Funkcją spisu inwentarza jest ochrona praw związanych z dziedziczeniem – spis inwentarza spełnia podobny cel jak zabezpieczenie spadku, a jego treść niejednokrotnie przesądza także o przedmiocie działu spadku (art. 680 § 1 k.p.c.), wpływając w ten sposób na wartość udziałów współspadkobierców w spadku, a tym samym na wysokość określonych w dziale spłat i dopłat. Jednakże, w przypadku działu spadku, spis inwentarza nie jest jedynym dowodem świadczącym o przynależności danych składników do spadku i jednocześnie określającym zakres przedmiotowy spadku (art. 684 k.p.c.). Rozstrzygnięcia w innych postępowaniach sądowych dotyczące składników spadku oraz sfery praw i obowiązków wiążącej się z dziedziczeniem spadku mogą być odmienne od ustaleń poczynionych w postępowaniu o spis inwentarza. Jest to konsekwencją, między innymi, zasady swobody oceny dowodów i prymatu dla ustaleń sądu poczynionych na rozprawie. Ochrona prawna wynikająca ze sporządzonego inwentarza spadkowego będzie zatem w wielu przypadkach ochroną tymczasową.
Ze względu na opisaną wyżej funkcję pełnioną przez spis inwentarza, ważne jest, aby prawidłowo i dokładnie wykazywał on majątek spadkodawcy na chwilę otwarcia spadku. Możliwe jest zatem jego uzupełnienie. W razie ujawnienia przedmiotu należącego do spadku, przedmiotu zapisu windykacyjnego lub długu spadkowego niezamieszczonego w spisie inwentarza sąd spadku wydaje postanowienie o sporządzeniu uzupełniającego spisu inwentarza.
Specyfika i cel postępowania o spis inwentarza wymaga spiesznego i sprawnego procedowania. Jednakże, zgodnie z art. 6387 k.p.c., o terminie sporządzenia spisu inwentarza komornik zawiadamia wnioskodawcę i pozostałych uczestników postępowania, a także spadkobiercę i zapisobiorcę windykacyjnego, których miejsce pobytu jest znane, jak również wykonawcę testamentu, kuratora spadku, dozorcę i zarządcę tymczasowego, jeżeli byli ustanowieni, a niestawiennictwo tych osób nie wstrzymuje czynności. Komornik wykonujący postanowienie o sporządzeniu spisu inwentarza, informację o uczestnikach tego postępowania pozyskuje od sądu spadku lub w wyniku podejmowanych przez siebie czynności w przedmiocie zabezpieczenia spadku. Jednocześnie, stosownie do art. 637 § 2 k.p.c., jeżeli sporządzenia spisu inwentarza żąda wierzyciel, sąd spadku wydaje postanowienie w przedmiocie wniosku po wysłuchaniu spadkobiercy, chyba że wysłuchanie nie jest możliwe.
Jeżeli wierzyciel spadkowy wytacza powództwo przeciwko spadkobiercy, który w wyniku przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza odpowiada w sposób ograniczony, spadkobierca ten powinien podnieść w postępowaniu kwestię swojej ograniczonej odpowiedzialności. W takim przypadku sąd rozpoznający żądanie wierzyciela może zastrzec spadkobiercy w wyroku możliwość powołania się na ograniczenie odpowiedzialności do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku. Stosownie bowiem do art. 319 k.p.c., jeżeli pozwany ponosi odpowiedzialność z określonych przedmiotów majątkowych albo do wysokości ich wartości, sąd może, nie wymieniając tych przedmiotów ani ich wartości, uwzględnić powództwo zastrzegając pozwanemu prawo do powołania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności. Ponadto, stosownie do art. 792 k.p.c., możliwość takiego zastrzeżenia istnieje również w postępowaniu o nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności.
Nabycie spadku z dobrodziejstwem inwentarza stanowi podstawę do powoływania się na tę okoliczność również w toku postępowania egzekucyjnego. Stosownie bowiem do art. 824 § 1 pkt 6 k.p.c., postępowanie egzekucyjne umarza się w całości lub części z urzędu w zakresie, w jakim egzekwowane świadczenie przekracza wartość stanu czynnego spadku.
Należy zatem ponownie podkreślić, że jak najszybsze wszczęcie postępowania o sporządzenie spisu inwentarza leży w interesie odpowiadającego za dług spadkobiercy. Samo wszczęcie tego postępowania otwiera możliwość wstrzymania postępowania egzekucyjnego do momentu sporządzenia spisu. Istnieje bowiem możliwość wniesienia do komornika wniosku o zawieszenie postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. (jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się postępowania cywilnego), a – w razie odmowy – także na podstawie art. 821 § 1 k.p.c. (skarga na czynności komornika). Inną możliwością jest skorzystanie z instytucji zabezpieczenia roszczenia, w drodze połączenia wniosku o sporządzenie spisu inwentarza z wnioskiem o zabezpieczenie polegające na zawieszeniu postępowania egzekucyjnego do czasu sporządzenia spisu inwentarza spadku, na podstawie art. 730 w zw. z art. 755 § 1 pkt 3 k.p.c.
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
