Poniedziałek - Sobota9.00 - 20.00
ul. Głogowska 47a lok. 1a 60-736 Poznań
Tel.+48696293998
ZapraszamyJeżeli chcesz mieć przewagę problemy powierz najlepszym specjalistom
Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Wykładnia, interpretacja i rozumienie ostatniej woli spadkodawcy w testamencie

Kodeks w księdze czwartej, opatrzonej tytułem „Spadki”, nie podaje definicji testamentu, pozostawiając nauce teoretyczne rozważania na temat znaczenia nazwy „testament”. Przez testament w świetle przepisów kodeksu, a w szczególności art. 926 KC, jak i tytułu III, działu I, zawierającego postanowienia dotyczące testamentu, rozumie się albo czynność prawną wraz z koniecznym jej składnikiem, jakim jest objaw woli spadkodawcy – testatora, albo też dokument obejmujący to oświadczenie. Tym drugim rozumieniem nazwy „testament” Kodeks posługuje się raczej sporadycznie, mówiąc np. o zniszczeniu testamentu. Z reguły bowiem nazwa „testament” oznacza wyrażony osobiście przez spadkodawcę w formie prawem przewidzianej objaw woli rozporządzenia całością lub częścią swego majątku na wypadek śmierci. Jest to zarazem podstawowe znaczenie nazwy „testament”. Spadkodawca niejednokrotnie, jak wynika z obserwacji życia codziennego, zanim tę ostateczną decyzję ujmie w słowa, zastanawia się, przytacza rozbieżne projekty, które następnie odrzuca, a niekiedy ich nie kończy, a więc rozważa projekty nie będące jeszcze odbiciem jego woli. Wychodząc z tych założeń prawodawca poddał testament pewnym koniecznym wymaganiom, których zachowanie przez testatora świadczyłoby, że w istocie dany akt woli spadkodawcy jest już naprawdę ostateczną skrystalizowaną jego wolą. Inaczej, że dany akt woli jest już skończony i obowiązujący. Objaw woli przeto nie wyrażony w formie prawem przewidzianej nie jest testamentem, i nie wywołuje skutków, przewidzianych przez prawo spadkowe dla testamentu.

Według kodeksu cywilnego spadkodawca może w testamencie: ustanowić spadkobiercę, zapis, polecenie, wykonawcę testamentu, wydziedziczyć, wyłączyć od dziedziczenia. Charakter postanowień testamentowych mogą mieć także inne, w tym prawno – rodzinne postanowienia zamieszczone w testamencie (art. 1039 § 1 i 2, rozrządzenie co do działu spadku, art. 33 pkt 2, art. 34 KRO, art. 102 KRO). Rozrządzenie majątkiem przez spadkodawcę nie stanowi cechy konstytutywnej testamentu w kodeksie cywilnym (odmiennie SN w uzasadnieniu uchwały z dnia 22 marca 1971 r., III CZP 91/70, OSNCP 1971, nr 10, poz. 168 oraz znaczna część doktryny).

Ostatnia wola spadkodawcy

Z treści testamentu musi wynikać jednoznacznie wola testowania (animus testandi) a jej brak powoduje, że oświadczenie woli nie może być uznane za testament. Ważna jest wola testowania a nie wyłącza jej brak użycia określenia testament lub wskazania, że oświadczenie jest rozporządzeniem na wypadek śmierci.   Testament, jako jednostronna czynność prawna mortis causa, podlega w pewnym zakresie rygorom dalej idącym niż czynności inter vivos. W szczególności wymaga się, aby spadkodawca działał cum animo testandi. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wymienionym przez Sąd Okręgowy postanowieniu z dnia z dnia 22 grudnia 1997 r., II CKN 542/97, OSNC 1998/7-8/118), wola testowania (animus testandi) to kwestia woli i świadomości dokonywania czynności prawnej na wypadek śmierci, a nie użycia w testamencie określonych wyrażeń, np. „testament”, „ostatnia wola”, itp., aczkolwiek wyrażeniami tymi najczęściej posługują się testatorzy. Testator musi obejmować swoją świadomością fakt regulowania losów majątku na czas po swojej śmierci. O woli testowania jak też i o jej braku, może świadczyć zarówno sama treść oświadczenia woli i użyte do jej wyrażenia sformułowania, jak również okoliczności towarzyszące złożeniu tego oświadczenia. W przypadku zakwestionowania woli testowania, na ustalenie, czy spadkodawca miał animus testandi może mieć wpływ zachowanie się spadkodawcy po sporządzeniu własnoręcznego oświadczenia, które ma być uznane za testament. Nie bez znaczenia jest również ocena stosunków osobistych spadkodawczyni z jego spadkobiercami jak również to, że chodzi o osobę spadkodawczynię, która dotychczas we właściwy sposób i we właściwej formie dokonała czynności prawnej obejmującej zrzeczenie się dziedziczenia po niej.

Wykładnia ostatniej woli spadkodawcy w testamencie

Wykładnia testamentu przeprowadzona według reguł wykładni subiektywno- indywidualnej, przewidziana w art. 948 § 1 KC, zakłada dążenie do jak najwierniejszego odtworzenia woli testatora. Zastosowanie znajdą w tym wypadku również ogólne dyrektywy interpretacji oświadczenia woli z art. 65 KC. Dopiero, jeżeli w wyniku tak przeprowadzonego postępowania odtwarzającego wyrażoną w testamencie wolę spadkodawcy nie uzyska się jednoznacznych wyników, pozwalających stwierdzić jakiego rodzaju rozporządzenia i na czyją rzecz zostały dokonane, konieczne staje się wykorzystanie szczegółowych wskazówek zawartych m.in. w art. 961 KC, którego zadaniem jest ukierunkowanie interpretacji niejasności związanych z rozróżnieniem powołania do spadku od zapisu w wypadku, kiedy w testamencie określonej osobie lub osobom przeznaczone zostały konkretne składniki spadku. Proces wykładni przeprowadza się uwzględniając wszystkie okoliczności ustalone w toku postępowania, w tym także osobiste cechy i kwalifikacje spadkodawcy, istotne przy ocenie stopnia rozumienia przez nią używanych terminów prawnych. Opierając się na tych przesłankach przyjąć wtedy można, czy spadkodawczyni posługiwała się użytymi terminami świadomie i precyzyjnie.

Ogólne zasady wykładni przepisów dotyczących spadkobrania zmierzają do takiego podziału majątku spadkowego, aby urzeczywistniona została w sposób możliwie najpełniejszy wola spadkodawcy. Tak w szczególności należy tłumaczyć treść testamentu, chociaż jednocześnie się stanowi, że w razie sytuacji, w której testament może być tłumaczony rozmaicie, to tak należy go tłumaczyć, aby utrzymać rozrządzenia spadkodawcy ale i nadać temu testamentowi rozsądną treść. Testament jest akurat formą prawną powszechnie znaną i jest charakterystyczne, że spadkodawcy, którzy mają rzeczywistą wolę rozrządzenia swoim majątkiem na wypadek śmierci wybierają nawet specjalną formę testamentu zwykłego, jaką jest akt notarialny, mimo że jest ona uciążliwsza dla testatora, wtedy, gdy to nie jest wymagane prawnie. Testament notarialny ma przecież taką samą moc prawną, jak testament własnoręczny. Typowe zaś jest wybieranie takiej formy wtedy, gdy spadkodawcy nie mają pewności, że umieją sami wyrazić swoją wolę w sposób prawnie skuteczny, albo też ze względu na swoją sytuację osobistą lub rodzinną wyrażają wolę w obecności notariusza (aktem notarialnym).

Jeżeli spadkodawca nie pozostawia ważnego testamentu i dochodzi do stwierdzenia nabycia spadku na mocy ustawy, to w postępowaniu sądowym o dział spadku należy mieć na uwadze okoliczności wskazujące na rzeczywistą wolę spadkodawcy, jednak w takim stopniu, w jakim możliwe jest rozsądne i sprawiedliwe wobec wszystkich osób powołanych do spadku dokonanie tego działu. Wszelkie dyspozycje spadkodawcy nie będące testamentem są zatem jedynie wskazówką dla sądu, z oczywistych względów nie wiążąc go bezwzględnie co do treści rozstrzygnięcia.

[spacer]

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu