Poniedziałek - Sobota9.00 - 20.00
ul. Głogowska 47a lok. 1a 60-736 Poznań
Tel.+48696293998
ZapraszamyJeżeli chcesz mieć przewagę problemy powierz najlepszym specjalistom
Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Zachowek córki lub syna po śmierci ojca albo matki

Zgodnie z art. 991 § 1 i 2 Kodeksu cywilnego (k.c.) zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek);jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu wobec spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku. Stosownie natomiast do treści art. 993 KC przy obliczaniu zachowku dolicza się do spadku, stosownie do przepisów poniższych, m.in. darowizny dokonane przez spadkodawcę. Zgodnie z art. 994 KC przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób nie będących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku. Po myśli art. 922 § 3 KC do długów spadkowych należą także koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku, koszty postępowania spadkowego, obowiązek zaspokojenia roszczeń o zachowek oraz obowiązek wykonania zapisów zwykłych i poleceń, jak również inne obowiązki przewidziane w przepisach księgi niniejszej. Stosownie do treści art. 995 § 1 KC wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalania zachowku. Zgodnie z art. 999 KC jeżeli spadkobierca obowiązany do zapłaty zachowku jest sam uprawniony do zachowku, jego odpowiedzialność ogranicza się tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek.

Zachowek córki lub syna po śmierci ojca albo matki

Zgodnie z art. 1000 § 1 i 2 KC jeżeli uprawniony nie może otrzymać należnego mu zachowku od spadkobiercy lub osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, może on żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Jednakże obdarowany jest obowiązany do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny; jeżeli obdarowany sam jest uprawniony do zachowku, ponosi on odpowiedzialność względem innych uprawnionych do zachowku tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek. Uprawniony należny mu zachowek może otrzymać przede wszystkim w postaci powołania do spadku, zapisu lub uczynionej przez spadkodawcę na jego rzecz darowizny. Gdy jednak to nie nastąpi, przysługuje mu – w myśl powołanego przepisu – przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia (roszczenie o zachowek). Stąd jednoznaczny wniosek, że o powstaniu na rzecz uprawnionego do zachowku roszczenia przeciwko spadkobiercy o pokrycie lub uzupełnienie w pieniądzu zachowku rozstrzyga tylko to, czy otrzymał on w całości należny mu zachowek w postaci powołania do spadku, zapisu lub uczynionej przez spadkodawcę na jego rzecz darowizny. Jeżeli otrzymał, roszczenie o zachowek nie przysługuje mu. Jeżeli natomiast nie otrzymał, roszczenie o zachowek przysługuje mu, choćby został powołany do spadku, nawet z ustawy, i choćby współspadkobierca – adresat jego roszczenia sam też był uprawniony do zachowku. Powyższy wniosek znajduje potwierdzenie w przepisach art. 999 i 1005 § 1 KC, regulujących sytuacje, w których spadkobierca obowiązany do zapłaty zachowku jest sam uprawiony do zachowku. Ponieważ z ustalonego stanu faktycznego w niniejszej sprawie wynika, że powódka otrzymała jedynie część należnego jej zachowku przysługuje jej co do zasady, roszczenie o jego zapłatę do wysokości dochodzonego roszczenia.

W celu obliczenia zachowku należy najpierw określić udział spadkowy stanowiący podstawę do obliczenia zachowku. Wyjść trzeba tutaj od ustalenia udziału, w jakim uprawniony jest powołany do spadku z ustawy. Następnie udział ten mnoży się, stosownie do wyżej cyt. art. 991 § 1 KC, przez 2/3, jeżeli uprawniony do zachowku jest trwale niezdolny do pracy lub małoletni, a w pozostałych sytuacjach – przez 1/2. Otrzymany wynik to właśnie udział spadkowy stanowiący podstawę do obliczenia zachowku. W niniejszej sprawie w ocenie Sądu należy uznać, że udział spadkowy powódki stanowiący podstawę obliczenia zachowku to 2/3 całości (100 % udziału w spadku x 2/3). Zasadą jest, że wysokość należnego uprawnionemu zachowku odpowiada połowie wartości udziału, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym. Wyjątek przewidziany został tylko dla osób trwale niezdolnych do pracy oraz dla małoletnich zstępnych. Zaznaczyć w tym miejscu należy, iż zgodnie ze stanowiskiem judykatury istotny jest stan z chwili otwarcia spadku, czy w tym właśnie dniu osoba uprawniona pozostawała osobą trwale niezdolną do pracy lub osobą małoletnią, (zob. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 15 maja 2018 r. V ACa 331/17 Lex nr).

Kolejnym etapem obliczania zachowku jest ustalenie tzw. substratu zachowku ( art. 993-995 KC). Ustalenie substratu zachowku wymaga przede wszystkim określenia czystej wartość spadku. Czysta wartość spadku stanowi różnicę pomiędzy stanem czynnym spadku, czyli wartością wszystkich praw należących do spadku, według ich stanu z chwili otwarcia spadku, i cen z chwili orzekania o zachowku (por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego – zasadę prawną – z dnia 26 marca 1985 r., III CZP 75/84, OSP 1988, nr 2, poz. 27), a stanem biernym spadku, czyli sumą długów spadkowych.

Zachowek córki lub syna po śmierci ojca albo matki Poznań

W orzecznictwie sądowym wielokrotnie wyrażano pogląd, iż celem zachowku jest ochrona interesów majątkowych najbliższych członków rodziny przez zapewnienie im, niezależnie od woli spadkodawcy, a nawet wbrew jego woli, roszczenia pieniężnego odpowiadającego określonemu w art. 991 § 1 KC ułamkowi wartości udziału w spadku, który by im przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, przy czym żaden z przepisów tytułu IV księgi czwartej kodeksu cywilnego nie przewiduje możliwości obniżenia wierzytelności z tytułu zachowku. Jednak judykatura dopuszcza możliwość zastosowania w odniesieniu do niego art. 5 KC Trzeba jednak każdorazowo wziąć pod uwagę, że zachowek stanowi minimum zagwarantowanego udziału w spadku spadkodawcy ustawowemu i pozbawić tego udziału można na podstawie art. 5 KC tylko w sytuacjach wyjątkowych. Już samo bowiem pozbawienie uprawnionego do zachowku korzyści ze spadku w drodze dziedziczenia jest dla niego okolicznością krzywdzącą i dolegliwą, a prawa osób uprawnionych do zachowku służą urzeczywistnianiu obowiązków moralnych, jakie spadkodawca ma wobec najbliższych. Z uwagi na charakter zachowku pozbawienie prawa do niego lub obniżenie go na podstawie art. 5 KC powinno sankcjonować wyłącznie rażące przypadki naruszenia tego prawa.

W konsekwencji należy przyjąć, że sprzeczność z zasadami współżycia społecznego zachodziłaby wówczas, gdy w świetle reguł lub wartości moralnych powszechnie społecznie akceptowalnych żądanie zapłaty należności z tytułu zachowku musiałoby być ocenione negatywnie. W tym kontekście nie może zostać pominięta ocena moralna postępowania uprawnionego do zachowku względem spadkobiercy bądź tak niekorzystna sytuacja zobowiązanego, że realizacja zachowku naraziłaby go na niedostatek bądź musiała by być postrzegana, jako rażąco niesprawiedliwa. Natomiast postawa powoda wobec spadkodawcy może być jedynie uwzględniona jako dodatkowa, potęgująca stan sprzeczności z kryteriami nadużycia prawa. Wynika to z faktu, iż jeżeli istniały przesłanki do wydziedziczenia uprawnionego do zachowku, a testator tego nie uczynił, to – bez względu na motywy, które nim kierowały – należy jego wolę uszanować, a nie ją korygować przez stosowanie do instytucji zachowku art. 5 KC, (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 października 2018 r. w sprawie I ACa 262/18, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 26 września 2018 r. w sprawę I ACa 241/18 wyrok). W niniejszej sprawie w ocenie Sądu strona pozwana w żaden sposób nie wykazała istnienie przesłanek umożliwiających obniżenie należnego zachowku w oparciu o art. 5 KC

Przykład sprawy spadkowej

Powódka K. C. ma w chwili obecnej ma 19 lat, jest uczennicą. Pozwana J. C. (1) ma 52 lata, jest emerytką. W pozwie wniosła o zasądzenie od pozwanej J. C. (1) na rzecz małoletniej K. C. kwoty 133.298,96 zł tytułem należnego powódce zachowku po spadkodawcy Z. C., po którym stwierdzenie praw do spadku na podstawie dziedziczenia testamentowego nastąpiło przed Sądem Rejonowym I Wydział Cywilny.

W odpowiedzi na pozew pełnomocnik pozwanej J. C. (1) wniósł o obniżenie należnego powódce zachowku o połowę, to jest do wysokości 1/3 udziału spadkowego oraz oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów sądowych, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Na rozprawie w dniu 04 czerwca r. pełnomocnik pozwanej oświadczył, że uznaje powództwo do kwoty 52.551,56 zł i że w tej części to zostało wykonane ponieważ tę kwotę przyjęła i jest ona w jej posiadaniu. Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Z. C. zawarł związek małżeński z J. C. (2). Z tego związku pochodzi powódka urodzona w dniu (…) Dwa tygodnie przed urodzeniem się powódki rozpadł się związek (…). Sąd Okręgowy orzekł o rozwiązaniu związku małżeńskiego Z. C. i J. C. (2) bez orzekania o winie. Po rozwodzie Z. C. i J. C. (2) zamieszkali w oddzielnych domach w miejscowości D. oddalonych od siebie o około kilometr. Z. C. od trzeciego roku życia dziecka utrzymywał z córką regularne kontakty, spotykał się z nią, zabierał ją do siebie do domu na noc, organizował wspólne wycieczki do kina, kupował prezenty z okazji świąt i rocznicy urodzin dziecka, opłacał pobyty na wakacjach. K. C. regularnie również odwiedzała babcię ojczystą J. C. (1) oraz członków jego rodziny I. N. oraz B. Z.. Z. C. oraz jego matka J. C. (1) uczestniczyli w uroczystości Pierwszej Komunii Świętej powódki. Gdy powódka K. C. osiągnęła wiek 15-16 lat zachowanie Z. C. wobec córki zmieniło się. Wymieniony nadal utrzymywał kontakt z córką, ale zdecydowanie rzadziej i przestał zabierać ją do swego nowego domu położonego w O. przy ulicy (…). Powódka odwiedziła dwu-trzykrotnie ojca, gdy ten leżał w szpitalu po tym jak dostał udaru. K. C. widziała się ze Z. C. na dwa dni przed jego śmiercią. W dniu 09 marca Z. C. zmarł. Powódka brała udział w uroczystościach pogrzebowych swego ojca Z. C.. W dniu 28 marca pracodawca (…) S.A. Kopalnia (…) przekazał na rachunek bankowy powódki K. C. kwotę 52.551,56 zł tytułem „wynagrodzenia z tytułu masy spadkowej”,

W niniejszej sprawie stan czynny spadku po Z. C. wynosi 616.421,86 zł. W skład masy spadkowej wchodzą bowiem: kwota 296.000 zł stanowiąca równowartość nieruchomości położonej w miejscowości O., kwota 300.921,86 zł zdeponowana na rachunkach bankowych zmarłego, kwota 4.500 zł stanowiąca równowartość ½ udziału w własności samochodu osobowego marki O. (…), kwota 15.000 zł jaką pozwana J. C. (1) wypłaciła z rachunku bankowego spadkodawcy prowadzonego w N. Banku Spółdzielczym w D. Oddział w O. w dniach od dnia 28 lutego 2017 r. do dnia 17 marca 2017 r. W sprawie brak informacji o istnieniu jakichkolwiek długów spadkowych. W świetle powyższego odpowiedzialność pozwanej wobec powódki za zapłatę przysługującego jej zachowku ogranicza się do kwoty 406.838,42 złotych (2/3 x 616.421,86 zł= 406.838,42 zł).

Zachowek córki lub syna po śmierci ojca albo matki

Sąd rozpoznając przedmiotową sprawę uznał jednocześnie, że roszczenie powódki o zapłatę zachowku, wbrew sugestii strony pozwanej nie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego co uzasadnia jego obniżenie w oparciu o art. 5 KC. W toku postępowania strona pozwana starała się przekonywać, że to małoletnia powódka odpowiada za pogorszenie się jej relacji ze zmarłym ojcem oraz iż kompletnie się nim nie interesowała. Tymczasem ze zgromadzonego w przedmiotowej sprawie materiału dowodowego wynikają zgoła odmienne ustalenia faktyczne, które jednoznacznie wskazują, że K. C. utrzymywała bardzo dobre relacje z własnym ojcem do dnia kiedy, z niewiadomych względów on sam zmienił stosunek do swojej córki.

Przesłuchani w sprawie świadkowie a także sama powódka zgodnie podali, że K. C. regularnie widywała się ze Z. C., że zabierał on ją do swojego domu na noc, że organizował jej czas wolny, iż kupował jej prezenty oraz opłacał wyjazdy wakacyjne. Świadkowie podkreślili również, że K. C. w ich obecności nigdy nie zachowała się w nieodpowiedni sposób wobec ojca oraz że nigdy źle się o nim nie wypowiadała. Z przytoczonych relacji w sposób bezsporny wynika również, że sytuacja ta uległa zmianie, gdy powódka miała 15-16 lat, zaś zmarły kupił dom w miejscowości O. i zmienił swoje miejsce zamieszkania. Wówczas powódka utrzymywała nadal relacje z ojcem ale zdecydowanie rzadziej, a ponadto Z. C. przestał zabierać swoją córkę do swego miejsca zamieszkania. Powołane okoliczności, w ocenie Sądu, wskazują, że to właśnie zmarły ponosi odpowiedzialność za zmianę jego relacji z córką. To on zdecydowanie rzadziej kontaktował się z nią telefonicznie, przestał zabiegać o spotkania. Trudno bowiem oczekiwać od małoletniej, aby tylko ona zabiegała o kontakty z ojcem, zwłaszcza w sytuacji, gdy jak przyznała straciła telefon i nie mogła kontaktować się telefonicznie, a Z. C. zmienił swoje miejsce zamieszkania i nie poinformował córki, gdzie aktualnie zamieszkuje. W świetle powyższego, w ocenie Sądu, zarzut zastosowania art. 5 KC poprzez obniżenia należnego powódce zachowku ocenić należy jako chybiony. Wyrok Sądu Okręgowego – I Wydział Cywilny z dnia 28 czerwca 2019 r. I C 82/18

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu