Poniedziałek - Sobota9.00 - 20.00
ul. Głogowska 47a lok. 1a 60-736 Poznań
Tel.+48696293998
ZapraszamyJeżeli chcesz mieć przewagę problemy powierz najlepszym specjalistom
Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Zachowek, a umowa o przekazanie gospodarstwa rolnego, nieruchomości i gruntu

Czy można żądać zachowek od gospodarstwa rolnego ojca albo matki? Czy dostanę zachowek jak rodzice dali za życia darowizną gospodarstwo rolne rodzinie? Czy z kolei zachowek jest należy jak zapisano gospodarstwo wolne w testamencie? Przeanalizujmy to na ciekawej sprawie kancelarii.

Zgodnie z art. 991 § 1 KC zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek). Stosownie zaś z art. 991 § 2 KC, jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku.

Prawo określonych osób do zachowku służy ochronie interesów majątkowych osób najbliższych spadkobiercy bez względu na konkretną sytuację i wolę spadkodawcy. Uprawnienie do zachowku przyznane przez ustawodawcę wedle kryteriów formalnych (poprzez wyznaczenie jedynie stopnia więzi (pokrewieństwa lub małżeństwa) ze spadkodawcą) nie podlega zatem ocenie z punktu widzenia zgodności z zasadami współżycia społecznego. Może się jednak zdarzyć, że w świetle konkretnych relacji spadkodawca – spadkobierca pozostawienie spadkodawcy prawa do zachowku nie daje się pogodzić z powszechnie przyjętą aksjologią. Usunięciu tej sprzeczności służą jednak inne instytucje – a to wydziedziczenie, a to uznanie za niegodnego dziedziczenia. Jeżeli zatem nie zachodzą przyczyny określone w art. 928 lub 1008 KC, należy przyjąć że zachowek (prawo do zachowku) nie jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego.

Zachowek, a umowa o przekazanie gospodarstwa rolnego, nieruchomości i gruntu Warszawa Poznań

Wielkość zachowku dla każdego uprawnionego oblicza się odrębnie. Podstawa obliczania zachowku może być inna dla każdego uprawnionego, tzn. inny może być zarówno substrat zachowku, jak i ułamek, przez który substrat ten należy przemnożyć. Podstawą ustalenia zachowku jest udział spadkowy, który by przypadł uprawnionemu przy dziedziczeniu ustawowym. Chodzi tutaj o udział określony na podstawie przepisów art. 931 i n. KC, jednakże z modyfikacją wynikającą z art. 992 KC Udział ten należy pomnożyć przez 1/2 lub 2/3. Większy zachowek należy się temu, kto jest trwale niezdolny do pracy. Otrzymany ułamek należy pomnożyć przez substrat zachowku. Tworzy go czysta wartość spadku powiększona o darowizny doliczane do spadku (por. art. 993 i n. KC). Czysta wartość spadku, to aktywa spadku pomniejszone o pasywa (na ten temat por. art. 922 KC). Przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się jednak długów z tytułu zapisów zwykłych i poleceń ( art. 993 KC).

Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia (roszczenie o zachowek). Stąd wypływa jednoznaczny wniosek, że o powstaniu po stronie uprawnionego do zachowku roszczenia przeciwko spadkobiercy o pokrycie lub uzupełnienie w pieniądzu zachowku rozstrzyga tylko to, czy otrzymał on w całości należny mu zachowek w postaci powołania do spadku, zapisu lub uczynionej przez spadkodawcę na jego rzecz darowizny. Jeżeli otrzymał, roszczenie o zachowek nie przysługuje mu; jeżeli natomiast nie otrzymał, ma on przeciwko spadkobiercom roszczenia o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Zachowek stanowi wierzytelność osoby uprawnionej; jej treścią jest roszczenie o zapłatę określonej sumy pieniężnej. W sytuacji gdy uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku w żadnej z postaci wymienionych w art. 991 § 2 KC, przysługuje mu roszczenie o jej zapłatę potrzebną do jego pokrycia w całości. Nie ma przy tym znaczenia okoliczność, że spadkobierca został faktycznie powołany do spadku z ustawy; innymi słowy, warunkiem istnienia tej wierzytelności jest nieotrzymanie przez osobę uprawnioną należnej jej kwoty (nie tylko w postaci pieniężnej), a nie wyłącznie niepowołanie jej do spadku na podstawie ustawy, na co wskazywałoby literalne brzmienie tego przepisu.

Ustalenie substratu zachowku wymaga przede wszystkim określenia czystej wartość spadku, która stanowi różnicę pomiędzy stanem czynnym spadku, czyli wartością wszystkich praw należących do spadku, według ich stanu z chwili otwarcia spadku, i cen z chwili orzekania o zachowku (por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego – zasadę prawną – z dnia 26 marca 1985 roku., III CZP 75/84, OSP 1988, numer 2, poz. 27), a stanem biernym spadku, czyli sumą długów spadkowych, z pominięciem jednak długów wynikających z zapisów i poleceń.

Po określeniu czystej wartości spadku dolicza się do niej, dla ustalenia substratu zachowku, wartość darowizn dokonanych przez spadkodawcę, bez względu na to, czy były one uczynione na rzecz spadkobierców, uprawnionych do zachowku, czy też innych osób. Przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów zwykłych i poleceń, natomiast dolicza się do spadku, stosownie do przepisów poniższych, darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę. (art. 993 KC). Przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku. (art. 994 § 1 KC). Wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalania zachowku (art. 995 KC).

Zachowek, a umowa o przekazanie gospodarstwa rolnego, nieruchomości i gruntu

Jednakże w konkretnej sytuacji nie samo prawo do zachowku, lecz realizacja roszczenia o pokrycie zachowku (żądanie zapłaty skierowane przeciwko spadkobiercy) może zostać uznane za stanowiące nadużycie prawa w rozumieniu art. 5 KC. W tym przypadku jednak okoliczności, które mogą powodować, że żądanie zapłaty zachowku stanowi nadużycie prawa muszą układać się na linii spadkobierca – uprawniony do zachowku. Natomiast o wystąpieniu nadużycia prawa nie będą mogły decydować okoliczności na płaszczyźnie uprawniony do zachowku- spadkodawca. Okoliczności te uwzględnił już ustawodawca w instytucji wydziedziczenia oraz uznania za niegodnego dziedziczenia, a poza tym musiałyby prowadzić do skutku trwałego. Zaś ochrona przewidziana w art. 5 KC ma charakter przejściowy.

Uprawnienie do pokrycia zachowku ma charakter prawa podmiotowego, i na tle realizacji żądania uprawnionego może pojawić się potrzeba oceny jego zachowania jako nadużycia prawa podmiotowego w rozumieniu art. 5 KC Zgodnie z tym przepisem nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Na podstawie art. 5 KC możliwe jest zarówno obniżenie kwoty zachowku, jak też całkowite oddalenie powództwa o zachowek. W doktrynie podniesiono, że całkowite oddalenie powództwa zasadne jest m.in. wówczas, jeżeli w procesie o zachowek sąd ustali, ze wyłącznie pozwany spadkobierca testamentowy z własnych środków sfinansował wykup przez spadkodawcę lokalu własnościowego od państwa, gminy, czy też spółdzielni mieszkaniowej (A. Marcinkowski, Czy przepis art. 5 KC może stanowić podstawę oddalenia powództwa o zachowek, jeżeli spadkobierca testamentowy sfinansował zakup lokalu własnościowego spadkodawcy ?, Palestra 1997, nr 11-12, s. 171).

Darowizna i przekazanie gospodarstwa rolnego

W nowszym orzecznictwie przyjmuje się jednolicie, że umowa przekazania gospodarstwa rolnego następcy zawarta na podstawie ustawy z 1982 r. jest odrębną umową nazwaną, do której nie stosuje się, nawet w drodze analogii, przepisów dotyczących darowizny (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 2012 r., III CZP 29/12, OSNC 2013, nr 1, poz. 7 i z dnia 7 lutego 2014 r., III CZP 114/13, OSNC 2014, nr 12, poz. 118), w związku z czym uznaje się, iż gospodarstwo rolne przekazane na podstawie ww. ustawy następcy pozostającemu w ustroju wspólności majątkowej wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2012 r., III CZP 68/12, OSNC 2013, nr 5, poz. 59 oraz nie publikowane postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 6 września 2013 r., V CSK 417/12, z dnia 16 grudnia 2015 r., IV CSK 426/15, z dnia 14 czerwca 2016, I CSK 625/15, z dnia 7 lipca 2017 r., IV CSK 13/17, z dnia 28 listopada 2017 r., I CSK 456/17 i z dnia 16 marca 2018 r., IV CSK 103/17; por. też uprzednio postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2007 r., III CSK 344/06, nie publ.).

Zachowek, a umowa o przekazanie gospodarstwa rolnego, nieruchomości i gruntu Warszawa Poznań

Literalne brzmienie samego przepisu art. 993 KC, znowelizowanego ustawą z dnia 18 marca 2011 r., jednoznacznie wskazuje na intencję ustawodawcy, co do ukształtowania zamkniętego katalogu przypadków, warunkujących możliwość doliczenia do masy spadku przedmiotów, które w chwili otwarcia spadku nie należały już do majątku zmarłego, albowiem zostały zeń przeniesione do majątku osoby trzeciej (to wyłącznie darowizny). Przemawia za tym przede wszystkim użycie słowa „darowizny” zamiast słowa lub sformułowania umożliwiającego rozszerzającą interpretację pojęcia, np. „aktywa przeniesione z majątku spadkodawcy do majątku osoby trzeciej tytułem darmym”. Nie byłoby to wówczas jednoznaczne z darowizną sensu stricto (art. 888 KC) i uczyniłoby możliwym zaliczenie do masy spadkowej wartości składników przekazanych nieodpłatnie. Gdyby wolą ustawodawcy było unormowanie pozwalające na zaliczenie przedmiotów innych, niż darowizny, z pewnością dałby temu wyraz redagując art. 993 KC, zwłaszcza w ramach wspomnianej nowelizacji. Bezsprzecznie zatem ustawodawca nie przychylił się do krytycznych głosów doktryny, które wywołała uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego 1991 r. podjęta w sprawie III CZP 4/91.

Dominujące stanowisko orzecznictwa, jak i stanowisko większości przedstawicieli doktryny na gruncie ustawy z 14 grudnia 1982 r. oraz wcześniejszej ustawy z 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym i innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin przemawia za przyjęciem, iż umowa z następcą rolników nie jest darowizną, o której mowa w art. 888 i nast. KC.  Regulacja przekazania gospodarstwa rolnego następcy nastąpiła poza kodyfikacją prawa cywilnego i należy podzielić pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w ww. uchwale oraz uchwale z dnia 21 czerwca 2012 r., sygn. akt. III CZP 29/2012 (Biuletyn Sądu Najwyższego rok 2012, nr 6), gdzie stwierdzono, że przy ustalaniu zachowku nie uwzględnia się wartości gospodarstwa rolnego przekazanego przez spadkodawcę następcy na podstawie umowy przewidzianej w art. 59 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin. W uzasadnieniach powyższych orzeczeń Sąd Najwyższy wskazywał, że umowa zawarta z następcą miała stanowić kontrakt szczególny, gdyż ustawodawca nakazywał stosować jedynie odpowiednio przepisy kodeksu cywilnego o umowie przedwstępnej. Wskazano również na odrębne unormowanie rozwiązania umowy przez sąd (a nie jej odwołania), czy możliwości uzyskania przez rolnika świadczeń dożywotnich lub pieniężnych, co wskazuje na zamiar odróżnienia tej umowy od umów uregulowanych w kodeksie cywilnym oraz ścisłe powiązanie możliwości zawarcia umowy z pracą następcy w gospodarstwie rolnym, jej zaprzestanie czyniąc przesłanką rozwiązania umowy. Wszystkie te uregulowania potwierdzają, że niejednorodny charakter umowy o przekazaniu gospodarstwa rolnego następcy, zawierającej elementy prawa administracyjnego, ubezpieczeniowego i cywilnego, przemawia przeciwko uznaniu, że z punktu widzenia uprawnień do zachowku umowa taka może być traktowana jako umowa darowizny i nie można doliczyć w tym wypadku wartości gospodarstwa rolnego przy wyliczaniu zachowku.

Zachowek, a umowa o przekazanie gospodarstwa rolnego, nieruchomości i gruntu

Choć umowa przekazania gospodarstwa rolnego została zawarta na podstawie ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym i innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin, to gdyby odnosić ją do płaszczyzny przepisów kodeksu cywilnego stanowi ona swoiste odbicie umowy dożywocia, a nie umowy darowizny. Zakres przedmiotowy ww. kontraktu (przekazanie gospodarstwa w zamian za dożywotnie zamieszkiwanie w pokoju z kuchnią i możliwość korzystania z części pomieszczenia gospodarczego) odpowiada umowie uregulowanej w art. 908 § 1 KC i wykracza poza essentialia negotii umowy darowizny, będącej wyłącznie bezpłatnym przeniesieniem składnika z majątku darczyńcy do majątku obdarowanego ( art. 888 KC). Istotnym jest też to, że spadkodawcy otrzymują świadczenie wzajemne w postaci środków z ubezpieczenia społecznego, co również wyklucza możliwość uznania umowy z dnia 11 lutego 1982 r. za umowę darowizny.

Pogląd powyższy Sąd Apelacyjny wyraził też w orzeczeniu z dnia 19 lipca 2006 r., (sygn. akt VI ACa 99/06, niepubl.) gdzie wskazano, że umowa o przekazanie gospodarstwa rolnego następcy w zamian za świadczenie z ubezpieczenia społecznego wobec zawarcia w niej elementów z różnych dziedzin prawa ma niejednorodny charakter, jednakże ze względu na zakres regulacji oraz cel, jakiemu ma służyć, nie może być ona z punktu widzenia zachowku traktowana tak, jak umowa darowizny w rozumieniu przepisu art. 888 § 1 KC, a tylko takie darowizny doliczane są do spadku przy obliczaniu zachowku po myśli przepisu art. 993 KC.

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 1

Rodzice powódki T. M. oraz pozwanego M. J. i J. G. (2) byli współwłaścicielami na prawach wspólności ustawowej małżeńskiej gospodarstwa rolnego, obejmującego nieruchomości położone w gminie S.: nieruchomość rolną obszaru 3,67 ha, położoną we wsi Ż., dla której Państwowe Biuro Notarialne prowadziło księgę wieczystą nr (…) (obecnie księga wieczysta Sądu Rejonowego (…)), nieruchomość rolną obszaru 5,65 ha, położoną we wsi K., objętą księgą wieczystą nr (…) (obecnie księga wieczysta Sądu Rejonowego (…)). Nadto w księdze wieczystej kw nr (…) (obecnie księga wieczysta Sądu Rejonowego (…)) prowadzonej dla nieruchomości rolnej położonej we wsi K. obszaru 3,85 ha J. G. (1) był wpisany jako właściciel nieruchomości, przy czym nieruchomość tę nabył na podstawie dokumentu nadania ziemi w czasie trwania małżeństwa z J. G. (2).

Zachowek, a umowa o przekazanie gospodarstwa rolnego, nieruchomości i gruntu Warszawa Poznań

W dniu 23 stycznia 1984 r. J. i J. G. (1), na podstawie art. 59 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (t.j. Dz.U. z 1989 r. Nr 24, poz. 133 ze zm.), zawarli z pozwanym M. G. i jego żoną I. G. umowę przekazania, zgodnie z którą przenieśli nieodpłatnie własność opisanego wyżej gospodarstwa rolnego na rzecz pozwanego oraz jego żony jako swoich następców do ich majątku objętego wspólnością ustawową.

W treści umowy powołano się na dwie decyzje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w G. z dnia 21 lipca 1983 r. o przyznaniu J. i J. małżonkom G. emerytury na podstawie powołanej wyżej ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r.

Nabywcy ustanowili nieodpłatnie na rzecz zbywców na nabytych nieruchomościach osobistą służebność, dożywotnią, polegającą na prawie korzystania z całego parteru domu mieszkalnego i połowy piwnicy. Jednocześnie przyjęli do odpowiedzialności osobistej solidarnej dług zbywców na rzecz Banku (…) w S., zabezpieczony hipoteką w kwocie 200.000 zł na nieruchomości objętej księgą wieczystą KW nr (…).

Na dzień przekazania nieruchomości znajdował się na nich dom mieszalnym parterowy, ośmioizbowy, podpiwniczony, kryty papą, chlew ze stodołą, pod jednym dachem z eternitu, kurnik murowany, kryty eternitem,

W dniu 1 lipca zmarł J. G. (1). Zmarły w chwili śmierci nie pozostawił żadnego majątku. T. M. wniosła do Sądu Rejonowego wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłym J. G. (1).

Postanowieniem Sąd Rejonowy stwierdził, że spadek po zmarłym J. G. (1) na podstawie ustawy nabyły dzieci: pozwany M. G., Z. G., B. M. oraz powódka T. M. – każde z w ? części.

Sąd jeszcze raz wskazuje, że okoliczności faktyczne mające znaczenie dla rozstrzygnięcia merytorycznego niniejszej sprawy były między stronami bezsporne, zaś spór istniał na płaszczyźnie oceny prawnej zaistniałej sytuacji i koncentrował się wokół zagadnienia możliwości uwzględnienia wartości gospodarstwa rolnego przekazanego przez spadkodawcę następcy na podstawie umowy przewidzianej w art. 59 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (t.j. Dz.U. z 1989 r. Nr 24, poz. 133 ze zm.) przy ustalaniu zachowku. Tę właśnie kwestię przede wszystkim rozstrzygnąć musiał Sąd, bezspornym między stronami było bowiem m.in. to, że spadkodawca w chwili śmierci nie pozostawił żadnego majątku, wobec czego powódka nie uzyskała tą drogą żadnego przysporzenia majątkowego. Podobnie zresztą pozwany, choć ten – jak zarzucała T. M. – uzyskał wraz z żoną gospodarstwo rolne, którego wartość w jej ocenie winna być właśnie uwzględniona przy wyliczaniu substratu zachowku. W tej sytuacji ustalenie, że wartość gospodarstwa rolnego nie może być uwzględniona przy ustalaniu należnego zachowku przekładała się na konieczność oddalenia powództwa. Pozytywna odpowiedź na powyższe pytanie warunkowała również przeprowadzanie wnioskowanego przez stronę powodową dowodu z opinii biegłego na okoliczność określenia wartości gospodarstwa rolnego przekazanego pozwanemu i jego żonie umową. Natomiast przyjęcie, że gospodarstwo to nie może być uwzględnione przy obliczaniu zachowku czyniło ów dowód zbędnym.

Zachowek, a umowa o przekazanie gospodarstwa rolnego, nieruchomości i gruntu Warszawa Poznań

Sąd czyniąc swe ustalenia miał na uwadze, że strony zgodnie twierdziły, iż w chwili śmierci J. G. (1) nie pozostawił żadnego majątku. Roszczenie swoje do pozwanego powódka uzasadniała natomiast odwołując się do art. 994 KC i wskazując, że przy wyliczeniu należnego zachowku uwzględnić należy również wartość gospodarstwa rolnego, przekazanego pozwanemu i jego małżonce przez spadkodawcę – ojca stron oraz ich matkę w dniu 23 stycznia 1984 r. na podstawie umowy zawartej w trybie art. 59 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (t.j. Dz.U. z 1989 r. Nr 24, poz. 133 ze zm.), która winna być traktowana jak umowa darowizny. Sąd stanowiska tego nie podzielił. Za słuszny w jego ocenie pozostaje pogląd, szeroko zresztą prezentowany w orzecznictwie, zgodnie z którym umowy zwarte w trybie tej ustawy, jak i ustawy wcześniejszej- ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin, czy ustawy późniejszej – ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, a których przedmiotem jest przekazanie gospodarstwa rolnego przez rolnika jego następcy, to w istocie nowy typ umowy, podobny wprawdzie pod pewnymi względami, lecz nie tożsamy z darowizną wskazaną w art. 888 KC To zaś przesądza o tym, że wartości przekazanego gospodarstwa nie uwzględnia się przy ustalaniu wartości zachowku.

Ostatecznie więc, kierując się powyższą argumentacją, Sąd orzekający w sprawie niniejszej podzielił zapatrywanie, że brak jest podstaw do stosowania analogii do umowy darowizny i uwzględnienia wartości gospodarstwa rolnego przekazanego następcy przy ustalaniu zachowku. Z uwagi zaś na to, że powódka nie wykazała żadnych innych darowizn na rzecz pozwanego, ani też innego majątku, który mógłby ewentualnie być uwzględniony przy wyliczeniu substratu zachowku, powództwo w sprawie należało oddalić. Wyrok Sądu Okręgowego w Gdańsku – I Wydział Cywilny I C 552/15

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 2

Ojciec powoda P. B. (1) syn K. i M. zmarł. Spadek po nim odziedziczył P. B. (1) syn P. i W. w całości co znajduje potwierdzenie w postanowieniu Sądu Rejonowego. W chwili otwarcia spadku w jego skład nie wchodził żaden składnik majątkowy albowiem uprzednio na mocy umowy darowizny P. B. (1) senior darował na rzecz siostrzeńca P. Z. (1) jedyny składnik swego majątku a mianowicie gospodarstwo rolne położone we wsiach o łącznej powierzchni 7,0079 ha, obejmujące nieruchomości rolne.

Darczyńca w momencie zawarcia tej umowy był dłużnikiem Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego na kwotę 13000 złotych z tytułu składek ubezpieczenia społecznego. Wiedział o tym także obdarowany traktując to od momentu przeniesienia prawa własności jako obciążenie darowanych działek. P. Z. (1) spłacił to zadłużenie w 10 ratach. Nic wszakże nie wskazuje ażeby między nim a spadkodawcą była zawierana na tym tle umowa pożyczki.

P. Z. (1) ustanowił na rzecz swego wuja P. B. (1) nieodpłatną służebność osobistą polegającą na prawie wspólnego korzystania przez niego z całego domu mieszkalnego oraz budynków gospodarczych posadowionych na działce nr (…) oraz z podwórza. Na wspomnianej nieruchomości ograniczone prawo rzeczowe w zakresie zamieszkiwania w domu i korzystania z działki siedliskowej miała także A. B.. Ustanowione je w momencie przeniesienia prawa własności gospodarstwa rolnego na rzecz P. B. (1).

Układ stosunków między powodem a jego ojcem był zaburzony z winy ostatniego, ten bowiem porzucił rodzinę, zaniedbał wypełniania obowiązków wychowania i utrzymania syna. Całokształt okoliczności wskazuje, iż taka postawa wynikała z uzależnienia alkoholowego i wszelkich jego negatywnych konsekwencji.

Zachowek, a umowa o przekazanie gospodarstwa rolnego, nieruchomości i gruntu Warszawa Poznań

Wartość przedmiotowej darowizny uczynionej przez spadkodawcę na rzecz pozwanego (swego siostrzeńca) wnosi 88.503 złotych. Okoliczności wskazują na współfinansowanie przez pozwanego do kwoty 600 złotych kosztów wzniesienia nagrobka zmarłemu spadkodawcy. Nie ma wiarygodnych dowodów na istnienie stanu czynnego majątku spadkowego

Istotne dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności wynikają także z przyznania P. Z. (1), że ,, spadkodawca był alkoholikiem” , że ,, był pozbawiony praw rodzicielskich w stosunku do powoda”, że ,,w ostatnim czasie nie utrzymywał kontaktów z synem”, że ,,nie wydawał spadkodawcy żadnej sumy pieniędzy w związku z zawarciem umowy pożyczki”.

Określając wartość tego wzbogacenia nie sposób pomijać obciążeń nieruchomości w związku z zaległościami spadkodawcy wobec Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z tytułu składem ubezpieczenia rolników na kwotę 13000 złotych.  W związku z powyższym podana przez biegłego A. G. w opinii wartości 88.503 złotych musi być pomniejszona o wspomniane 13000 złotych bez tego bowiem wypaczony będzie stan wzbogacenia po stronie obdarowanego. Ten aspekt wzbogacenia jest w materiale dowodowym należycie potwierdzony.

W związku z powyższym substrat zachowku stanowi różnica miedzy kwotą 88.503 złotych a kwotą 13000 złotych i 600 złotych tj 74.903 złotych. Obliczenie zachowku zamyka się operacją mnożenia substratu zachowku przez udział spadkowy stanowiący podstawę obliczania zachowku 74.903 złotych x ½ (jedna druga) = 37.451,50 złotych. Wyrok Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 18 listopada 2014 r. I C 1156/13

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu