Poniedziałek - Sobota9.00 - 20.00
ul. Głogowska 47a lok. 1a 60-736 Poznań
Tel.+48696293998
ZapraszamyJeżeli chcesz mieć przewagę problemy powierz najlepszym specjalistom
Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Zmiana, cofnięcie, odwołanie i uchylenie aktu notarialnego poświadczenia dziedziczenia u notariusza

W myśl art. 926 § 1 i 2 KC powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu. Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą. Należy zatem stwierdzić, że do dziedziczenia ustawowego dochodzi dopiero w sytuacji braku pozostawienia przez spadkodawcę ważnego testamentu.

Uczestniczki postępowania podniosły zarzut nieważności testamentu. Jak stanowi przepis art. 945 § 1 KC testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony:

1) w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;

2) pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści;

3) pod wpływem groźby.

W postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku sąd samodzielnie rozstrzyga w przedmiocie autentyczności testamentu, jego ważności, skuteczności odwołania, wad oświadczenia woli spadkodawcy i innych zarzutów podnoszonych przez uczestników postępowania (szerzej w: Wiśniewski Tadeusz (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom III. Art. 506–729, Opublikowano: WKP 2021).

Podstawę prawną wniosku o zmianę poświadczenia dziedziczenia u notariusza po śmierci stanowi przepis art. 679 KPC, który w § 1 stanowi, że dowód, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku, nie jest spadkobiercą lub że jej udział w spadku jest inny niż stwierdzony, może być przeprowadzony tylko w postępowaniu o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku, z zastosowaniem przepisów niniejszego rozdziału. Jednakże ten, kto był uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, może tylko wówczas żądać zmiany postanowienia stwierdzającego nabycie spadku, gdy żądanie opiera na podstawie, której nie mógł powołać w tym postępowaniu, a wniosek o zmianę składa przed upływem roku od dnia, w którym uzyskał tę możność. W myśl zaś § 4 art. 679 KPC przepisy, o których mowa wyżej stosuje się odpowiednio do zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia oraz do stwierdzenia nabycia przedmiotu zapisu windykacyjnego.

Zmiana, cofnięcie, odwołanie i uchylenie aktu poświadczenia dziedziczenia u notariusza Warszawa Poznań

Wszczęcie postępowania o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku wymaga spełnienia szeregu przesłanek, których zaistnienie prowadzi do skutecznej zmiany dokonanego uprzednio stwierdzenia nabycia spadku. Po pierwsze, wcześniej musi być wydane prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku lub zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia, które w swej treści nie ujmuje rzeczywistych spadkobierców albo nie podaje wszystkich spadkobierców, bądź nie określa prawidłowej wysokości udziałów spadkobierców. Po drugie, wszczęcie postępowania, o którym mowa w art. 679 KPC następuje na wniosek. Wniosek ten może zgłosić każdy zainteresowany. Po trzecie, możliwość zgłoszenia wniosku przez podmiot, który nie był uczestnikiem wcześniejszego postępowania o stwierdzenie nabycia spadku nie jest ograniczona żadnym terminem.

W tym przypadku wszczęcie postępowania w trybie art. 679 KPC może nastąpić w każdym czasie, po chwili uprawomocnienia się kwestionowanego postanowienia. Po czwarte, zgłoszenie wniosku przez uczestnika wcześniejszego postępowania o stwierdzenie nabycia spadku jest dopuszczalne wtedy, gdy żądanie swe opiera na podstawie, której nie mógł powołać w poprzednim postępowaniu, a wniosek o zmianę składa przed upływem roku od dnia, w którym uzyskał tę możność. Po piąte, analizowane postępowanie wymaga przeprowadzenia dowodu, że spadek w całości lub części nabyła inna osoba, niż wskazana w prawomocnym postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku. Po szóste wreszcie, zasadne i skuteczne przeprowadzenie dowodu określonego w art. 679 § 3 KPC obliguje sąd spadku do zmiany kwestionowanego postanowienia i stwierdzenia nabycia spadku zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym (komentarz do kodeksu postępowania cywilnego pod redakcją dr hab. K. Osajda 2018 r. wyd. 1).

Tym samym uczestnik postępowania o stwierdzenie nabycia spadku doznaje istotnych ograniczeń. Po pierwsze, żądanie zmiany może oprzeć tylko na takiej podstawie, której nie mógł powołać w tym postępowaniu, a więc tak samo, jak w okolicznościach przewidzianych w art. 403 § 2 KPC Po drugie, jest ograniczony terminem rocznym, wskazanym w art. 679 § 1 in fine KPC Kto był uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, może złożyć wniosek na podstawie powołanego przepisu w terminie jednego roku od dnia, w którym uzyskał możliwość wskazania podstawy uzasadniającej dokonanie zmiany postanowienia, jeżeli nie mógł jej powołać w trakcie postępowania spadkowego (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 2012 r. III CSK 121/12);

Brzmienie art. 679 § 1 zdanie drugie KPC wskazuje, że uczestnicy postępowania o stwierdzenie nabycia spadku nie mogą opierać żądania zmiany postanowienia na podstawie, którą mogli powołać w tamtym postępowaniu. Następuje bowiem prekluzja uprawnienia do zgłaszania twierdzeń i środków dowodowych, które mogły być, a nie zostały zgłoszone w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 listopada 2011 r., IV CSK 141/11).

Zmiana, cofnięcie, odwołanie i uchylenie aktu poświadczenia dziedziczenia u notariusza Warszawa Poznań

W literaturze i orzecznictwie zgodnie przyjmuje się, że przepis art. 679 KPC nie tylko realizuje ochronę dziedziczenia spadkodawcy, lecz zastępuje także instytucję wznowienia postępowania w sprawach o stwierdzenie nabycia spadku, w drodze żądania zmiany dotychczasowego, wadliwego stwierdzenia nabycia spadku (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 1994 r., III CZP 40/94, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 września 2004 r., III CK 458/03). W orzecznictwie wyjaśniono również, że wznowieniowy charakter postępowania o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku pozwala sięgnąć przy wykładni zawartego w art. 679 KPC pojęcia „podstawy”, której uczestnik postępowania o stwierdzenie nabycia spadku nie mógł powołać w tym postępowaniu, do treści i dorobku wykładni art. 403 § 2 KPC Wskazano też, że obejmuje ono zarówno okoliczności faktyczne, jak i środki dowodowe.

Podkreślono, że postępowanie o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku nie może być wykorzystywane jako środek do usunięcia skutków bezczynności, czy wręcz błędów uczestnika postępowania. Nie wyklucza to jednak, co do zasady, możliwości powoływania się przez wnioskodawcę w postępowaniu wszczętym na podstawie art. 679 KPC na nowe dowody, także odnośnie do okoliczności podnoszonych w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku, jeżeli nie mógł ich wówczas powołać (postanowienie Sąd Najwyższy z dnia 6 czerwca 2007 r., III CSK 19/07). Z art. 679 KPC wynika zatem jednoznacznie ścisłe powiązanie uprawnienia żądania zmiany postanowienia z podstawą, która nie mogła być powołana przez zainteresowanego w poprzednim postępowaniu, w którym brał udział. Strona wnosząca o zmianę postanowienia spadkowego powinna wykazać, że powołane przez nią fakty i dowody, które mają uzasadniać żądanie zmiany, pozostawały poza jej dostępem podczas poprzedniego postępowania, przy uwzględnieniu, że chodzi o obiektywną możliwość ich powołania (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 września 2014 r. III CSK 239/13).

Niemożność skorzystania w poprzednim postępowaniu z określonych okoliczności faktycznych lub środków dowodowych nie zachodzi, gdy istniała obiektywna możliwość powołania ich w tym postępowaniu, a tylko na skutek opieszałości, zaniedbania, zapomnienia czy błędnej oceny potrzeby ich powołania strona tego nie uczyniła. (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 10 lutego 1999r, w sprawie, II CKN 807/98, opubl. L.).

Z art. 679 KPC wynika jednoznacznie ścisłe powiązanie uprawnienia żądania zmiany postanowienia z podstawą, która nie mogła być powołana przez zainteresowanego w poprzednim postępowaniu, w którym brał udział. Strona wnosząca o zmianę postanowienia spadkowego powinna wykazać, że powołane przez nią fakty i dowody, które mają uzasadniać żądanie zmiany, pozostawały poza jej dostępem podczas poprzedniego postępowania, przy uwzględnieniu, że chodzi o obiektywną możliwość ich powołania. Zgodnie z tym przepisem, uczestnik postępowania spadkowego może żądać zmiany prawomocnego postanowienia stwierdzającego nabycie spadku, jeśli wykaże podstawę uzasadniającą zmianę oraz dowiedzie, że podstawa ta nie mogła być podniesiona w czasie uprzedniego postępowania. Celem ograniczenia – w zakresie wymaganych podstaw żądania i terminu w stosunku do osób uczestniczących w pierwszym postępowaniu – jest to, by uczestnik poprzedniego postępowania nie mógł się domagać zmiany postanowienia na podstawie, którą mógł poprzednio powołać. Ograniczenie to traktuje się jako prekluzję uprawnienia. Jest ono podyktowane potrzebą ochrony stabilności stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem porządku dziedziczenia. Z tego też względu oraz z uwagi na wyjątkowy charakter uregulowania zawartego w art. 679 KPC, przepis ten podlega wykładni ścisłej, gdyż dopuszczenie możliwości zmiany prawomocnego postanowienia powinno być ograniczone, zwłaszcza, gdy z wnioskiem występuje osoba, która była uczestnikiem wcześniejszego postępowania. (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 11 września 2014 roku, w sprawie III CSK 239/13, opubl: www.sn.pl)

Ograniczenia wprowadzone w art. 679 § 1 zd. 2 KPC z założenia ustawodawcy mają służyć stabilizacji postanowień o stwierdzeniu nabycia spadku (czy obecnie również aktów poświadczenia dziedziczenia). W orzecznictwie podkreślono, że art. 679 § 1 zd. 2 KPC jako przepis o charakterze restrykcyjnym musi być wykładany ściśle (uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 28 października 1997 r., I CKN 276/97, OSNC 1998, Nr 4, poz. 63, z glosą M. Niedospiała, PiP 1998, Nr 2, s. 107 i n.). Z tego względu przez uczestnictwo w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku – w rozumieniu art. 679 KPC – należy rozumieć formalny udział w postępowaniu, a nie stopień aktywności, bierności, czy nawet całkowitą bezczynność zainteresowanego występującego w sprawie (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 lutego 2000 r., II CKN 740/98).

Zmiana, cofnięcie, odwołanie i uchylenie aktu poświadczenia dziedziczenia u notariusza

Trzeba też zaznaczyć, że rozstrzygnięcie w postępowaniu sądowym o stwierdzenie nabycia spadku zapada bez względu na wnioski stron, a jedynie w oparciu wynik postępowania dowodowego oraz normy prawa materialnego, znajdujące zastosowanie w ustalonym stanie faktycznym sprawy spadkowej (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 września 2014 r., sygn. akt III CSK 239/13). Spowodowane jest to przez ciążący na sądzie ustawowy obowiązek działania z urzędu (art. 670 KPC).

W postanowieniu z 13 grudnia 2012 r., IV CSK 183/12 Sąd Najwyższy wyjaśnił, że postępowanie przewidziane w art. 679 KPC nie służy i nie może być wykorzystywane, jako środek do usunięcia skutków bezczynności lub błędów uczestników postępowania spadkowego, czy też skutków ich nieznajomości prawa ani nawet błędów sądu. Chociaż jest ono postępowaniem autonomicznym, ma jednak charakter „wznowieniowy”, co uwidacznia się przede wszystkim w tym, że uczestnik postępowania spadkowego tylko wtedy może skutecznie żądać na podstawie art. 679 § 1 KPC zmiany postanowienia spadkowego, jeżeli wykaże, jak przy wznowieniu postępowania, szczególne przesłanki swojego żądania, czyli podstawę, której nie mógł powołać w poprzednim postępowaniu oraz zachowanie rocznego terminu określonego w tym przepisie. Obowiązany jest wykazać istnienie przeszkody obiektywnej, uniemożliwiającej mu powołanie w sprawie spadkowej okoliczności uzasadniającej odmienną podstawę lub porządek dziedziczenia. Te same zasady dotyczą następców prawnych uczestnika postępowania spadkowego, który nie ujawnił w postępowaniu spadkowym istnienia testamentu. W takim przypadku zarówno on, jak i jego spadkobierca, podlegają takim samym ograniczeniom i zasadom przy zgłoszeniu wniosku na podstawie art. 679 KPC Na spadkobiercę uczestnika postępowania spadkowego przechodzą bowiem także konsekwencje prawne wynikające z nieujawnienia testamentu przez uczestnika (por. też postanowienie Sądu Najwyższego z 26 stycznia 2001 r., II CKN 784/00, OSNC 2001, nr 7-8, poz. 118 i uchwałę Sądu Najwyższego z 21 marca 2001 r., III CZP 4/01, OSNC 2001, nr 10, poz. 144).

Zakreślony w art. 679 § 1 KPC roczny termin do złożenia wniosku o zmianę postanowienia stwierdzającego nabycie spadku ma charakter zawity (np. postanowienie SN z 26 stycznia 2001 r., II CKN 784/00, OSNC 2001, nr 7-8, poz. 118 i uchwała SN z 21 marca 2001 r„ III CZP 4/01, OSNC 2001, nr 10, poz. 144). Termin ten biegnie od daty, w której wnioskujący o zmianę postanowienia spadkowego uzyskał możliwość powołania podstawy uzasadniającej zmianę postanowienia, której nie mógł powołać w zakończonym prawomocnie postępowaniu.

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 1

Wnioskodawczyni M. W. wniosła o uchylenie aktu poświadczenia dziedziczenia po M. M. (1), otwarcie i ogłoszenie testamentu z dnia 6.11.X  r. sporządzonego przez M. M. (1) oraz stwierdzenie, że spadek po M. M. (1), którego ostatnie miejsce zwykłego pobytu było w K. przy ulicy (…), w całości nabyła M. W..

Zmiana, cofnięcie, odwołanie i uchylenie aktu poświadczenia dziedziczenia u notariusza Warszawa Poznań

Wnioskodawczyni podała, że spadkodawca M. M. (1) zmarł w dniu 4 października X roku będąc kawalerem. Wnioskodawczyni wskazała, że spadkodawca pozostawił testament, w którym w całości do spadku powołał swoją kuzynkę M. W.. Wnioskodawczyni wyjaśniła, że testament ten nie był odwołany i nie było innych testamentów.

Uczestniczka postępowania M. G. (1) kwestionując ważność testamentu wniosła o oddalenie wniosku. Uczestniczka postępowania podniosła, że jej zmarły brat – spadkodawca M. M. (1) – miał zaburzenia świadomości spowodowane piciem alkoholu.

Spadkodawca M. M. (1) zmarł w dniu 4 października X r. Uczestniczka postępowania M. G. (1) w dniu 4 listopada X  r. odrzuciła spadek po M. M. (1). W tym samym dniu jej córka – B. G. (1) przyjęła z dobrodziejstwem inwentarza spadek po M. M. (1), a notariusz sporządził akt poświadczenia dziedziczenia, który zarejestrowano w Rejestrze Spadkowym pod numerem (…).

Tymczasem na około 5 lat przed śmiercią spadkodawcy tj. w dniu 6 listopada X  r. M. M. (1) przed notariuszem sporządził testament, w którym do całości spadku powołał swoją kuzynkę M. W.. Należy wskazać, że testament ten nie został zarejestrowany notarialnym rejestrze testamentów ((…)).

Oceniając zebrane w sprawie dowody, sąd doszedł do przekonania, że zarzut nieważności testamentu M. M. (1) nie zasługiwał na uwzględnienie. W pierwszej kolejności wypada zwrócić uwagę na to, że testament M. M. (1) był testamentem notarialnym. Wprawdzie zeznający w sprawie świadek I. B. (2) nie pamiętał przebiegu czynności notarialnej z udziałem M. M. (1) w dniu 6.11.X r., jednak z dużym prawdopodobieństwem można zakładać, że notariusz ten przeprowadził wymaganą przepisami prawa procedurę z udziałem osób dokonujących czynności prawnych w kancelarii notarialnej (odczytano akt, upewniono się co do rozumienia jego treści itp.). W akcie notarialnym odnotowano fakt odczytania aktu notarialnego przed jego podpisaniem. Za świadomością M. M. (1) przy wyrażeniu ostatniej woli przemawia także fakt jego skonfliktowania z siostrą i siostrzenicą. Spadkodawca bowiem już na kilka lat przed sporządzeniem testamentu był skłócony z siostrą na tle opieki nad matką oraz działu spadku po bracie. Konflikt z siostrą niewątpliwie wywołał u M. M. (1) potrzebę dokonania rozrządzeń na wypadek swojej śmierci. Nawet okoliczności przytaczane przez uczestniczkę M. G. w zeznaniach złożonych 8 kwietnia X roku wskazują na jego normalne funkcjonowanie – uczestniczenie w wielu postępowaniach sądowych, decydowanie o nieruchomości matki, rzekoma chęć jej ubezwłasnowolnienia, zarobkowanie, posiadanie prawa jazdy i samochodu. Trzeba dodać, że zeznająca w sprawie osoba postronna – C. R., u której spadkodawca zasięgał porad prawnych przed spisaniem „ostatniej woli”, nie odniosła wrażenia, aby M. M. (1) był nieświadomy swoich wyborów, był przez kogoś naciskany lub miał problemy alkoholowe.

Zeznania C. R. uznano za w pełni wiarygodne; nie łączyły ją z M. M. (1) jakiekolwiek zależności finansowe – udzielała ona jedynie nieodpłatnych porad prawnych. Również w ocenie wnioskodawczyni oraz jej córki – świadka P. W., spadkodawca nie chorował na tle psychicznym. Co więcej – nawet zawnioskowany do przesłuchania przez uczestniczki – świadek R. B. nic nie wiedziała o rzekomych problemach psychicznych bądź alkoholowych M. M. (1). Twierdzenia uczestniczek o tych okolicznościach są dowodowo odosobnione. Okoliczności takich nie potwierdzają dokumenty z leczenia M. M. (1). Z dokumentacji medycznej M. M. (1) wynikały jedynie jego problemy zdrowotne z sercem, ciśnieniem oraz drętwieniem ręki. Brak było natomiast dokumentacji z leczenia M. M. z (…) Centrum (…) w K. (k.151) oraz (…) (k.160), gdzie według uczestniczki B. G. (1) spadkodawca miał się leczyć. Również Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w K. nie odnotowała w swoim rejestrze osoby M. M. (1) (k.153). Jedynie sekcja zwłok M. M. (1) potwierdziła, że chwili śmierci M. M. (1) znajdował się w stanie nietrzeźwości. Dowód ten odnosi się do stanu faktycznego z X roku i nie sposób na jego podstawie wnioskować, że spadkodawca miał problemy alkoholowe w czasie sporządzania testamentu.

W oparciu o zgromadzoną dokumentację medyczną z leczenia spadkodawcy wydanie opinii psychiatrycznej na temat jego stanu zdrowia psychicznego w X roku było niemożliwe. Innymi słowy, skoro w dokumentacji medycznej M. M. brak było jakichkolwiek odniesień do jego ewentualnych problemów co do zdolności testowania, to przeprowadzenie zawnioskowanego przez B. G. dowodu z opinii biegłego psychiatry – w okolicznościach sprawy – było niemożliwe. Biegły na podstawie tych tylko dokumentów medycznych nie mógłby ocenić zdolności do wyrażenia ostatniej woli przez M. M.. Przeprowadzenie takiego dowodu prowadziłoby także do nieuzasadnionego przedłużenia postępowania. W myśl przepisów art. 2351 § 1 pkt 4 i 5 KPC sąd może pominąć dowód niemożliwy do przeprowadzenia bądź zmierzający do przedłużenia postępowania.

Zmiana, cofnięcie, odwołanie i uchylenie aktu poświadczenia dziedziczenia u notariusza Warszawa Poznań

Z tych względów nie było podstaw do zakwestionowania ważności testamentu M. M. (1) z dnia 6 listopada X  roku. Pozostawienie ważnego testamentu spadkodawcy ma zatem pierwszeństwo przed dziedziczeniem z mocy ustawy. W związku z powyższym należało na podstawie art. 678 KPC uchylić Akt Poświadczenia Dziedziczenia po zmarłym w dniu 4 października X  r. M. M. (1), zarejestrowanym w Rejestrze Spadkowym pod numerem (…), a także stwierdzić, że spadek po M. M. (1), na podstawie testamentu notarialnego z dnia 6.11.X r. z dobrodziejstwem inwentarza nabyła M. W. Postanowienie Sądu Rejonowego w Kamiennej Górze – I Wydział Cywilny I Ns 263/20

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 2

Wnioskiem pełnomocnik M. K. zwróciła się do Sądu o:

– uchylenie aktu poświadczenia dziedziczenia sporządzonego przez notariusza M. S., zarejestrowanego w Rejestrze Aktów Poświadczenia Dziedziczenia pod numerem (…), stwierdzającego że spadek po Z. C. (1), urodzonej dnia (…), zmarłej dnia 8 lutego X  r. nabył w całości Z. C. (3),

– otwarcie i ogłoszenie załączonego testamentu zwykłego pisemnego sporządzonego przez Z. C. dnia 10 stycznia X  r. w P.,

– stwierdzenie, że spadek po zmarłej Z. C. (1) nabyła w całości siostra B. P., zmarła dnia 6 czerwca X r. w P..

W uzasadnieniu wniosku wskazano, że spadkodawczyni Z. C. (1) nie posiadała dzieci własnych ani przysposobionych, a nadto była rozwódką. Wedle informacji uzyskanych z Krajowego Rejestru Skarbowego to właśnie jej były mąż, Z. C. (3), stał się jedynym spadkobiercą pozostawionego przez nią majątku (notarialny akt poświadczenia dziedziczenia z dnia 22 lutego X r. sporządzony przez notariusza M. S.). Tymczasem wnioskodawczyni odnalazła testament, w którym Z. C. (1) wyraziła wolę przekazania swojej siostrze B. P. spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu położonego na Osiedlu (…) w P.. Wedle treści uzasadnienia, nadmieniony składnik majątku wyczerpywał prawie cały spadek. Uzasadniając istnienie interesu prawnego w złożeniu wniosku o uchylenie zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia, otwarcie i ogłoszenie testamentu oraz stwierdzenie nabycia spadku wnioskodawczyni wskazała, że w związku z testamentem własnoręcznym B. P. jest jedyną spadkobierczynią osoby wyłącznie dziedziczącej po Z. C. (1).

Zmiana, cofnięcie, odwołanie i uchylenie aktu poświadczenia dziedziczenia u notariusza

W odpowiedzi na wniosek pełnomocnik uczestnika postępowania K. C. wniósł o oddalenie wniosku w całości, a nadto orzeczenie o kosztach postępowania według norm przepisanych. W uzasadnieniu odpowiedzi zakwestionowano przedstawione we wniosku okoliczności, w szczególności zaś podważono autentyczność testamentu Z. C.. Wedle twierdzeń uczestnika, Z. C. (1) i Z. C. (1) nie pozostawali w separacji, a ich relacje były „bliskie i bardzo czułe”.

W rozpoznawanej sprawie spadkodawczyni Z. C. (1) w dniu 22 stycznia X r. sporządziła własnoręczny testament odpowiadający wymogom formalnym stawianym przez art. 949 § 1 KC testamentowi zwykłemu własnoręcznemu tj. napisała go w całości pismem ręcznym, podpisała i opatrzyła datą. Wywodzona przez uczestnika postępowania K. C. nieautentyczność testamentu została wykluczona w opinii z dnia 16 maja X r. wydanej na podstawie ekspertyzy z zakresu badań pisma i podpisów.

W testamencie tym spadkodawczyni nie zawarła wyraźne powołania do spadku, ale rozporządziła jedynym pozostającym w jej dyspozycji wartościowym składnikiem majątkowym. W tym miejscu wskazać należy, że bezspornym pomiędzy stronami było to, że skład spadku po zmarłej wchodziło spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu położonego na Osiedlu (…) w P.. Właśnie tym mieszkaniem spadkodawczyni rozporządziła testamentem. Wedle zeznań M. K. mieszkanie to było wyłącznym składnikiem masy spadkowej. W toku postępowania nie dało się ustalić, czy spadkodawczyni na dzień sporządzenia testamentu dysponowała innym majątkiem, stąd też Sąd przyjął, iż zawarte w testamencie rozporządzenie majątkowe dotyczy całości spadku Z. C. i nie stanowi zapisu. Niemniej także w razie ustalenia, że spadkobierczyni dysponowała innym majątkiem, w świetle całokształtu okoliczności sprawy, w tym biorąc pod uwagę wysokość uzyskiwanej przez nią emerytury (2114,59 zł – ustalono w oparciu o decyzję o waloryzacji emerytury z dnia 17 marca X  r. – k. 53 z akt rentowych dotyczących Z. C.) nie sposób racjonalnie sądzić, aby potencjalne oszczędności miały znaczącą wartość i podważały wniosek, iż mieszkanie wyczerpuje w zasadzie cały spadek.

Konsekwencją ustalenia, że testament z dnia 22 stycznia X r. jest autentyczny, ważny i zawiera powołanie spadkobiercy jest stwierdzenie, że jedyną osobą powołaną do dziedziczenia po Z. C. (1) spadkobierczynią była wskazana w nim siostra zmarłej – B. P.. Wobec powyższego stwierdzić należy, iż zachodziły podstawy do uchylenia aktu poświadczenia dziedziczenia sporządzonego przez notariusza M. S., zarejestrowanego w Rejestrze Aktów Poświadczenia Dziedziczenia pod numerem (…) stwierdzającego ustalenie sprzeczne z poczynionym przez Sąd, tj. że spadek po Z. C. (1) nabył w całości Z. C. (3). Wyżej wymieniony nie tylko nie został powołany do dziedziczenia na mocy testamentu, którego treść nie była znana w dacie sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia, lecz nadto nie był powołany do spadku z mocy ustawy. Wskazać trzeba, że w chwili otwarcia spadku mężczyzna nie był już mężem Z. C. od ponad 40 lat. Wobec treści zgromadzonej dokumentacji niewątpliwym jest, iż małżeństwo Z. i Z. C. (3) zostało rozwiązane wyrokiem Sądu Powiatowego dla m. P. w P. z.

Zmiana, cofnięcie, odwołanie i uchylenie aktu poświadczenia dziedziczenia u notariusza Warszawa Poznań

Podsumowując poczynione rozważania stwierdzić należy, że zdaniem Sądu zachodziły podstawy to stwierdzenia, iż to B. P. nabyła w całości spadek po Z. C. (1), co nastąpiło na podstawie testamentu własnoręcznego z dnia 22 stycznia X r. Ustalenie to w sposób logiczny wyklucza, aby jednocześnie spadkobiercą mógł być Z. C. (3), na co wskazuje treść aktu poświadczenia dziedziczenia sporządzonego przez notariusza M. S., zarejestrowanego w Rejestrze Aktów Poświadczenia Dziedziczenia pod numerem (…). Uznanie, że osoba wymieniona w akcie poświadczenia dziedziczenia nie jest spadkobiercą, wywołało konieczność uchylenia takiego aktu, jako nieodzwierciedlającego rzeczywistej postaci rzeczy. Ze zreferowanych powyżej przyczyn rozstrzygnięto jak w punktach 1 i 2 postanowienia. Postanowienie Sądu Rejonowego Poznań-Stare Miasto w Poznaniu – I Wydział Cywilny z dnia 27 marca 2019 r. I Ns 763/17

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 3

Do Sądu wpłynął wniosek J. P. (1) o uchylenie aktu poświadczenia dziedziczenia sporządzonego przez notariusza J. K. w jej Kancelarii w P. w dniu 23 grudnia X roku i stwierdzenie nabycia spadku po M. P. (1) zgodnie z ujawnionym testamentem, a więc przez bratanków spadkodawcy – K. P. i J. P. (2).

Uczestniczka postępowania Z. G. oraz wezwani do udziału w sprawie K. P., J. P. (2), B. S., przyłączyli się do powyższego wniosku, przy czym K. P. wniósł dodatkowo o zasądzenie od W. P. kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za I i II instancję.

Zdaniem Sądu nie ulega żadnej wątpliwości, iż nie może domagać się uchylenia przedmiotowego aktu poświadczenia dziedziczenia wnioskodawca J. P. (1) i Z. G., albowiem wiedzieli oni w momencie sporządzania aktu poświadczenia dziedziczenia, że spadkodawca sporządził testament i jaka była jego treść, jednakże faktu tego nie ujawnili notariuszowi. Niemniej jednak powyższe ograniczenia, tak co do terminu, jak i co do podstawy żądania uchylenia aktu poświadczenia dziedziczenia, nie dotyczą spadkobierców testamentowych, to jest K. P. i J. P. (2), a także wezwanego do udziału w sprawie w charakterze uczestnika postępowania – B. S., ponieważ nie byli oni uczestnikami postępowania przed notariuszem. Z § 2 aktu poświadczenia dziedziczenia wynika bowiem, że akt został sporządzony w obecności Z. G., W. P. i J. P. (1). Wprawdzie przy odczytywaniu aktu poświadczenia dziedziczenia był obecny również K. P., jednakże nie był on formalnie uczestnikiem postępowania przed notariuszem.

Zmiana, cofnięcie, odwołanie i uchylenie aktu poświadczenia dziedziczenia u notariusza Warszawa Poznań

Co więcej nie mógł być uczestnikiem tegoż postępowania wobec faktu nie ujawnienia notariuszowi testamentu spadkodawcy, albowiem zgodnie z art. 95aa § 1 ustawy z dnia 14 lutego 1991 roku – Prawo o notariacie (t.j. – Dz.U. z 2014 r., pozycja 164 ze zm.) osobami zainteresowanymi w rozumieniu rozdziału 3a regulującego kwestie sporządzania aktów poświadczenia dziedziczenia przez notariusza są osoby, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi, a także osoby, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne. Nie jest przy tym konieczne, aby zarówno K. P., jak i J. P. (2) występowali z oddzielnym wnioskiem w tym względzie, niezależnie od wniosku J. P. (1).

Wystarczające jest poparcie wniosku złożonego przez wnioskodawcę czy ewentualnie innego uczestnika postępowania, aby Sąd mógł oceniać ich uprawnienie do żądania uchylenia aktu poświadczenia dziedziczenia, gdyż postępowanie w tym względzie toczy się według przepisów Księgi II Części I Kodeksu postępowania cywilnego regulujących postępowanie nieprocesowe, w którym zgodnie z art. 510 § 1 KPC zainteresowanym w sprawie jest każdy, czyich praw dotyczy wynik postępowania i może on wziąć udział w każdym stanie sprawy aż do zakończenia postępowania w drugiej instancji. To oznacza, że spadkobiercy testamentowi mogli samodzielnie składać wnioski, w tym domagać się tak wydania orzeczenia zgodnego z treścią wniosku złożonego przez osobę inicjującą postępowanie, jak i wniosków odmiennych.

Uwzględniając powyższe należało zdaniem Sądu ustalić czy zachodzą przesłanki do uchylenia sporządzonego przez notariusza w dniu 23 grudnia X roku aktu poświadczenia dziedziczenia i stwierdzenia nabycia spadku na podstawie złożonego przez wnioskodawcę testamentu z dnia 25 czerwca X roku.

W ocenie Sądu testament własnoręczny sporządzony przez spadkodawcę należało uznać za ważny, albowiem zawiera on wszystkie elementy wskazane w art. 949 KC, a jednocześnie nie wykazano, aby spadkodawca był niezdolny do samodzielnego sporządzenia testamentu, w szczególności aby zaistniała którakolwiek z okoliczności wskazanych w art. 945 KC. Nikt bowiem z uczestników postępowania nie kwestionował ważności testamentu, a nadto nie wykazano, aby spadkodawca kiedykolwiek odwołał testament. Brak było również jakichkolwiek okoliczności, które uzasadniałyby w powyższym względzie czynienie przez Sąd ustaleń z urzędu. Z tego powodu należało stwierdzić, iż M. P. (1) skutecznie testamentem powoływał do spadku po sobie K. P. i J. P. (2). Wprawdzie z treści testamentu nie wynika w jakiej części powołał ich do spadku, jednakże tą kwestię rozstrzyga treść art. 960 KC, zgodnie z którym jeżeli spadkodawca powołał do spadku lub do oznaczonej części spadku kilku spadkobierców, nie określając ich udziałów spadkowych, dziedziczą oni w częściach równych.

Zmiana, cofnięcie, odwołanie i uchylenie aktu poświadczenia dziedziczenia u notariusza

Wobec powyższego należało uchylić akt poświadczenia dziedziczenia po M. P. (1), synu M. F. i C., zmarłym w dniu 27 lipca X roku w P. i tu ostatnio stale zamieszkałym, sporządzony przez notariusza J. K. w jej kancelarii w P. w dniu 23 grudnia X roku za numerem repertorium A(…)o czym orzeczono w punkcie 1. sentencji, a nadto w punkcie 2. postanowienia stwierdzić, że spadek po M. P. (1), synu M. F. i C., zmarłym w dniu 27 lipca X roku w P. i tu ostatnio stale zamieszkałym, na podstawie testamentu własnoręcznego sporządzonego przez spadkodawcę w miejscowości W. w dniu 25 czerwca X roku, nabyli bratankowie: K. P. i J. P. (2) w częściach równych. Postanowienie Sądu Rejonowego w Pułtusku – I Wydział Cywilny I Ns 675/15

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu