Poniedziałek - Sobota9.00 - 20.00
ul. Głogowska 47a lok. 1a 60-736 Poznań
Tel.+48696293998
ZapraszamyJeżeli chcesz mieć przewagę problemy powierz najlepszym specjalistom
Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Wznowienie postępowania i sprawy spadkowej (stwierdzenie nabycia spadku)

W myśl art. 524 § 1 k.p.c. uczestnik postępowania może żądać wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem orzekającym co do istoty sprawy, jednakże wznowienie postępowania nie jest dopuszczalne, jeżeli postanowienie kończące postępowanie może być zmienione lub uchylone. Z kolei zgodnie z § 2, zainteresowany, który nie był uczestnikiem postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem orzekającym co do istoty sprawy, może żądać wznowienia postępowania, jeżeli postanowienie to narusza jego prawa. W takim wypadku stosuje się przepisy o wznowieniu postępowania z powodu pozbawienia możności działania.

Jedną z innych możliwości, na podstawie, której można żądać wznowienia postępowania jest późniejsze wykrycie prawomocnego wyroku (postanowienia), dotyczącego tego samego stosunku prawnego, albo wykrycia takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu. Zgodnie z ukształtowanym w tym zakresie orzecznictwem Sądu Przyjąć należy, że zakres omawianej podstawy jest tożsamy z pojęciem res iudicata (prawomocne osądzenie sprawy o to samo roszczenie między tymi samymi stronami – art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. – tak m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 1999 r., III AO 10/99, M. Praw. 1999, nr 9, poz. 8. Jak dalej wskazano w tym orzeczeniu wznowienie postępowania na podstawie art. 403 § 3 k.p.c jest dopuszczalne jedynie w razie późniejszego wykrycia prawomocnego wyroku, który dotyczy „tego samego stosunku prawnego”, tzn. gdy przedmiotem rozstrzygnięcia w tym wyroku są te same prawa i obowiązki, dotyczące tych samych podmiotów, wynikające z określonych norm prawnych, które pomiędzy nimi były przedmiotem rozstrzygnięcia w postępowaniu, którego wznowienia dotyczy skarga.

Powszechnie przyjmuje się w doktrynie i orzecznictwie, że związanie Sądu podniesionymi w skardze podstawami wznowienia postępowania oznacza, iż Sąd nie jest władny brać z urzędu pod uwagę podstaw niewskazanych w skardze, powołana podstawa nie może być przez skarżącego zmieniona na inną, natomiast nie jest wykluczone powoływanie w toku postępowania nowych podstaw wznowienia, jeśli zostaną zachowane warunki jej dopuszczalności, w tym także w zakresie terminu z art. 407 § 1 k.p.c. (tak np. D. Zawistowski [w:] „Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz” tom II pod red. H. Doleckiego i T. Wiśniewskiego, LEX 2013, teza 5 do art. 410).

Można żądać wznowienia postępowania spadkowego z powodu nieważności:

1) jeżeli w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona albo jeżeli orzekał sędzia wyłączony z mocy ustawy, a strona przed uprawomocnieniem się wyroku nie mogła domagać się wyłączenia;

2) jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej albo nie była należycie reprezentowana bądź jeżeli wskutek naruszenia przepisów prawa była pozbawiona możności działania; nie można jednak żądać wznowienia, jeżeli przed uprawomocnieniem się wyroku niemożność działania ustała lub brak reprezentacji był podniesiony w drodze zarzutu albo strona potwierdziła dokonane czynności procesowe.

3) gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie.

4) wyrok został oparty na dokumencie podrobionym lub przerobionym albo na skazującym wyroku karnym, następnie uchylonym;

5) wyrok został uzyskany za pomocą przestępstwa.

6) w razie późniejszego wykrycia prawomocnego wyroku, dotyczącego tego samego stosunku prawnego, albo wykrycia takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu.

7) jeżeli na treść wyroku miało wpływ postanowienie niekończące postępowania w sprawie, wydane na podstawie aktu normatywnego uznanego przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, uchylone lub zmienione.

8) z powodu przestępstwa można żądać wznowienia jedynie wówczas, gdy czyn został ustalony prawomocnym wyrokiem skazującym, chyba że postępowanie karne nie może być wszczęte lub że zostało umorzone z innych przyczyn niż brak dowodów.

Inne orzeczenia o stwierdzeniu nabycia spadku

Wskazać należy, że wykrycie prawomocnego postanowienia obejmującego powtórne orzeczenie o stwierdzeniu nabycia spadku po tej samej osobie stanowi – bez względu na treść rozstrzygnięcia – podstawę do wznowienia postępowania. W takim wypadku przedmiotem rozpoznania przez Sąd są z urzędu wszystkie postanowienia dotyczące stwierdzenia nabycia spadku po tej osobie.  Stanowisko doktryny w tej materii zostało także potwierdzone w orzecznictwie SN. W uchwale SN z dnia 10 lipca 2012 r. III CZP 81/11 mającej moc zasady prawnej, SN stanął na stanowisku, że w sytuacji upływu terminów na złożenie skargi do wznowienia postępowania, nie należy przewidywać jakiegokolwiek ograniczenia czasowego do skorzystania ze skargi o wznowienie postępowania dla kolizji kilku prawomocnych wyroków dotyczących tego samego stosunku prawnego. Zdaniem SN – w przeciwnym razie, po upływie ustawowych terminów, nie ma już możliwości usunięcia takiej kolizji, co jest stanem niepożądanym i prowadzącym do komplikacji.

Pozbawienie możliwości działania

Z przepisu art. 401 pkt 2 k.p.c. wynika, że można żądać wznowienia postępowania z powodu nieważności: jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, albo nie była należycie reprezentowana, bądź jeżeli wskutek naruszenia przepisów prawa była pozbawiona możności działania; nie można jednak żądać wznowienia, jeżeli przed uprawomocnieniem się wyroku niemożność działania ustała lub brak reprezentacji był podniesiony w drodze zarzutu albo strona potwierdziła dokonane czynności procesowe. Podstawa wznowienia w postaci nienależytej reprezentacji strony zachodzi wówczas, gdy w sprawie nie działał organ osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej, powołany do jej reprezentacji, a także gdy występujący w sprawie reprezentant strony nie ma wymaganych przymiotów do występowania w tej roli. Z kolei podstawę wznowienia postępowania w postaci pozbawienia strony możności działania wskutek naruszenia przepisów prawa należy rozumieć szeroko, ale niewątpliwie nie obejmuje ona nieudolnego lub wadliwego, bez względu na przyczynę – prowadzenia sprawy przez samą stronę. Jej zakresem są objęte wyłącznie okoliczności, które powodują pozbawienie strony możności działania w postępowaniu, nie spowodowane przez samą stronę i niezależne od jej zachowania się, chociażby postępowanie strony stanowiło naruszenie przepisów prawa (zob. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 2 grudnia 2004 r., sygn. akt I ACa 1921/04, LEX nr 147155). W postanowieniu z dnia 15 lutego 2002 r. (sygn. akt III CZ 9/02, LEX nr 688044) Sąd Najwyższy stwierdził, że pozbawienie strony możności działania tylko wówczas jest ustawową podstawą wznowienia postępowania w rozumieniu art. 401 pkt 2 k.p.c., jeżeli nastąpiło ono wskutek naruszenia przepisów prawa przez Sąd lub przez drugą stronę i to przed uprawomocnieniem się orzeczenia. Ponadto pozbawienie strony możności działania nie musi być całkowite, by powodować nieważność postępowania. Niemożność ta nie musi występować w toku całego postępowania, aby uzasadniać wznowienie postępowania. Nie można jednak żądać wznowienia, jeżeli niemożność działania ustała przed uprawomocnieniem się wyroku (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 września 2001 r., sygn. akt V CZ 175/01, Prok. i Pr. 2002, nr 5, poz. 42).

Termin wznowienia postępowania

Stosownie do dyspozycji art. 407 § 1 k.p.c. skargę o wznowienie wnosi się w terminie trzymiesięcznym, liczonym od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia, a gdy podstawą jest pozbawienie możności działania lub brak należytej reprezentacji – od dnia, w którym o wyroku dowiedziała się strona, jej organ lub jej przedstawiciel ustawowy. Jak podkreśla się w orzecznictwie, dla początku biegu trzymiesięcznego terminu do wznowienia postępowania ma znaczenie dzień, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia i mogła ocenić, czy nowa okoliczność może wpłynąć na wynik sprawy. Niezdawanie sobie sprawy przez stronę, że ujawniona okoliczność stanowi podstawę wznowienia postępowania nie ma natomiast znaczenia dla początku biegu trzymiesięcznego terminu do złożenia skargi. (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 sierpnia 2015 r. V CZ 45/15, Lex nr 1797981, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2015 r. II CZ 95/14, Lex nr 95/14).

Po wznowieniu postępowania

Po wznowieniu postępowania sprawa jest rozpoznawana na nowo podobnie jak na skutek wniesienia pozwu czy wniosku i nie jest kontynuowane dotychczasowe postępowanie. Wznowienie postępowania prowadzi jedynie do ponownego rozpoznania sprawy. Wznowienie postępowania nie powoduje powrotu do sytuacji procesowej istniejącej przed wydaniem orzeczenia, którego dotyczy skarga. Skarga o wznowienie postępowania podobnie jak pozew wszczyna nowe postępowanie sądowe, które nie stanowi kontynuacji postępowania zakończonego wcześniej prawomocnym orzeczeniem sądowym (postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 23 kwietnia 1992 r., II CRN 1/92, niepubl. i z dnia 7 kwietnia 1994 r., III CZP 41/94, PS 1998, nr 2, s. 100). W wyniku ponownego rozpoznania sprawy we wznowionym postępowaniu sąd ocenia sprawę na podstawie materiału procesowego zgromadzonego przed uprawomocnieniem się zaskarżonego orzeczenia, materiału procesowego zgromadzonego w rezultacie rozpoznawania sprawy na nowo w związku ze stwierdzoną podstawą wznowienia i materiału procesowego zgromadzonego w następstwie kontynuowania rozpoznawania sprawy po tym, jak nastąpiło wznowienie postępowania. We wznowionym postępowaniu sąd dokonuje samodzielnej oceny całego powyższego materiału procesowego, w tym także tego, który powstał przed uprawomocnieniem się zaskarżonego orzeczenia i zostaje wykorzystany jako podstawa rozstrzygnięcia we wznowionym postępowaniu. Sąd rozpoznający sprawę ponownie może dokonać również odmiennych ustaleń faktycznych oraz dokonać własnej, w pełni samodzielnej oceny prawnej roszczeń stanowiących przedmiot sporu we wznowionym postępowaniu i uwzględniać zaistniałe w międzyczasie zmiany stanu prawnego.

Z kolei w postanowieniu z dnia 26 stycznia 2000 r., III CZ 173/99, Sąd Najwyższy podniósł, że postępowanie ze skargi o wznowienie postępowania nie jest nowym postępowaniem, posiadającym odrębny od uprzedniego własny przedmiot. Postępowanie to, ze względu na ścisłe podmiotowe i przedmiotowe powiązanie z postępowaniem prawomocnie zakończonym, należy traktować jako kontynuację dotychczasowego postępowania, na zasadach podstaw skargi określonych w art. 399 i następne. Zasady te doprowadzają do rozpoznania przez sąd istoty tego samego sporu, po stwierdzeniu dopuszczalności wznowienia. Skarga o wznowienie postępowania nie służy korygowaniu wszelkich nieprawidłowych orzeczeń, lecz tylko wzruszeniu orzeczeń wydanych w warunkach określonych w art. 401 i 403 k.p.c. (postanowienie SN z dnia 20 maja 1999 r., II UKN 105/99). Skarga ta zmierza do wyeliminowania z obrotu prawnego prawomocnego orzeczenia zapadłego w postępowaniu, które dotknięte jest określonymi w ustawie wadliwościami.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd na nowo stwierdza więc swoją właściwość do rozpoznania sprawy. Tymczasem, zgodnie z treścią art. 628 k.p.c. do czynności w postępowaniu spadkowym, które należą do zakresu działania sądów, wyłącznie właściwy jest sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalić, sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część (sąd spadku). W braku powyższych podstaw sądem spadku jest sąd rejonowy dla m. st. Warszawy.

Sąd rozpoznaje sprawę na nowo w granicach, jakie zakreśla podstawa wznowienia. Po ponownym rozpoznaniu sprawy sąd stosownie do okoliczności bądź oddala skargę o wznowienie, bądź uwzględniając ją zmienia zaskarżone orzeczenie albo je uchyla i w razie potrzeby pozew odrzuca lub postępowanie umarza. Zgodnie z powyższym sąd rozpoznając skargę o wznowienie postępowania w pierwszej kolejności ustala czy wznowienie postępowania jest dopuszczalne, następnie czy są ustawowe przesłanki do wznowienia postępowania, a w ostatnim etapie, jeśli spełnione zostaną przesłanki wznowienia postępowania, rozpoznaje na nowo wznowioną sprawę, w granicach, jakie zakreśla podstawa wznowienia.

[spacer]

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu