Instytucja zachowku została uregulowana w przepisach art. 991-1011 KC umiejscowionych w Księdze IV KC pt. „Spadki”. Zgodnie z treścią art. 991 § 1 KC, zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – 2/3 wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek). Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia (art. 991 § 2 KC).
Zarówno w literaturze przedmiotu, jak i w orzecznictwie ugruntowało się stanowisko, że jeżeli uprawniony do zachowku, dziedziczący z ustawy wespół z innymi osobami, nie otrzymał należnego mu zachowku, to służy jemu wobec współspadkobierców roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia. W sytuacji zatem, gdy czysta wartość spadku wynosi zero, z uwagi na to, iż spadkodawca przed śmiercią poprzez dokonanie darowizn rozporządził całym swoim majątkiem, to spadkobiercy ustawowemu (a takim jest powódka), który nie otrzymał zachowku w postaci uczynionej na jego rzecz darowizny służy przeciwko współspadkobiercom obdarowanym przez spadkodawcę roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku. Innymi słowy, roszczenie z tytułu zachowku przysługuje nie tylko spadkobiercy ustawowemu, pominiętemu w testamencie, ale i spadkobiercy ustawowemu, który, jak jest to w niniejszej sprawie, w braku testamentu powołany został do dziedziczenia na podstawie ustawy, jednak nie może otrzymać nawet należnemu jemu zachowku, gdyż spadkodawca w drodze darowizn uczynionych na rzecz współspadkobierców oraz osób trzecich rozporządził całym swoim majątkiem.
Zachowek jest pewnego rodzaju zastępczą formą dziedziczenia, która ma zapewnić członkom najbliższej rodziny spadkodawcy korzyści związane ze spadkobraniem. Celem tej instytucji jest ochrona interesów majątkowych najbliższych członków rodziny, wskazanych w art. 991 § 1 KC poprzez zapewnienie im niezależnie od woli spadkodawcy, a czasem nawet wbrew jego woli, roszczenia pieniężnego odpowiadającego określonemu w tym przepisie ułamkowi wartości udziału w spadku, który by im przypadał przy dziedziczeniu ustawowym. Osoba należąca do katalogu podmiotów wymienionych w art. 991 § 1 KC jest uprawniona do uzyskania określonej korzyści ze spadku. Jednocześnie ustawodawca zdecydował, że zaspokojenie należnego osobie uprawnionej roszczenia o zapłatę zachowku w pierwszej kolejności może nastąpić bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu. Dopiero, gdy uprawniony nie uzyska równowartości zachowku w jednej z powyżej wskazanych form może kierować roszczenie o zachowek do spadkobiercy ewentualnie do osoby obdarowanej przez spadkodawcę. Przy czym za utrwalone uznać trzeba stanowisko orzecznictwa sądów, że punktem odniesienia przy obliczaniu stanu czynnego spadku dla potrzeb obliczenia wysokości należnego zachowku może być wyłącznie chwila otwarcia spadku, tj. chwila śmierci spadkodawcy.
Ustalenie składu spadku, a mianowicie różnicy między wartością stanu czynnego spadku (aktywów) i wartością stanu biernego (pasywów) następuje co do zasady wg reguł określonych w art. 922 KC nie uwzględnia się jedynie zapisów i poleceń oraz oczywiście długów z tytułu zachowku. Nie podlega dyskusji, że obliczenie zachowku następuje na podstawie wartości spadku ustalonej wg cen z daty orzekania o roszczeniach z tego tytułu. Obliczenie zachowku zatem polega na ustaleniu wysokości sumy pieniężnej, jakiej uprawniony do zachowku może domagać się na podstawie art. 991 § 2 KC od spadkobiercy powołanego. Wysokość zachowku ustala się w oparciu o trzyetapowe wyliczenie: po pierwsze ustala się udział spadkowy stanowiący podstawę obliczenia zachowku, który to udział jest wyrażony odpowiednim ułamkiem, po drugie ustala się substrat zachowku, który -po trzecie- po przemnożeniu przez ułamek, który wyraża udział stanowiący podstawę do obliczenia zachowku daje wysokość zachowku. Z kolei, aby ustalić substrat zachowku należy ustalić tzw. czystą wartość spadku, która stanowi różnicę między wartością stanu czynnego spadku, a wartością stanu biernego spadku. W określonych sytuacjach do wartości czystego spadku dolicza się wartość darowizn między żyjącymi, dokonanych przez spadkodawcę na rzecz spadkobierców powołanych bądź też uprawnionych do zachowku, jak i na rzecz osób trzecich, niezależnie od tego, czyj zachowek się oblicza. O czym będzie mowa niżej, w niniejszej sprawie powódka o zaliczenie darowizny dokonanej na rzecz pozwanej w dniu 7 listopada 2008 r. wnosiła, a stanowisko to podległo akceptacji przez Sąd jako zgodne z treścią art. 993-995 KC
Przepis art. 991 § 2 KC wskazuje, że ustawodawca daje spadkodawcy wybór co do sposobu zapewnienia uprawnionemu należnego mu zachowku a dopiero gdy uprawniony nie otrzymał -w żadnej postaci- należnego mu zachowku, a taka sytuacja wystąpiła w niniejszej sprawie, to wówczas przysługuje mu roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do jego pokrycia.
Przepis art. 993-995 KC regulują sposób obliczania tzw. substratu zachowku, który obejmuje tzw. czystą wartość spadku powiększoną o wartość darowizn podlegających zaliczeniu na podstawie art. 993 i nast. KC Zgodnie z brzmieniem art. 993 KC przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów i poleceń, natomiast dolicza się do spadku, stosownie do przepisów poniższych, darowizny uczynione przez spadkodawcę. Kolejny art. 994 § 1 KC stanowi natomiast, iż przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego za dominujące uznać trzeba stanowisko, że art. 5 KC przy roszczeniach o zasądzenie zachowku jest stosowany wyjątkowo. Konsekwentnie podkreśla się, że ocena sądu, czy żądanie zapłaty sumy odpowiadającej wysokości zachowku stanowi nadużycie prawa w myśl art. 5 KC nie powinna pomijać, że prawa osoby uprawnionej do zachowku służą urzeczywistnieniu obowiązków moralnych, jakie spadkodawca ma wobec swoich osób najbliższych. Należy także pamiętać o przyjętej przez ustawodawcę zasadzie, że nikt nie może na wypadek swojej śmierci rozporządzić swoim majątkiem zupełnie dowolnie z pominięciem swoich najbliższych. Podkreśla się przy tym konieczność dokonania przez Sąd oceny okoliczności faktycznych konkretnej sprawy przy uwzględnieniu zasady, że zastosowanie art. 5 KC może mieć miejsce zupełnie wyjątkowo; zakres zastosowania tego przepisu w sprawie o zachowek winien być wąski. Orzecznictwo to stoi także na stanowisku, że z uwagi na charakter zachowku pozbawienie go na podstawie art. 5 KC musi sankcjonować wyłącznie rażące przypadki nadużycia tego prawa. O nadużyciu prawa przez żądanie zapłaty zachowku mogą decydować jedynie okoliczności istniejące w płaszczyźnie „uprawniony-spadkobierca”, nie można także abstrahować od faktu, że wyłączenia prawa do zachowku, z uwagi na niewłaściwe postępowanie w stosunku do spadkodawcy, dokonuje on sam w drodze wydziedziczenia z art. 1008 KC Okoliczności występujące na linii „uprawniony-spadkodawca” nie są oczywiście bez znaczenia, jednak mogą zostać uwzględnione jedynie jako dodatkowe, potęgujące stan sprzeczności z kryteriami nadużycia prawa. Stanowczo podnosi się przy tym, że samodzielnie nie mogą dawać podstawy do stwierdzenia nadużycia prawa (tak m.in.: wyrok SN z dnia 7 kwietnia 2004 r., I CK 215/03, BSN 2004/11/40, wyrok SA w Łodzi z dnia 9 kwietnia 2013 r., I ACa 1333/12, wyrok SA w Łodzi z dnia 25 lipca 2013 r., I ACa 141/12, wyrok SA w Szczecinie z dnia 21 maja 2013 r., I ACa 101/13).
Sprzeczność z zasadami współżycia społecznego w świetle ugruntowanego orzecznictwa zachodzić może jedynie wówczas, gdy w świetle reguł lub wartości moralnych powszechnie społecznie akceptowanych żądanie zapłaty należności z tytułu zachowku musi być ocenione negatywnie. Z uwagi na wskazaną tutaj istotę zachowku pozbawienie go na podstawie art. 5 KC musi sankcjonować wyłącznie rażące przypadki nadużycia tego prawa (por. wyrok SN z dnia 7 kwietnia 2004 r., I CK 215/03, BSN 2004/11/40 i z dnia 25 stycznia 2001 r., IV CKN 250/00, wyrok SA w Szczecinie z dnia 21 maja 2013 r., I ACa 101/13). Doniosłość następstw związanych z pozbawieniem prawa do zachowku uzasadnia przyjęcie, że postępowanie osób uprawnionych do zachowku musi być rażąco naganne albo cechować się złą wolą po ich stronie. Pamiętać jednak trzeba, że o nadużyciu prawa podmiotowego mogą decydować jedynie okoliczności istniejące w płaszczyźnie „uprawniony-spadkobierca”. Jak wskazano wyżej, nie można pominąć faktu, że wyłączenia prawa do zachowku z uwagi na niewłaściwe postępowanie w stosunku do spadkodawcy, dokonuje on sam w drodze wydziedziczenia (art. 1008 KC). Okoliczności występujące na linii „uprawniony-spadkodawca” nie są oczywiście pozbawione znaczenia, ale mogą zostać uwzględnione tylko jako dodatkowe, potęgujące stan sprzeczności z kryteriami nadużycia prawa. Samodzielnie nie mogą dawać podstawy do stwierdzenia nadużycia prawa. Zasady współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 KC są pojęciem pozostającym w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności konkretnej sprawy i w takim całościowym ujęciu wyznaczają podstawy, granice i kierunki jej rozstrzygnięcia w wyjątkowych sytuacjach, które art. 5 KC ma na względzie. Etyczny charakter zachowku ma zatem wpływ na ocenę roszczenia z punktu widzenia zasad współżycia społecznego, o których mówi art. 5 KC – ocena ta jest w tej sytuacji -zważywszy na istotę zachowku- zaostrzona, co skutkuje tym, że do nadużycia prawa będzie mogło dojść jedynie wyjątkowo, w sytuacjach szczególnie rażących. Zastosowanie art. 5 KC nie może udaremniać celów przepisów KC o zachowku (wyrok SA w Poznaniu z dnia 15 lutego 2012 r., sygn. akt I ACa 1121/11 i z dnia 9 maja 2013 r., sygn. akt I ACa 334/13).
Jednocześnie orzecznictwo i judykatura uznają, że w pewnych szczególnych i wyjątkowych sytuacjach dopuszczalne jest obniżenie należności z tytułu zachowku na podstawie art. 5 KC przy uwzględnieniu zwłaszcza klauzuli zasad współżycia społecznego. Prawa osoby uprawnionej do zachowku służą urzeczywistnieniu obowiązków moralnych, jakie spadkodawca ma względem swoich najbliższych. Nie mogą jednak zostać pominięte te zachowania uprawnionego, które wskazują na to, jak wywiązywał się on ze swych obowiązków względem najbliższych, ze szczególnym uwzględnieniem spadkodawcy (wyrok SA w Warszawie z dnia 21 października 2010 r., sygn. akt VI ACa 323/10).
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
W pozwie przeciwko pozwanej K. T. (1) powódka K. S., działając przez pełnomocnika procesowego, wniosła o zasądzenie na jej rzecz od pozwanej kwoty 350.000 zł tytułem zachowku po zmarłym ojcu R. T. (1) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, o zwolnienie od kosztów sądowych w całości i o zasądzenie na jej rzecz od pozwanej zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.
W odpowiedzi na pozew pozwana K. T. (1), działając przez pełnomocnika procesowego, wniosła o oddalenie powództwa w całości i o zasądzenie od powódki na jej rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych. Zdaniem pozwanej żądania powódki podlegają ocenie przez pryzmat art. 5 KC i zasługują w całości na oddalenie. W ocenie pozwanej powódka w sposób umyślny naruszyła zasady współżycia społecznego względem spadkodawcy. Postawa powódki względem ojca była rażąco naganna, bowiem nigdy nie wspierała ona ojca w wieloletniej chorobie Heinego-Medina, nie odwiedzała go podczas licznych hospitalizacji i rehabilitacji, a przez ostatnie 20 lat nie miała z nim jakiegokolwiek kontaktu. Pozwana podkreśliła, że przez ten czas powódka nie poinformowała ojca o aktualnym miejscu zamieszkania pomimo tego, iż bywała w P., znała jego miejsce zamieszkania oraz wiedziała o próbach ojca nawiązania z nią kontaktu. Powódka zerwała z ojcem wszelkie kontakty, nigdy nie odwiedzała go w szpitalu i nie pojawiła się nawet na jego pogrzebie, wcześniej zaś nie poinformowała go o swoim ślubie i komunii jej dzieci. Z powyższego pozwana wywiodła tezę, że żądanie powódki stanowi nadużycie prawa podmiotowego i stoi w sprzeczności z zasadami sprawiedliwości społecznej. Pozwana zakwestionowała ponadto -z ostrożności procesowej- wartość nieruchomości położonej przy ul. (…) w P. i podniosła, że w jej ocenie wartość ta wynosi około 2.500.000 zł, z czego wartość jej udziału równego 25/48 wynosi 1.300.000 zł. Co za tym idzie, żądanie zapłaty zachowku nie powinno przenosić kwoty 216.666 zł. Pozwana podkreśliła, że roszczenie powódki o zachowek winno być ujmowane w kategoriach nadużycia prawa i z uwagi na treść art. 5 KC winna być go całkowicie pozbawiona.
Nie budziło wątpliwości w niniejszej sprawie, że powódka w świetle art. 991 § 1 KC należała do kręgu osób uprawnionych do zachowku. Przy czym wobec powódki spadkodawca R. T. (1) nie złożył w testamencie oświadczenia o pozbawieniu jej prawa do zachowku, którą to możliwość przewiduje przepis art. 1008 KC
Okolicznością niesporną w niniejszej sprawie było wydanie prawomocnego postanowienia z dnia 7 czerwca 2010 r., którym Sąd Rejonowy Poznań – Grunwald i Jeżyce w Poznaniu stwierdził, że spadek po R. T. (1), s. Z. i W., zmarłym, ostatnio stale zamieszkałym w P., z mocy ustawy nabyły: żona H. T. zd. L., c. S. i A., córka K. T. (1), c. R. B. i H. E. oraz córka K. S. zd. T., c. R. B. i B. D. – w 1/3 części każda z nich. Zmarły nie pozostawił po sobie ważnego testamentu. Treść przepisu art. 991 § 1 KC w świetle brzmienia ww. dokumentu urzędowego -prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego Poznań – Grunwald i Jeżyce w Poznaniu – nie pozostawia wątpliwości co do czynnej i biernej legitymacji procesowej stron tego sporu.
W analizowanym stanie faktycznym za podstawę obliczenia zachowku należnego powódce należało zgodnie z twierdzeniami pozwu przyjąć wartość darowizny dokonanej na rzecz pozwanej, podlegającej zaliczeniu. Jednocześnie strony były zgodne, że w skład spadku po ich ojcu nie wchodzą żadne istotne prawa i obowiązki majątkowe, co oznaczało, że aktywna wartość spadku była równa 0 zł. Powódka prezentując swoje stanowisko w uzasadnieniu pozwu wskazała na tylko jeden składnik majątkowy należący do jej ojca za życia, będący następnie przedmiotem darowizny na rzecz pozwanej. Pozwana przyznała przy tym, że był to jedyny składnik majątku jej ojca. Skoro w skład spadku nie wchodziły żadne inne istotne prawa i obowiązki majątkowe wartość spadku stanowiąca podstawę ustalenia należnego stronie powodowej zachowku, odpowiadała w istocie wartości przedmiotu powyższej darowizny, tj. kwocie 1.302.083 zł. Zważywszy, że powódce przysługuje jako spadkobierczyni ustawowej udział w spadku w 1/3 części (I grupa spadkobierców ustawowych, co do zasady dziedzicząca w częściach równych), to należny jej zachowek stanowiący równowartość połowy tego udziału winien wynosić 217.013 zł (1.302.083 zł * 1/3 * ½).
Nie ulega zatem wątpliwości, iż powódka będąca zstępnym pierwszego stopnia w myśl art. 991 § 1 KC jest uprawniona do zachowku po swoim ojcu R. T. (1). Należnego jednak jej zachowku nie otrzymała pomimo tego, iż na podstawie ustawy została wraz z pozwaną i żoną zmarłego powołana do dziedziczenia – w 1/3 części każda z nich. Załączając do akt sprawy ww. dokumenty urzędowe powódka wykazała ponadto w myśl art. 6 KC, iż nieotrzymanie przez nią jakichkolwiek aktywów majątkowych po swoim ojcu wynikało z tego, iż czysta wartość tego spadku wynosi 0 zł wskutek darowizny dokonanej przez spadkodawcę na rzecz pozwanej.
Wobec tego, iż analiza materiału dowodowego przedstawionego przez powódkę w postaci ww. dokumentów urzędowych wskazuje, że nie uzyskała ona od spadkodawcy żadnej darowizny, która mogłaby stanowić równowartość należnego jej zachowku, stwierdzić należy, iż w myśl art. 991 § 1 i § 2 KC oraz powszechne przyjętego poglądu w doktrynie i orzecznictwie powódce przysługuje wobec pozwanej roszczenie o należny jej zachowek w wysokości ½ wartości udziału spadkowego, który by jej przypadał przy dziedziczeniu ustawowym. Z mocy art. 931 § 1 KC zstępni-dzieci spadkodawcy są powołane do spadku z ustawy w pierwszej kolejności (znajdują się w I grupie spadkobierców ustawowych) i dziedziczą w częściach równych. Powódka jako uprawniona nie została uznana za trwale niezdolną do pracy zarobkowej, jest też osobą pełnoletnią.
Wobec tego, iż pozwana jest ustawową spadkobierczynią R. T. (1), to uczyniona w dniu 7 listopada 2008 r. darowizna prawa własności udziału wynoszącego 25/48 części w opisanej wyżej nieruchomości zabudowanej podlega doliczeniu do spadku i to w całości, albowiem dokonana została niespełna 3 miesiące wstecz licząc od dnia otwarcia spadku, nie jest to nadto darowizna „drobna”, zwyczajowo w danych stosunkach przyjęta. Doliczeniu podlegają darowizny uczynione przez spadkodawcę nie tylko osobom uprawnionym do zachowku, ale i spadkobiercom oraz osobom nienależącym do kręgu spadkobierców.
Sąd ustalił, że wartość opisanej nieruchomości wg cen rynkowych wynosi 2.500.000 zł, a co za tym idzie darowanego udziału wielkości 25/48 wynosi wg cen rynkowych kwotę 1.302.083 zł. Zważywszy, że powódce przysługuje jako spadkobierczyni ustawowej udział w spadku w 1/3 części (I grupa spadkobierców ustawowych, dziedzicząca w częściach równych), to należny jej zachowek stanowiący równowartość połowy tego udziału winien wynosić 217.013 zł (1.302.083 zł * 1/3 * ½).
Tzw. substrat zachowku w niniejszej sprawie stanowi wg następujące operacji matematycznej: 0 zł (tj. tzw. czysta wartość spadku) + 1.302.083 zł = 1.302.083 zł. Tym samym wartość spadku po zmarłym przyjęta dla ustalenia udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczenia zachowku wynosi: 1.302.083 zł. Wartość udziału spadkowego przypadającego na powódkę wynosi 1/3 tak ustalonej wartości spadku, tj. kwotę 434.027 zł; zstępni – rodzeństwo dziedziczą bowiem w częściach równych – art. 931 § 1 KC Zgodnie z treścią powołanego wyżej art. 991 § 1 KC powódce należy się zachowek równy połowie udziału spadkowego, który by jej przypadał przy dziedziczeniu ustawowym. Co zatem idzie, należy się jej zachowek w kwocie 217.013 zł.
Tak ustalona kwota 217.013 zł mieści się przy tym w granicach odpowiedzialności pozwanej, określonych w art. 999 KC Wartość przysporzenia majątkowego dokonanego tylko na rzecz pozwanej w drodze ww. darowizny wynosi: 1.302.083 zł. Wobec tego, iż zachowek należny pozwanej wynosi tyle, ile zachowek należny powódce, tj. 217.013 zł, po odjęciu kwoty należnego powódce zachowku w wysokości 217.013 zł od wartości darowizny uzyskanej przez nią, tj. od kwoty 1.302.083 zł pozostanie jej kwota przewyższająca należny jej zachowek, co za tym idzie, kwota 217.013 zł została ustalona zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 999 KC; przepis ten stanowi, że jeżeli spadkobierca obowiązany do zapłaty zachowku jest sam uprawniony do zachowku, jego odpowiedzialność ogranicza się tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek.
W okolicznościach niniejszej sprawy Sąd uznał za zasadne obniżenie należnego powódce zachowku o 50 % w oparciu o art. 5 KC z uwagi na powszechnie uznane zasady słuszności społecznej. Jakkolwiek powódka podnosiła, że pozwana wraz ze swoją matką utrudniały jej, a wręcz uniemożliwiały kontakt z ojcem, to uznać trzeba, że powódka winna podejmować stanowcze próby kontaktu z ojcem, czy to w formie listownej czy to telefonicznej. Mimo rozluźnienia więzi z ojcem wynikłego w ocenie Sądu także z tego, że powódka wybrała na miejsce zamieszkania inne miasto, trzeba uznać, że zważywszy na rodzaj więzi „dziecko-rodzic” winna zadbać chociaż o kontakt telefoniczny z ojcem co najmniej w okresie najważniejszych świąt względnie imienin i urodzin ojca tudzież uroczystości typu ślub czy I komunia święta córki. Powódka nie była pozbawiona możliwości poszukania miejsca zamieszkania ojca, jeśli zważyć, że posiadała wiedzę o własności ww. nieruchomości po jego stronie. Mogła podjąć przez okres wspomnianych 20 lat chociażby próbę osobistego spotkania się z ojcem. Gdyby powódka próby takie podejmowała wówczas przypuszczać trzeba, że powzięłaby wiadomość o chorobie nowotworowej ojca.
W zaistniałej sytuacji odcinając się od tego regularnego kontaktu, a następnie akceptując ustanie kontaktów z ojcem powódka musiała godzić się z tym, że nie ma wiedzy co dzieje się z jej ojcem, w szczególności czy jest zdrowy, czy nie, czy ma środki do życia itp. kwestie. Biorąc pod uwagę akceptację przez powódkę tego stanu rzeczy musiała godzić się też z tym, że nie będzie posiadać wiedzy o ewentualnej śmierci ojca i dacie jego pogrzebu, co zresztą miało miejsce. Zaniechanie nawet tak sporadycznych kontaktów z ojcem musi pociągać za sobą ujemną ocenę postępowania powódki wyrażającą się w obniżeniu należnego jej od pozwanej zachowku o 50 %. Akceptacja rozluźnienia kontaktów osobistych z ojcem, a następnie ich całkowitego ustania wskazuje, że przez ten długi czas los ojca był dla powódki w istocie obojętny. Chociaż trudno dopatrzyć się w zachowaniu powódki rażąco nagannych zachowań wobec ojca typu popełnienie przestępstwa na jego szkodę, poniżanie go, upokarzanie, wyzywanie, szykanowanie, to jednak okazana ojcu obojętność nie może być aktualnie oceniona pozytywnie. Powódka nie może zasłaniać się okolicznością utrudniania jej przez pozwaną i jej matkę kontaktów z ojcem nawet jeśli uznać, że rzeczywiście nie były one jej przychylne; tego typu relacje bowiem towarzyszą często przyrodniemu rodzeństwu, nie są jednak podstawą do zaniechania kontynuacji kontaktów.
Mając powyższe okoliczności na uwadze, zasądzono od pozwanej na rzecz powódki kwotę 108.500 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 27 maja 2013 r. do dnia zapłaty, zaś w pozostałym zakresie powództwo oddalono. Wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu – XII Wydział Cywilny z dnia 24 czerwca 2014 r. XII C 1067/13
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
