Zgodnie z art. 1025 § 1 KC, sąd na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę. Stwierdzenie nabycia spadku nie może nastąpić przed upływem sześciu miesięcy od otwarcia spadku, chyba że wszyscy znani spadkobiercy złożyli już oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku (art. 1026 KC).
Spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku, a więc z chwilą śmierci spadkodawcy (art. 925 KC w zw. z art. 924 KC). Jednakże w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania, może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić (art. 1012 w zw. z art. 1015 § 1 KC).
Brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza (art. 1015 § 2 KC w brzmieniu po noweli dokonanej ustawą z dnia 20 marca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 539).
Zgodnie z art. 926 KC powołanie do spadku wynika albo z ustawy albo z testamentu. Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą.
Dziedziczenie testamentowe wyłącza dziedziczenie przez spadkobierców ustawowych, gdyż spadkobierca za pomocą testamentu, a więc rozrządzenia na wypadek śmierci, wskazuje wyraźnie osoby, które powołuje do spadku po sobie (art. 941 KC). Wola spadkodawcy ma w tej sytuacji znaczenie decydujące.
Obowiązujące przepisy Kodeksu cywilnego dają pierwszeństwo porządkowi dziedziczenia określonemu przez spadkodawcę w testamencie (art. 926 KC).
Z art. 926 § 2 KC można wyprowadzić wniosek, że powołanie z ustawy do spadku następuje, gdy: 1. spadkodawca nie pozostawił testamentu; 2. spadkodawca wprawdzie sporządził testament, lecz go skutecznie odwołał; 3. testament okazał się nieważny albo bezskuteczny; 4. testament nie powołuje spadkobiercy, lecz zawiera wyłącznie dyspozycje w kwestii zapisów, poleceń, wydziedziczenia albo jest tzw. testamentem negatywnym; 5. żadna z osób fizycznych powołanych przez spadkobiercę nie dożyła otwarcia spadku; 6. żadna z osób prawnych objętych testamentem nie istnieje w chwili otwarcia spadku; 7. żadna z powołanych przez spadkodawcę osób nie chce dziedziczyć (odrzucenie spadku art. 1020 KC) lub nie może być spadkobiercą (uznanie za niegodnego art. 928 i nast. KC).
Testament może być sporządzony w formie zwykłej, ale także w formie szczególnej, w szczególności jako testament ustny (art. 952 § 1 KC). Cechą charakterystyczną testamentów szczególnych jest odmienne, niż przy testamentach zwykłych, ukształtowanie formalnych wymogów ich sporządzenia, mogą one bowiem zostać sporządzone jedynie w szczególnych, ściśle określonych w ustawie, okolicznościach.
W przypadku testamentu ustnego jego sporządzenie jest możliwe, jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. Wówczas spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków (art. 952 § 1 KC). W stosunku do tych świadków nie może zachodzić żadna z okoliczności wskazanych w art. 956 KC, co oznacza, że nie może być świadkiem przy sporządzaniu testamentu: 1) kto nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych; 2) jest niewidomy, głuchy lub niemy; 3) kto nie może czytać i pisać; 4) kto nie włada językiem, w którym spadkodawca sporządza testament; 5) kto został skazany prawomocnie wyrokiem sądowym za fałszywe zeznania.
Spadkodawca może w każdej chwili odwołać zarówno cały testament, jak i jego poszczególne postanowienia (art. 943 KC). Odwołanie może nastąpić w sposób wyraźny bądź dorozumiany. Stosownie do treści art. 946 KC, spadkodawca może odwołać testament w ten sposób, że sporządzi nowy testament, bądź też w ten sposób, że w zamiarze odwołania testament zniszczy lub pozbawi go cech, od których zależy jego ważność, bądź wreszcie w ten sposób, że dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień. W przypadku, gdy spadkodawca sporządził nowy testament nie zaznaczając w nim, że poprzedni odwołuje, ulegają odwołaniu tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, których nie można pogodzić z treścią nowego testamentu (art. 947 KC).
Wyraźne lub dorozumiane odwołanie wcześniejszego testamentu w całości lub w części nastąpi jedynie wówczas, gdy późniejszy testament jest ważny. Nieważność testamentu sporządzonego później, z jakichkolwiek przyczyn, oznacza iż nie wywrze on żadnych skutków prawnych, a zatem nie odwoła także testamentu wcześniejszego (tak również Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 22 stycznia 1974 roku, III CRN 326/73, OSNCP 1974, nr 1, poz. 199, Elżbieta Skowrońska-Bocian „Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga czwarta. Spadki.” Warszawa 2002 rok).
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
W przedmiotowej sprawie, nie może ulegać wątpliwości, że W. K. sporządził dwa testamenty notarialne: z dnia 20 kwietnia 1998 roku oraz dnia 28 marca 2011 roku. Obydwa te testamenty spełniały wszystkie wymagania dotyczące formy, warunkujące uznanie je za ważne oświadczenia woli testatora. W szczególności akty notarialne obejmujące swoją treścią stosowne oświadczenia woli spadkodawcy czyniły zadość wymaganiom opisanym w art. 92 § 1 ustawy Prawo o notariacie w związku z art. 950 KC Nadto, w sprawie nie ujawniły się żadne okoliczności, które podważały by ważność któregokolwiek z testamentów w świetle art. 945 KC Nie podnoszono także żadnych zarzutów dotyczących ważności wskazanych testamentów. A zatem, w ocenie Sądu, wskazane dokumenty zawierały skuteczne oświadczenia woli W. K..
Analiza treści obydwu testamentów prowadzi do jednoznacznego wniosku, że W. K. skutecznie odwołał testament z dnia 20 kwietnia 1998 roku zawierający zapis na rzecz wnioskodawców. Wynika to bezpośrednio z treści aktu notarialnego z dnia 28 marca 2011 roku, obejmującej oświadczenie woli W. K. o bezwarunkowym odwołaniu uprzednio sporządzonego testamentu. W powyższym akcie notarialnym precyzyjnie opisano, jaki konkretnie testament odwoływany jest przez spadkodawcę z podaniem daty jego sporządzenia, notariusza oraz numeru repertorium. Nie ulega wątpliwości, że testament z dnia 20 kwietnia 1998 roku sporządzony przed emerytowanym notariuszem W. G., zastępującym notariusza B. M., o numerze repertorium A 3724/98, został odwołany, a tym samym nie wywołuje żadnych skutków prawnych. Bez znaczenia pozostawała przy tym okoliczność, czy wnioskodawcy mieli wiedzę o odwołaniu testamentu z dnia 20 kwietnia 1998 roku, gdyż jak wskazano powyżej testament jest czynnością prawną jednostronną nie skierowaną do adresata. Postanowienie Sądu Rejonowego – II Wydział Cywilny z dnia 20 kwietnia 2018 r. II Ns 811/17
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
