Poniedziałek - Sobota9.00 - 20.00
ul. Głogowska 47a lok. 1a 60-736 Poznań
Tel.+48696293998
ZapraszamyJeżeli chcesz mieć przewagę problemy powierz najlepszym specjalistom
Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Zapis windykacyjny mieszkania czy domu i wydziedziczenie

Czynnością pozwalającą osobie fizycznej rozporządzić całością lub częścią majątku na wypadek śmierci jest testament, potwierdza to brzmienie art. 941 KC Stosownie zaś do treści art. 959 KC spadkodawca może powołać do całości lub części spadku jedną lub kilka osób. Testament zawiera zatem określenie spadkobiercy. Okoliczności te nie oznaczają jednak, iż takie powołanie będzie zawsze ważne czy skuteczne. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury „sąd spadku obowiązany jest samodzielnie rozstrzygnąć wszelkie sporne kwestie natury prawnej albo faktycznej, jakie się wyłonią w związku z postępowaniem o stwierdzenie nabycia spadku, chyba że przepis szczególny przewiduje w drodze wyjątku rozstrzygnięcie pewnej kwestii w drodze procesu (por. art. 940 KC oraz art. 929 KC)” (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały siedmiu sędziów z dnia 30 grudnia 1968 r., sygn. akt III CZP 103/68, publ. OSNC 1969 r. Nr 5, poz. 85).

Swoboda testowania to zakres uprawnień pozwalających spadkodawcy dysponować swoim majątkiem na wypadek śmierci. Spadkodawca skorzystał z tej możliwości prawnej i sporządził testamenty zgodnie z art. 950 KC w formie aktu notarialnego. Dokumenty te mają taką moc dowodową jak inne dokumenty publiczne ( art. 244 KPC) i stanowią dowód jaka była ostatnia wola spadkodawcy. Przedłożone do akt testamenty odpowiadają warunkom z art. 950 KC oraz przepisom ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1796 ze zm.).

Zapis windykacyjny mieszkania czy domu i wydziedziczenie Poznań

Artykuł 945§ 1 pkt 1 KC statuuje wady oświadczenia woli, tj. określa okoliczności dyskwalifikujące testament jako podstawę uprawnień dla spadkobierców w nim wymienionych i dla nich zastrzeżonych na wypadek śmierci testatora. Ma to bowiem zasadnicze znaczenie w świetle konsekwencji, jakie pociąga za sobą zaistnienie przy akcie testowania okoliczności wyłączającej ważność oświadczenia woli testującego w postaci wady oświadczenia woli. W określonej sytuacji ich zaistnienie może bowiem spowodować nieważność całego bądź też części testamentu. Jest to zatem równie istotne, co stwierdzenie sporządzenia testamentu w odpowiedniej formie, której zadośćuczynienie również, co wyżej wskazano, warunkuje uznanie testament za ważny.

I tak w myśl art. 945 § 1 pkt 1 KC testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Oświadczenie woli testatora jest świadome, jeżeli w czasie sporządzania testamentu nie występowały żadne zaburzenia świadomości, a testator jasno i wyraźnie zdaje sobie sprawę, że sporządza testament o określonej treści. Oświadczenie to jest swobodne, jeśli spadkodawca nie kieruje się motywami intelektualnymi lub pobudkami uczuciowymi mającymi charakter chorobliwy, nie pozostaje pod dominującym wpływem czyjejkolwiek sugestii i zachowuje wewnętrzne poczucie swobody postępowania (tak E. Skowrońska – Bocian w Komentarzu do kodeksu cywilnego, Księga IV, Spadki, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 2001, wydanie III zmienione, s. 79, teza 10).

Przepisy prawa nie czynią ograniczeń co do ilości sporządzania testamentu, może być ich wiele, jednakże w myśl art. 947 KC jeżeli spadkodawca sporządził nowy testament nie zaznaczając w nim że poprzedni odwołuje ulegają tylko odwołaniu te postanowienia z poprzedniego testamentu, które nie można pogodzić treścią nowego testamentu. Nadto sąd jest obowiązany w myśl dyspozycji art. 948 § 1 KC tak tłumaczyć testament ażeby zapewnić możliwe najpełniejsze urzeczywistnienie woli spadkodawcy.

Stosownie do treści art. 981 1 § 1 KC w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego spadkodawca może postanowić, że oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku (zapis windykacyjny). Zapis windykacyjny został skonstruowany jako instytucja alternatywna w stosunku do dziedziczenia. Ustanowienie w testamencie spadkobierców nie pozwala spadkodawcy na przesądzenie o tym, jakie konkretnie przedmioty przypadną poszczególnym spadkobiercom, może on jedynie określić wielkość korzyści przypadających spadkobiercom ze spadku (wielkość udziału w całym spadku). Zapis windykacyjny natomiast pozwala testatorowi na uczynienie ściśle określonych przysporzeń na rzecz wskazanych osób, a więc następstwo prawne po osobie zmarłej zostaje ukształtowane zgodnie z wolą testatora. Zapisobierca windykacyjny otrzyma zawsze i wyłącznie przedmiot wskazany w testamencie. Tym samym instytucja zapisu windykacyjnego daje osobie fizycznej możliwość decydowania, po jej śmierci, o losach poszczególnych przedmiotów spadkowych (M. Pazdan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. II, s.1153).

Zgodnie z § 2 powołanego przepisu przedmiotem zapisu windykacyjnego może być:

1) rzecz oznaczona co do tożsamości,

2) zbywalne prawo majątkowe,

3) przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne,

4) ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności,

5) ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej (§ 2)

Zapis windykacyjny mieszkania czy domu i wydziedziczenie Poznań

Należy zaznaczyć, że wymogi ważnego ustanowienia zapisu windykacyjnego są dwojakie. Pierwszym z nich jest umieszczenie go w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego, drugim – uczynienie przedmiotem zapisu windykacyjnego przedmiotu wskazanego w art. 9811 § 2 KC.

Uprawnienie z tytułu zachowku jest prawem podmiotowym spadkobiercy ustawowego, które może być ubezskutecznione oświadczeniem woli spadkodawcy o wydziedziczeniu. Co do zasady należy przyjąć, że obowiązuje nakaz uwzględniania woli spadkodawcy jako podstawowego czynnika rozstrzygającego o tym, komu mają w razie jego śmierci przypaść prawa i rzeczy tworzące jego majątek. O losach majątku wchodzącego w skład masy spadkowej decydować powinna w pierwszym rzędzie wola spadkodawcy, a nie ustalone przez ustawodawcę reguły dziedziczenia, a ustawa gwarantuje wolność rozrządzenia przez spadkodawcę majątkiem na wypadek śmierci. Wyjątkiem od niej jest jednak instytucja zachowku. Przyjmuje się, że zachowek stanowi minimum zagwarantowanego udziału spadkobiercy ustawowego w spadku i pozbawić go tego udziału można tylko w sytuacjach rzeczywiście wyjątkowych, np. po przez wydziedziczenie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2001 . IV CKN 250/00 niepubl). Definicję legalną wydziedziczenia zawiera art. 1008 KC, wskazujący że polega ono na pozbawieniu zachowku określonej grupy spadkobierców ustawowych, jeżeli uprawniony :

– wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, lub

– dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci, lub

– uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Sprawa spadkowa opracowana przez Kancelarię

Spadkodawczyni L. W. pozostawiła testament notarialny z 2010 roku, który obejmował powołanie do całego spadku, jak i późniejsze testamenty: notarialny z 2019 roku zawierający tylko zapis windykacyjny oraz własnoręczny zawierający oświadczenie o wydziedziczeniu.

W ocenie sądu I instancji w momencie sporządzania tych trzech testamentów L. W. była w pełni świadoma korzystała w pełni swoich praw. Sąd opiera się w tym zakresie przede wszystkim na ocenie stanu świadomości spadkodawczyni jaki przedstawiła w swoich zeznaniach świadek notariusz M. (…) na rozprawie w dniu 19 marca 2021 roku, która to przed przystąpieniem do czynności odbioru rozporządzeń testamentowych od L. W. badała rozeznanie spadkodawczyni. Świadek wyraźnie zeznała, że gdyby testatorka nie była świadoma i nie mogła swobodnie wyrazić swojej woli, to nie dokonałaby czynności notarialnej sporządzenia jej testamentu. Notariusz podnosiła, że wcześniej rozmawiała z personelem medycznym, co do jej stanu zdrowia. Notariusz miała bezpośredni kontakt ze zmarłą podczas sporządzania testamentu, w trakcie jej pobytu w szpitalu. Z zeznań notariusz wynika, że spadkodawczyni w dniu 16 stycznia 2019 roku miała jasno sprecyzowane rozporządzenia testamentowe, co wyrażało się też w formułowaniu przez nią polecenia (odnośnie sprawienia jej pogrzebu i dbania o miejsce jej spoczynku). W tym celu notariusz musiał czynności w szpitalu przerwać i udać się do siedziby swojej kancelarii i ponowie po powrocie je kontynuował. Osoba znajdująca się w stanie wyłączającym świadomość nigdy by nie podejmowała takich dyspozycji.

Należy stwierdzić, że w toku postępowania nie zostały ujawnione żadne okoliczności faktyczne, które czyniłyby błędną tę ocenę sądu. Nikt nie zakwestionował własnoręczności redakcji testamentu z dnia 18 stycznia 2019 roku. Sąd I instancji ocenia, iż osoba nieświadoma nie byłaby w stanie tak zredagować tekstu ani go napisać. Nadto błędy w poszczególnych słowach, nierówności linijek świadczą właśnie, iż testament był sporządzany przez L. W. samodzielnie. Trzeba pamiętać, iż w momencie jego redakcji zmarła miała prawie 92 lata (urodziła się (…)). A co jest istotnym notariusz miała bezpośredni kontakt ze zmarłą na dwa dni przed sporządzeniem przez nią testamentu własnoręcznego i oceniła, iż L. W. jest osobą w pełni świadomą, zdolną do redakcji rozporządzeń testamentowych.

Sąd zatem nie znajduje żadnych podstaw aby odmówić wiarygodności zeznaniom świadka notariusza M. (…), co do stanu świadomości L. W. w dniu 16 stycznia 2019 roku. Zatem zbytecznym było przeprowadzanie wtoku postępowania dowodu z opinii biegłego na okoliczność, co do świadomości spadkodawczyni w momencie sporządzania ostatnich dwóch testamentów, o który to wnioskował pełnomocnik profesjonalny wnioskodawcy B. W..

Zapis windykacyjny mieszkania czy domu i wydziedziczenie Poznań

W ocenie sądu I instancji treść testamentów nie nasuwa wątpliwości co do rzeczywistej woli spadkodawcy. Z jednoznacznie z nich wynika, że wolą testatorki było zarówno powołanie do całości spadku, jak i uczynienie zapisu windykacyjnego zgodnie z art. 9811  KC oraz wydziedziczenie. Zatem w odniesieniu do spadku po L. W. zachodzi testamentowy porządek dziedziczenia.

Spadkodawczyni powołała w pierwszym notarialnym testamencie z 2010 roku do całości spadku swojego syna, B. W., a w drugim notarialnym testamencie z 16 stycznia 2019 r., który nie zawiera żadnego oświadczenia o odwołaniu pierwszego, ani o powołaniu kogokolwiek do spadku, postanowiła o nabyciu składnika majątku w formie zapisu windykacyjnego przez wnuczkę M. B. (1). Trzeci testament własnoręczny sporządzony dwa dni po testamencie dotyczącym zapisu windykacyjnego, a na krótko przed śmiercią, nie zawiera żadnego oświadczenia o odwołaniu testamentów wcześniejszych, ani o powołaniu kogokolwiek do spadku, jedynie dotyczy pozbawienia prawa do zachowku – wydziedziczenia. Co dopuszcza przepis prawa – art. 1008 KC Dopuszcza on możliwość pozbawienia przez spadkodawcę zstępnych małżonka i rodziców prawa do zachowku (wydziedziczenie) jeżeli uprawniony do zachowku:

1) wbrew woli spadkodawcy postępują uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;

2) dopuściły się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;

3) uporczywie nie dopełniają względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Taką wolę wydziedziczenia zmarła L. W. wyraziła na krótko przed śmiercią. Przecież spadkodawczyni musiała mieć świadomość swoich wcześniejszych spotkań z notariuszem celem sporządzenia testamentów, tym bardziej, iż ostatnie spotkanie z notariuszem miało miejsce na dwa dni przed sporządzaniem własnoręcznego testamentu. W tym testamencie własnoręcznym nie ma nic mowy o odwołaniu wcześniejszych testamentów, ani powołaniu kogokolwiek do spadku, czy też o nie powoływaniu syna B. W. do spadku po spadkodawczyni. Zawiera ono tylko jedną istotną dyspozycję „wydziedziczam Swojego Syna B. W.” A jak zeznała świadek notariusz M. (…) na rozprawie w dniu 19 marca 2021 roku, co sąd jeszcze raz przywołuje, spadkodawczyni w dniu 16 stycznia 2019 roku miała jasno sprecyzowane rozporządzenia testamentowe, co wyrażało się też w formułowaniu przez nią polecenia, co do sprawienia jej pogrzebu i otoczenia miejsca jej spoczynku należytą opieką. W tym celu notariusz musiał czynności w szpitalu przerwać i udać się do siedziby swojej kancelarii i ponowie po powrocie je kontynuował. Zatem redagując dwa dni później swoje oświadczenie – własnoręczny testament sąd ocenia, iż również miała świadomość i rozeznanie swojej dyspozycji i ograniczyła się ona tylko do wydziedziczenia. W ocenie sądu spadkodawczyni uważała, iż po zapisie windykacyjnym nie pozostawiła żadnego majątku, zatem jedynie skupiła się na oświadczeniu mającego oparcie w art. 1008 KC.

Oświadczenie powyższe nie skutkuje jednakże po stronie B. W. utraty atrybutu spadkobiercy ustawowego jak i również testamentowego. Przepisy prawa nie znają konstrukcji jednostronnego oświadczenia spadkodawcy „o pozbawieniu prawa do dziedziczenia”, a jedynie o wydziedziczeniu (art. 1008 KC). Samo oświadczenie o wydziedziczeniu przekłada się jedynie na pozbawienie prawa do zachowku. W ocenie sądu spadkodawczyni uważała, iż po zapisie windykacyjnym nie pozostawiła żadnego majątku zatem jedynie skupiła się na oświadczeniu mającego oparcie w art. 1008 KC.

Przechodząc na grunt niniejszej sprawy, należy stwierdzić iż, niewątpliwie przedmiotowy zapis windykacyjny dokonany przez L. W. w testamencie z dnia 16.01.2019 r. spełnia wyżej wskazane przesłanki jego ważności. Treść zapisu windykacyjnego została zawarta w testamencie notarialnym sporządzonym w dniu 16 stycznia 2019 r. roku przed notariuszem M. (…) w O..

W świetle powyższego zgodnie z wolą testatorki całość majątku po niej na podstawie ważnego nieodwołanego testamentu notarialnego z 2010 roku nabywa syn B. W., natomiast zgodnie z zapisem windykacyjnym w testamencie notarialnym z 2019 roku spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego, KW nr (…), nabyła wnuczka M. B. (1)

Mając powyższe na uwadze oraz powołanie do spadku w testamencie i treść jego zapisów windykacyjnych Sąd w pkt I postanowienia stwierdził, iż stwierdzić, że spadek po L. W., córce J. i W., zmarłej dnia 27 stycznia 2019 roku w O., której ostatnim miejscem zwykłego pobytu była miejscowość P., na podstawie testamentu notarialnego z dnia 12 sierpnia 2010 roku nabył syn B. W., syn E. i L., w całości.

W punkcie II postanowienia stwierdził, że w drodze zapisu windykacyjnego na podstawie stwierdzić, że w drodze zapisu windykacyjnego na podstawie testamentu notarialnego z dnia 16 stycznia 2019 roku sporządzonego przed notariuszem M. (…), za Rep. A (…), otwartego i ogłoszonego w Sądzie Rejonowym w Oleśnie, w sprawie o sygn. akt I Ns 78/19, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego, numer (…) ((…)) położonego przy ulicy (…) ((…)), w miejscowości P., dla którego prowadzona jest księga wieczysta KW nr (…), nabyła wnuczka M. B. (1), córka R. i T. Postanowienie Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 15 kwietnia 2021 r. I Ns 78/19

 W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu