Zgodnie z art. 670 KPC, w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku sąd spadku bada z urzędu, kto jest spadkobiercą. W szczególności bada, czy spadkodawca pozostawił testament, oraz wzywa do złożenia testamentu osobę, co do której będzie uprawdopodobnione, że testament u niej się znajduje. Jeżeli testament zostanie złożony, sąd dokona jego otwarcia i ogłoszenia. Z kolei zgodnie z art. 677 § 1 KPC, sąd stwierdzi nabycie spadku przez spadkobierców, choćby były nimi inne osoby niż te, które wskazali uczestnicy. W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd wymienia spadkodawcę oraz wszystkich spadkobierców, którym spadek przypadł, jak również wysokość ich udziałów.
Z przytoczonych unormowań wynika, że w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku rola sądu jest determinowana ustawowym obowiązkiem działania z urzędu, a rozstrzygnięcie zapada bez względu na wnioski stron, lecz stosownie do wyników postępowania dowodowego oraz norm prawa materialnego, znajdujących zastosowanie w ustalonym stanie faktycznym sprawy (zob. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2009 r., IV CSK 129/09 i z dnia 9 września 2011 r., I CSK 12/11). Oznacza to, że związanie sądu twierdzeniami wniosku dotyczy tylko osoby spadkodawcy, a w pozostałym zakresie sąd spadku ma pełną swobodę orzekania, wyznaczoną jedynie normami prawa materialnego oraz wynikami przeprowadzonego postępowania dowodowego. Jeżeli sąd uzna, że zgłoszone dowody nie są wystarczające dla wypełnienia obowiązków ciążących na nim z mocy art. 670 KPC, może nałożyć na uczestnika określone obowiązki dowodowe, egzekwować ich wykonanie, a w razie potrzeby zastosować konsekwencje procesowe ich niewykonania (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2009 r., IV CSK 129/09).
Trzeba jednak podkreślić, że art. 670 KPC nie zwalnia uczestników postępowania od obowiązku wskazywania dowodów dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne, w postępowaniu tym bowiem ma zastosowanie art. 232 zd. pierwsze KPC. Na uczestniku, który podniósł fakt lub zarzut, spoczywa zatem także ciężar udowodnienia jego prawdziwości (zob. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 1998 r., III CKN 38/98, z dnia 26 stycznia 1999 r., III CKN 134/98 i z dnia 21 kwietnia 2004 r., III CK 420/02, IC 2004, nr 10, s. 41). Artykuł 670 KPC nie wyłącza też stosowania przez sąd drugiej instancji art. 381 KPC (zob. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2002 r., IV CK 178/02, OSNC 2004, nr 2, poz. 25 i z dnia 21 kwietnia 2004 r., III CK 420/02).
Zgodnie z art. 671 § 1 KPC, za dowód, że nie ma innych spadkobierców, może być przyjęte zapewnienie złożone przez zgłaszającego się spadkobiercę. Z kolei zgodnie z art. 672 KPC, jeżeli zapewnienie nie było złożone albo jeżeli zapewnienie lub inne dowody nie będą uznane przez sąd za wystarczające, postanowienie w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku może zapaść dopiero po wezwaniu spadkobierców przez ogłoszenie. Z przytoczonych regulacji wynika, że sąd nie może poprzestać na złożonym zapewnieniu i przyjąć go za dowód, że nie ma innych spadkobierców, jeżeli okaże się ono niewystarczające. Ma to miejsce np. wtedy, gdy podniesiony został fakt lub zarzut, że – poza ujawnionymi – istnieją inni spadkobiercy i powołane zostały dowody, które mogą wskazywać na prawdziwość tych twierdzeń.
W odniesieniu do zapewnienia (art. 671 KPC) jako środka dowodowego zauważa się, że jest to dowód nieistnienia w czasie jego składania innych osób uprawnionych do dziedziczenia; zapewnienie obejmuje też oświadczenie co do testamentów spadkodawcy. Zapewnienie złożone po pouczeniu o odpowiedzialności karnej takiej jak za składanie fałszywych zeznań (art. 671 § 3 KPC) stwarza domniemanie, że krąg spadkobierców został ustalony prawidłowo i przy braku uzasadnionych wątpliwości mogących powstać z uwagi na ujawnione w sprawie okoliczności, które jednak podlegają ocenie sędziego, może ono stanowić wystarczający dowód nieistnienia innych spadkobierców.
Zapewnienie spadkowe jest oświadczeniem wiedzy złożonym wobec sądu przez zgłaszającego się spadkobiercę, co do faktów określonych w art. 671 § 1 i 2 KPC. Pozostając szczególnym środkiem dowodowym podlega ocenie sądu zgodnie z ogólnymi regułami postępowania w tej materii (art. 233 § 1 w zw. z art. 13 § 2 KPC). Jego ocena z punktu widzenia tych reguł zależna będzie od wiarygodności składającego zapewnienie, a także od zupełności i rzetelności samego oświadczenia. Znaczenie dowodu może mieć tylko zapewnienie zawierające dostateczne dane faktyczne i zupełnie wiarygodne – w znaczeniu jego zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy – i tylko takie zapewnienie sąd może uznać za wystarczające dla wykazania okoliczności z art. 671 KPC.
Sąd nie może przyjąć za dowód zapewnienia zgłaszającego się spadkobiercy, iż nie ma innych spadkobierców w sytuacji, w której takiemu zapewnieniu sprzeciwia się treść wniosku o stwierdzenie nabycia spadku, a na ewentualną sprzeczność z treścią zapewnienia wskazywać mogą także inne powołane we wniosku dowody.
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.