Poniedziałek - Sobota9.00 - 20.00
ul. Głogowska 47a lok. 1a 60-736 Poznań
Tel.+48696293998
ZapraszamyJeżeli chcesz mieć przewagę problemy powierz najlepszym specjalistom
Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Zachowek dla wnuka albo wnuczki

Instytucja zachowku jest odstępstwem od zasady swobody rozporządzania majątkiem na wypadek śmierci. Służy ona ochronie interesów osób najbliższych spadkodawcy przez zapewnienie im określonego minimalnego poziomu korzyści ze spadku, bez względu na wolę spadkodawcy. Wyjątek ten nawiązuje do typowo silnej więzi między członkami rodziny i związanej z nią wzajemnej solidarności; w przypadku małżonka oraz zstępnych jest uzasadniony m.in. przez wzgląd na konstytucyjny nakaz ochrony rodzicielstwa i małżeństwa (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 lipca 2013 r., P 56/11, OTK-A 2013, Nr 6, poz. 85).

Spadkodawca może samodzielnie zdecydować o tym, czy minimalną określoną w ustawie korzyść ze spadku zapewnić uprawnionemu do zachowku przez powołanie do spadku, zapis lub darowiznę. Jeżeli jednak uprawniony do zachowku korzyści tej nie otrzyma, przysługuje mu roszczenie o zapłatę sumy potrzebnej do pokrycia lub uzupełnienia zachowku. Roszczenie to kieruje się w pierwszej kolejności przeciwko spadkobiercom (art. 991 § 2 k.c.).

Jeżeli uprawniony nie może otrzymać należnego mu zachowku od spadkobierców, może wystąpić z roszczeniem przeciwko zapisobiercom windykacyjnym (art. 9991 § 1 k.c.), a jeżeli uzyskanie zachowku nie jest możliwe od spadkobierców ani zapisobierców windykacyjnych – przeciwko osobom, które otrzymały od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku (art. 1000 § 1 k.c.).

W celu obliczenia zachowku konieczne jest ustalenie tzw. substratu zachowku. Jego zasadniczym elementem jest czysta wartość spadku. Zgodnie z art. 993 k.c. do wartości tej podlegają doliczeniu darowizny i zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę. Operacja ta ma rachunkowy charakter i nie prowadzi do realnego zwrotu przedmiotu zapisu lub darowizny. W powiązaniu z art. 1000 § 1 k.c. obdarowani mogą jednak na skutek dokonanego zaliczenia stać się odpowiedzialnymi za zapłatę lub uzupełnienie zachowku. Obdarowany może zwolnić się od tej odpowiedzialności przez wydanie przedmiotu darowizny (art. 1000 § 3 k.c.).

Zachowek dla wnuka albo wnuczki Poznań

Rozwiązanie to ma na celu zapobieganie sytuacji, w której osoby najbliższe, uprawnione do zachowku, utraciłyby de facto tę ochronę lub ochrona ta zostałaby umniejszona na skutek dokonanych przez spadkodawcę za życia darowizn obniżających wartość stanu czynnego spadku. Nie ogranicza ono swobody dysponowania majątkiem za życia spadkodawcy, pozwala jednak uprawnionemu do zachowku, pod określonymi warunkami, zaspokoić swoje roszczenie o zachowek lub jego uzupełnienie z majątku obdarowanego. Dotyczy to także takiej sytuacji, w której spadkodawca dokonał darowizny wyczerpującej cały spadek, uprawniony do zachowku jest zarazem powołanym do spadku z ustawy, a obdarowany jest również uprawniony do zachowku. Obdarowany, uprawniony do zachowku, ponosi jednak odpowiedzialność wobec innych uprawnionych tylko w zakresie nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 1964 r., I CR 691/63, OSNCP 1965, Nr 9, poz. 143, z dnia 13 lutego 2004 r., II CK 444/02, niepubl., i z dnia 30 stycznia 2008 r., III CSK 255/07, OSNC 2009, Nr 3, poz. 47).

Nakaz doliczania darowizn do substratu zachowku, jakkolwiek co do zasady nieograniczony przedmiotem darowizny, czasem jej dokonania i przynależnością obdarowanego do określonego kręgu osób, nie ma jednak bezwzględnego charakteru. Na podstawie art. 994 § 1 k.c. doliczeniu do substratu zachowku nie podlegają m.in. drobne darowizny, przyjęte zwyczajowo w danych stosunkach, a także darowizny dokonane dawniej niż dziesięć lat, licząc wstecz od otwarcia spadku, na rzecz osób niebędących spadkobiercami lub uprawnionymi do zachowku. A contrario, uwzględnieniu przy obliczaniu zachowku wymagają darowizny dokonane na rzecz spadkobierców i uprawnionych do zachowku, bez względu na to, kiedy zostały dokonane. Darowizny dokonane w kręgu spadkobierców i uprawnionych do zachowku ustawodawca traktuje zatem w sposób szczególny, wychodząc z założenia, że ich wartość w każdym przypadku powinna stanowić podstawę do obliczenia zachowku, a w konsekwencji ewentualnego wyrównania między uprawnionymi. W przypadku darowizn dokonanych przez spadkodawcę na rzecz innych osób uwzględnieniu podlegają jedynie darowizny dokonane we „wrażliwym” okresie, za który uznano dziesięć lat wstecz, licząc od otwarcia spadku.

Zgodnie z art. 1000 § 1 k.c. osoba, która otrzymała od spadkobiercy darowiznę, jest obowiązana do zaspokojenia, w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny, roszczenia o zachowek albo o uzupełnienie zachowku.

Zachowek dla wnuka albo wnuczki Poznań

Jakkolwiek w przepisie tym mowa jest o osobie obdarowanej, nie powinno budzić wątpliwości, że obowiązek zaspokojenia tego roszczenia może obciążać również następców prawnych obdarowanego. Spoczywający na obdarowanym obowiązek ma majątkowy i pieniężny charakter, brak jest przy tym przekonujących argumentów, aby przyjąć, że jest on ściśle związany z jego osobą (art. 922 § 2 k.c.). Jego uzasadnieniem jest określone przysporzenie majątkowe pochodzące od spadkodawcy, z którego potencjalnie mogą korzystać również jego następcy prawni. Realizacja obowiązku, o którym mowa, nie zależy ponadto od osobistych przymiotów dłużnika ani nie wiąże się ze szczególnym stosunkiem zaufania między uprawnionym do zachowku a obdarowanym. Wreszcie, skoro roszczenie o zachowek z natury swej jest zbywalne (por. uchwałę z dnia 13 lutego 1975 r., III CZP 91/74, OSNCP 1976, Nr 1, poz. 6) i – jakkolwiek z ograniczeniami – podlega dziedziczeniu, to konsekwentnie uznać należało możliwość przejścia na następców prawnych pod tytułem ogólnym również odpowiadającego mu obowiązku obdarowanego.

Rozważany obowiązek spoczywa na spadkobiercach obdarowanego także wówczas, gdy obdarowany zmarł przed otwarciem spadku po darczyńcy. Racją jest, że roszczenie o zachowek, a konsekwentnie również roszczenie o uzupełnienie zachowku, powstają z chwilą otwarcia spadku (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 1948 r., Wa.C 219/48, Państwo i Prawo 1949, nr 11, s. 126). Przed śmiercią spadkodawcy prawo do zachowku ma jedynie potencjalny charakter w tym sensie, że jego powstanie i wielkość są niepewne; w okresie tym uprawniony nie dysponuje również wypływającym z prawa do zachowku skonkretyzowanym roszczeniem o zachowek. W skład spadku mogą jednak wchodzić nie tylko prawa i obowiązki majątkowe, lecz również związane z nimi sytuacje prawne, których pewne elementy powstały przed otwarciem spadku, pozostałe zaś – zamykające stan faktyczny stanowiący źródło określonego uprawnienia lub obowiązku – powstają dopiero po otwarciu spadku (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 16 marca 1970 r., III CZP 112/69, OSNCP 1971, Nr 1, poz. 1).

Sytuacja, w której obdarowany, gdyby dożył otwarcia spadku, byłby obowiązany do zapłaty zachowku, a wstępujący w jego miejsce spadkobiercy są od tego obowiązku zwolnieni, zatrzymując całość darowanej korzyści z uszczerbkiem dla uprawnionego do zachowku, byłaby także trudna do pogodzenia z celowościowymi podstawami zachowku. Instytucja ta, bez skutecznych instrumentów pozwalających uprawnionemu sięgnąć do majątku osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę, zwłaszcza, jeżeli wyczerpuje ona całość lub większą część spadku, byłaby w znikomym stopniu efektywna. Dlatego też prawodawca przyznał uprawnionemu do zachowku silniejszą pozycję w zestawieniu z obdarowanym, umożliwiając pośrednie podważenie skutków dokonanej darowizny i doprowadzenie do stosownego wyrównania. Skuteczność tego rozwiązania nie powinna zależeć od przypadkowej kwestii, jaką jest to, czy obdarowany zmarł przed, czy po otwarciu spadku po darczyńcy.

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię

K. J. była właścicielką lokalu mieszkalnego nr (…) o powierzchni 45,3 m2 położonego w budynku mieszkalnym nr (…) przy ul. (…) w W., dla którego Sąd Rejonowy– VII Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w W. prowadzi księgę wieczystą nr (…) składającego się z 3 pokoi i kuchni o powierzchni użytkowej 45,30 m2 oraz przynależnych dwóch piwnic o łącznej powierzchni 17,80 m2, a także dwóch pomieszczeń gospodarczych o łącznej powierzchni 11,40 m2 wraz udziałem (…) części w nieruchomości wspólnej objętej KW nr (…). W dniu K. J. na mocy umowy darowizny zawartej w formie aktu notarialnego przed notariuszem B. M. M. darowała córce M. G. lokal mieszkalny nr (…) położony w W. przy ul. (…). Wartość darowizny strony określiły na kwotę 42.000,00 zł.

Zachowek dla wnuka albo wnuczki Poznań

K. J. zmarła. Na podstawie ustawy spadek po niej nabyli córka T. K. w ¼ części, córka M. G. w ¼ części, córka H. U. w ¼ części, wnuk M. J. (2) w 1/12 części, wnuk M. J. (3) w 1/12 części i wnuk M. J. (1) w 1/12 części.

Powódki H. U. i T. K. wniosły o zasądzenie od M. G. kwoty po 10.000,00 zł, zaś powodowie M. J. (1), M. J. (2) i M. J. (3) kwoty po 3.333,00 zł z tytułu zachowku po zmarłej K. J. wraz z ustawowymi odsetkami do dnia zapłaty. Nadto domagali się zasądzenia od pozwanej zwrotu poniesionych przez nich kosztów procesu według załączonego spisu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Uzasadniając podali, iż powódki H. U. i T. K. oraz pozwana M. G. są córkami, zaś powodowie M. J. (1), M. J. (2) i M. J. (3) wnukami zmarłej K. J. Wskazali nadto, że K. J. darowała M. G. nieruchomość w postaci lokalu mieszkalnego nr (…) położonego w W. przy ul. (…), który stanowił jedyny składnik jej majątku. Z uwagi na okoliczność, że spadek po zmarłej K. J. na podstawie ustawy nabyli również powodowie w oparciu o art. 1000 KC żądają od pozwanej stosownych sum pieniężnych tytułem zachowku.

 Pozwana M. G. dokonała nakładów na nieruchomość położoną w W. przy ul. (…). Aktualna wartość prac remontowych wykonywanych w okresie poprzedzającym darowiznę dotyczących pozwanej według stanu na czas wydania opinii wynosi 11.184 zł. Wartość rynkowa nieruchomości lokalowej położonej w W. przy ul. (…) według stanu na dzień dokonania darowizny i według cen na dzień ustalania zachowku wynosi 104.241,00 zł.

Z uwagi na powyższe, zasadniczą kwestią pozostawało ustalenie wartości rynkowej lokalu mieszkalnego, który jak wynika ze zgodnych twierdzeń stron był jedynym składnikiem majątku zmarłej K. J., a został darowany pozwanej M. G.. Powołany w sprawie biegły z zakresu szacowania nieruchomości W. S. określił wartość lokalu położonego w W. przy ul. (…) według stanu na dzień dokonania darowizny i według cen na dzień ustalania zachowku na kwotę 104.241,00 zł, zaś aktualną wartość prac remontowych wykonywanych w okresie poprzedzającym darowiznę dotyczących pozwanej według stanu na czas wydania opinii na kwotę 11.184,00 zł. Biegły wskazał podstawy faktyczne i prawne dokonanego oszacowania oraz w sposób logiczny i przekonywujący uzasadnił przyjęte założenia i sformułowane na ich podstawie wnioski. W ocenie Sądu opinia została sporządzona rzetelnie, wobec czego ustaloną przez biegłego wartość rynkową nieruchomości Sąd przyjął do obliczenia wysokości należnego powodom zachowku.

Dokonując ustalenia wartości przedmiotu darowizny według stanu z chwili jej dokonania, a w według cen z chwili ustalania zachowku uwzględnić należało, że na lokal położony w W. przy ul. (…) będący przedmiotem darowizny o wartości oszacowanej przez biegłego na kwotę 104.241,00 zł pozwana M. G. poczyniła nakłady w wysokości ustalonej przez biegłego na kwotę 11.184,00 zł, które zwiększyły jego wartość.

Zachowek dla wnuka albo wnuczki

Z uwagi na powyższe jako kwotę wyjściową, będąca postawą ustalenia wysokości zachowku przyjąć należało kwotę 93.057,00 zł, będącą różnicą pomiędzy wartością darowanego lokalu, tj. kwotą 104.241,00 zł, a wartością nakładów poczynionych przez pozwaną M. G. na przedmiotowy lokal zwiększających jego wartość, tj. kwotą 11.184,00 zł (104.241,00 – 11.184,00 = 93.057,00 zł). Skoro zaś powodom przysługuje prawo żądania połowy wartości przypadającego im udziału spadkowego po K. J., który wynosi w przypadku T. K. i H. U. ¼ części, zaś w przypadku powodów M. J. (2), M. J. (3) i M. J. (1) 1/12 części, Sąd zasądził na rzecz powódek T. K. i H. U. kwoty po 11.632,12 zł oraz na rzecz powodów M. J. (1), M. J. (2) i M. J. (3) kwoty po 3.877,37 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia do dnia zapłaty.

 W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu