcję zarządcy sukcesyjnego w jednym czasie może pełnić tylko jedna osoba, nawet w przypadku, gdy przedsiębiorca prowadził kilka przedsiębiorstw w rozumieniu art. 551 k.c. Oznacza to, że:
– przedsiębiorca nie może powołać kilku zarządców sukcesyjnych w celu zarządu przedsiębiorstwem w spadku lub jego „częścią” – rozwiązanie to jest konieczne, by uniknąć wątpliwości co do zakresu umocowania każdego z zarządców,
– do dokonania zmiany osoby powołanej na zarządcę sukcesyjnego przez osobę uprawnioną konieczne jest zaistnienie jednego z ustawowych przypadków, w których wygasa umocowanie wcześniej powołanego zarządcy sukcesyjnego (tj. jego odwołanie, rezygnacja, śmierć, utrata pełnej zdolności do czynności prawnych albo prawomocne orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej).
Powyższe rozwiązania zapobiegają powstawaniu sporów kompetencyjnych między kilkoma zarządcami sukcesyjnymi. W art. 11 ust. 2 przewidziano jednak możliwość powołania przez przedsiębiorcę zarządcy sukcesyjnego, na wypadek, gdyby powołany w pierwszej kolejności zarządca sukcesyjny zrezygnował z tej funkcji lub nie mógł jej pełnić z powodu śmierci, utraty pełnej zdolności do czynności prawnych, odwołania zarządcy sukcesyjnego przez przedsiębiorcę albo uprawomocnienia się orzeczenia o zakazie, o którym mowa w art. 8 ust. 2. Ustawa wykorzystuje zatem znaną w prawie spadkowym konstrukcję podstawienia zwykłego (por. art. 963 k.c.).
Z chwilą ziszczenia się jednego ze zdarzeń, na wypadek których powołano zarządcę podstawionego, niezależnie od tego, czy będzie to miało miejsce przed czy po śmierci przedsiębiorcy, nastąpi skutek powołania zarządcy sukcesyjnego w osobie zarządcy podstawionego. Jeżeli zdarzenia zaszły przed śmiercią przedsiębiorcy (np. uprawomocnił się przed śmiercią przedsiębiorcy zakaz prowadzenia działalności gospodarczej przez zarządcę sukcesyjnego powołanego w pierwszej kolejności), a przedsiębiorca powołał zarządcę podstawionego i dokonał wpisu do CEIDG, zarząd sukcesyjny zostanie ustanowiony z chwilą śmierci przedsiębiorcy. Będą bowiem w chwili śmierci przedsiębiorcy spełnione wszystkie wymogi. Opracowane na podstawie druku nr 2293 – Rządowy projekt ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku
