Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Zachowek dla jedynego dziecka, które zostało pominięcie i wykluczone w testamencie

Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek), zaś § 2 tegoż artykułu stanowi, że jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

W celu obliczenia zachowku konieczne są następujące operacje:

1) określenie udziału spadkowego stanowiącego, zgodnie z art. 922 KC podstawę obliczenia zachowku;

2) obliczenie wartość spadku;

3) ustalenie wartości darowizn doliczanych do spadku;

4) obliczenie samego zachowku przy zastosowaniu iloczynu, którego czynnikami są :

a) wyrażony ułamkiem udział spadkowy uprawnionego, wynikający z reguł dziedziczenia spadkowego,

– współczynnik 1/2 lub 2/3 wynikający z art. 991 § 1 KC

b) oraz czysta wartość spadku, powiększona o doliczalne darowizny tj. Z= ˝ (2/3) x a x (b+c)

Zachowek dla jedynego dziecka, które zostało pominięcie i wykluczone w testamencie Poznań

W doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się, że ustalenie substratu zachowku jest wyliczeniem wartość spadku netto. Ustawodawca wskazuje jedynie, że przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów i poleceń, bierze się natomiast pod uwagę darowizny (art. 993 KC). Istotnym jest, że pomijanie zapisów i poleceń ma zapobiegać ewentualnemu uszczupleniu przez spadkodawcę roszczeń z tytułu zachowku poprzez dyspozycje testamentowe inne, niż ustanowienie spadkobiercy. Ta sama idea nakazuje doliczanie dokonanych za życia spadkobiercy darowizn.

Generalną zasadą jest także, że przy obliczaniu zachowku należy uwzględniać wszelkie prawa wchodzące w skład spadku (art. 922 KC), w tym wszystkie wierzytelności i długi, również takie, które wskutek otwarcia spadku wygasły przez konfuzję. Wierzytelność spadkodawcy zatem do spadkobiercy należy traktować jako niewygasłą, a długi spadkodawcy względem spadkobierców obniżają wartość spadku obliczaną dla potrzeb zachowku. (vide: Bogudar Kardasiewicz, System Prawa Prywatnego, Tom 10, Prawo spadkowe str.869)

Zgodnie z art. 993 KC do 995 KC ustalenie zachowku wymaga określenia czystej wartości spadku. Czysta wartość spadku stanowi różnicę pomiędzy stanem czynnym spadku, czyli wartością wszystkich praw należących do spadku, według ich stanu z chwili otwarcia spadku, i cen z chwili orzekania o zachowku (por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego – zasadę prawną – z dnia 26 marca 1985 r., III CZP 75/84, OSP 1988, nr 2, poz. 27), a stanem biernym spadku, czyli sumą długów spadkowych, z pominięciem jednak długów wynikających z zapisów i poleceń. Po określeniu czystej wartości spadku dolicza się do niej, dla ustalenia substratu zachowku, wartość darowizn dokonanych przez spadkodawcę, bez względu na to, czy były one uczynione na rzecz spadkobierców, uprawnionych do zachowku, czy też innych osób. Wartość przedmiotu darowizny na potrzeby doliczenia oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalenia zachowku (art. 995 KC). Z tych względów Sąd pominął wcześniejsza opinię biegłego z zakresu szacowania nieruchomości jako nieaktualną.

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię

Powódka M. M. (1) w niniejszym postępowaniu dochodziła ochrony swoich roszczeń z dwóch tytułów tj. zachowku i poczynionych nakładów na nieruchomość położną w G. przy ul. (…). Okoliczność, iż powódka jest córką spadkodawczyni, po której na mocy testamentu całość spadku odziedziczyła pozwana, wynikała z prawomocnego orzeczenia sądu. Nadto nie zostało wykazane, aby powódka otrzymała należny jej zachowek w jakiejkolwiek postaci. Spornym natomiast była wysokość należnego powódce zachowku, a co za tym idzie wartości masy spadkowej. W tym stanie rzeczy uznać należy, że roszczenie powódki co do zasady jest uzasadnione. W niniejszej sprawie źródłem roszczenia o zachowek jest sytuacja, w której spadkodawca sporządził testament pomijając w nim jedynego spadkobiercę, który byłby powołany do dziedziczenia z mocy ustawy.

Zachowek dla jedynego dziecka, które zostało pominięcie i wykluczone w testamencie Poznań

W świetle okoliczności niniejszej sprawy nie budzi wątpliwości fakt, iż jedyną spadkobierczynią ustawową spadkodawczyni byłaby M. M. (1), która w całości odziedziczyłaby spadek po zmarłej matce (art. 931 § 1 KC). Dodać należy, iż spadkodawczyni w chwili śmierci była wdową.

Ponieważ powódka nie wykazała w toku postępowania przed sądem, iż jest osobą trwale i całkowicie niezdolną do pracy, należny jej zachowek wynosi zatem 1/2 wartości udziału spadkowego, jaki by jej przypadał przy dziedziczeniu ustawowym.

W niniejszej sprawie ustalono, że spadkodawczyni nie uczyniła żadnej darowizny. W skład jej majątku wchodziła własność nieruchomości położona przy ul. (…) w G., która zgodnie z wyliczeniem biegłej na dzień 22 listopada wynosiła 774.000 zł. Ponadto powódka miała liczne zobowiązania z tytułu zaciągniętych pożyczek i kredytów w bankach. Łącznie suma jej zobowiązań na dzień 22 listopada wynosiła 71.725,16 zł.. Dług spadkodawcy wynikający z obowiązku zwrotu zaciągniętego kredytu istniejący w chwili otwarcia spadku stanowi dług spadkowy w rozumieniu art. 922 § 1 i 3 KC

Zachowek dla jedynego dziecka, które zostało pominięcie i wykluczone w testamencie

Uwzględniając powyższe, Sąd uznał, że substrat zachowku (tj. kwota stanowiąca podstawę obliczenia zachowku) po C. M. wynosi różnice pomiędzy wartością majątku spadkowego w kwocie 774.000 zł (wartość rynkowa nieruchomości) a wysokością długu spadkowego w kwocie 71.725,16 zł. z tytułu zaciągniętych kredytów, co daje kwotę 702.274,84 zł. Obliczając następnie należny powódce zachowek, należało pomnożyć kwotę stanowiącą substrat zachowku i udział spadkowy. A zatem 702.274,,84 zł. x ½ wartości udziału, co daje kwotę 351.138,42 zł.

Mając powyższe na uwadze, Sąd na mocy art. 991 KC i następnych w pkt I wyroku zasądził od pozwanej A. T. na rzecz powódki M. M. (1) kwotę 351.138,42 zł tytułem zachowku wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie. Wyrok Sądu Okręgowego – XV Wydział Cywilny z dnia 24 sierpnia 2016 r. XV C 1828/12

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu