Zgodnie z art. 670 KPC, Sąd spadku bada z urzędu, kto jest spadkobiercą. W szczególności bada, czy spadkobierca pozostawił testament, oraz wzywa do złożenia testamentu osobę, co do której będzie uprawdopodobnione, że testament u niej się znajduje. Jeżeli testament zostanie złożony, sąd dokona jego otwarcia i ogłoszenia.
Stosownie do treści art. 926 § 1 KC, powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu. W świetle § 2 powołanego przepisu, dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą. Natomiast, z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, dziedziczenie ustawowe co do części spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał do tej części spadkobiercy albo gdy którakolwiek z kilku osób, które powołał do całości spadku, nie chce lub nie może być spadkobiercą (§ 3 art. 926 KC). Przepisy kodeksu cywilnego regulujące kwestie dziedziczenia dają zatem prymat woli spadkodawcy wyrażonej w testamencie.
Testament jest czynnością prawną jednostronną, osobistą, nie skierowaną do adresata, na wypadek śmierci (mortis causa), odwołalną oraz sformalizowaną do tego stopnia, iż sporządzenie go z naruszeniem przepisów o formie testamentu, skutkuje jego bezwzględną nieważnością (art. 941 KC, art. 944 § 2 KC, art. 958 KC). Mianem testamentu określa się także dokument zawierający oświadczenie woli testatora.
Sporządzenie testamentu wymaga dla swej ważności zachowania jednej z form testamentu przewidzianej w kodeksie cywilnym. Kodeks cywilny dzieli testamenty na zwykłe oraz szczególne. Do testamentów zwykłych zalicza między innymi testament własnoręczny (holograficzny art. 949 § 1 KC) oraz testament sporządzony w formie aktu notarialnego (art. 950 KC), który dla swej ważności musi spełniać wymogi stawiane aktowi notarialnemu przez ustawę z dnia 14 lutego 1991 roku Prawo o notariacie (Dz.U. z 2002 r. Nr 42, poz. 369 ze zmn.). Zgodnie z art. 92 § 1 tej ustawy, akt notarialny powinien zawierać: dzień, miesiąc i rok sporządzenia aktu, miejsce sporządzenia aktu, imię, nazwisko i siedzibę kancelarii notariusza, imiona, nazwiska, imiona rodziców i miejsce zamieszkania osób fizycznych, oświadczenia stron, z powołaniem się w razie potrzeby na okazane przy akcie dokumenty, stwierdzenie, na żądanie stron, faktów i istotnych okoliczności, które zaszły przy spisywaniu aktu, stwierdzenie, że akt został odczytany, przyjęty i podpisany, podpisy biorących udział w akcie, podpis notariusza.
Spadkodawca może w każdej chwili odwołać zarówno cały testament, jak i jego poszczególne postanowienia (art. 943 KC). Odwołanie może nastąpić w sposób wyraźny bądź dorozumiany. Stosownie do treści art. 946 KC, spadkodawca może odwołać testament w ten sposób, że sporządzi nowy testament, bądź też w ten sposób, że w zamiarze odwołania testament zniszczy lub pozbawi go cech, od których zależy jego ważność, bądź wreszcie w ten sposób, że dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień. W przypadku, gdy spadkodawca sporządził nowy testament nie zaznaczając w nim, że poprzedni odwołuje, ulegają odwołaniu tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, których nie można pogodzić z treścią nowego testamentu (art. 947 KC).
Wyraźne lub dorozumiane odwołanie wcześniejszego testamentu w całości lub w części nastąpi jedynie wówczas, gdy późniejszy testament jest ważny. Nieważność testamentu sporządzonego później, z jakichkolwiek przyczyn, oznacza iż nie wywrze on żadnych skutków prawnych, a zatem nie odwoła także testamentu wcześniejszego (tak również Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 22 stycznia 1974 roku, III CRN 326/73, OSNCP 1974, nr 1, poz. 199, Elżbieta Skowrońska-Bocian „Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga czwarta. Spadki.” Warszawa 2002 rok).
W świetle art. 945 § 1 KC, testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony: w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści, pod wpływem groźby. Na nieważność testamentu z powyższych przyczyn nie można się powołać po upływie lat trzech od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie lat dziesięciu od otwarcia spadku (§ 2 art. 945 KC).
Sprawa spadkowa opracowana przez Kancelarię
Przenosząc powyższe rozważania na grunt ustaleń faktycznych niniejszej sprawy, wskazać należy, iż spadkodawca L. M. w testamencie z dnia 6 marca 2006 roku odwołał testament sporządzony w Ł. przed notariuszem E. Ś. dnia 24 kwietnia 1991 roku, za Rep. (…). Z kolei, w dniu 2 lipca 2009 roku przed notariuszem J. K. L. M. sporządził testament, w którym odwołał w całości swój dotychczasowy testament sporządzony przed notariuszem A. S. w dniu 6 marca 2006 roku i oświadczył, że do całego spadku powołuje swoją żonę E. M.. Sporządzone przez spadkodawcę testamenty notarialne spełniają wymogi stawiane aktowi notarialnemu, zarówno, co do formy jak i trybu sporządzenia, przez przepisy art. 92 i 94 ustawy z dnia 14 lutego 1991 roku Prawo o notariacie. W szczególności zostały odczytane i podpisane przez L. M. oraz notariusza.
Jak wskazano powyżej, wyraźne lub dorozumiane odwołanie wcześniejszego testamentu w całości lub w części nastąpi jedynie wówczas, gdy późniejszy testament jest ważny. Nieważność testamentu sporządzonego później, z jakichkolwiek przyczyn, oznacza iż nie wywrze on żadnych skutków prawnych, a zatem nie odwoła także testamentu wcześniejszego.
Ważność sporządzonych przez spadkodawcę w formie aktu notarialnego testamentów nie była w niniejszej sprawie kwestionowana przez wnioskodawczynię ani uczestników postępowania. Na wezwanie Sądu, uczestnik R. M. ani uczestniczka J. G. nie zgłosili żadnych zarzutów dotyczących ważności testamentów ani wniosków dowodowych.
W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, Sąd nie miał podstaw, aby odmówić ważności testamentom sporządzonym przez spadkodawcę. Uczestniczka postępowania J. G. podnosiła, iż spadkodawca sporządził kilka testamentów i nie jest możliwe, aby rzeczywistą wolą spadkodawcy było pozbawienie jej prawa do dziedziczenia po jego śmierci. Jednakże, uczestniczka nie wskazała żadnych okoliczności, które mogłyby podważyć ważność złożonych przez spadkodawcę oświadczeń o odwołaniu testamentu z dnia 24 kwietnia 1991 roku oraz z dnia 6 marca 2006 roku, a także o powołaniu w testamencie z dnia 2 lipca 2009 roku jako spadkobiercy żony E. M. J. G. nie wykazała także, aby spadkodawca sporządził późniejszy testament odwołujący testament z dnia 2 lipca 2009 roku, a z zapewnienia spadkowego złożonego przez wnioskodawczynię wynika, że spadkodawca sporządził jedynie 3 testamenty notarialne złożone do akt sprawy. Nie było zatem podstaw do kwestionowania skuteczności odwołania przez spadkodawcę testamentu z dnia 6 marca 2006 roku i powołania przez L. M. w testamencie notarialnym z dnia 2 lipca 2009 roku spadkobiercy w osobie żony E. M..
A zatem, w świetle przepisów art. 943 KC oraz art. 946 KC, L. M., odwołał skutecznie testamenty notarialne z dnia 24 kwietnia 1991 roku oraz z dnia 6 marca 2006 roku. W konsekwencji, podstawę dziedziczenia stanowił testament notarialny z dnia 2 lipca 2009 roku, a całość spadku po L. M. nabyła jego żona E. M. Postanowienie Sądu Rejonowego – II Wydział Cywilny z dnia 4 grudnia 2015 r. II Ns 2026/15
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
