Zgodnie z przepisami art. 931 § 1 KC, w przypadku śmierci i dziedziczenia, w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek, przy czym dziedziczą oni w częściach równych, jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Wedle natomiast przepisu art. 932 § 1 KC, w braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice. Przepis art. 932 § 4 KC stanowi, że jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych. Z kolei wedle przepisów art. 932 § 5 KC, jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym, przy czym podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy czyli przypada im w częściach równych (art. 931 § 2 KC).
Na końcu dziedziczy Gmina albo Skarb Państwa. Gmina i Skarb Państwa popularnie określane są w literaturze prawniczej mianem spadkobierców koniecznych. Ma to oddawać istotę założenia ustawodawcy, by nie pozostawiać spadków bezdziedzicznych i w tym celu ustawowo wskazywać podmiot, któremu spadek będzie musiał przypaść, jeśli w danym przypadku spadkodawca ani nie powołał spadkobierców testamentowych, bądź nie mogli oni albo nie chcieli dziedziczyć, ani też w momencie otwarcia spadku nie było żadnych osób z rodziny spadkodawcy należących do kręgu jego spadkobierców ustawowych. Wówczas ustawodawca zastrzega, że wtedy spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu, a jeśli takiego ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, to spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu. Zgodnie z art. 935 KC, wobec braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu.
Generalną zasadą jest to, że spadkobierca powołany w dalszej kolejności dochodzi do spadku wówczas gdy brak jest osoby powołanej przed nim, względnie osoba ta nie chce czy nie może dziedziczyć.
Najogólniej rzecz mówiąc poszczególne grupy spadkobierców wg kolejności obejmują:
– małżonka oraz dzieci i dalszych zstępnych spadkodawcy,
– małżonka oraz rodziców, rodzeństwo i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy,
– dziadków spadkodawcy i ich zstępnych,
– dzieci małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło otwarcia spadku (pasierb),
– gminę ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy albo Skarb Państwa.
Wedle natomiast przepisu art. 1012 KC spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić. Zgodnie, zaś z brzmieniem art. 1015 § 1 KC, oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
W rozpoznawanej sprawie Sąd ustalił, że spadkodawczyni nie pozostawiła małżonka, a jej rodzice zmarli przed nią, czyli także nie mogli dziedziczyć po niej spadku (art. 927 § 1 KC). Z kolei jej dzieci I. B. (2) i S. P. skutecznie złożyli oświadczenia o odrzuceniu spadku po spadkodawczyni – odpowiednio w dniach 23 stycznia i 08 marca. Wedle natomiast przepisu art. 1020 KC, spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku.
Zgodnie z treścią art. 931 § 2 KC jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych, przy czym przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych. W tym aspekcie Sądu ustalił, że S. P. vel P. oraz I. B. (1) w chwili otwarcia spadku nie posiadali dzieci. Dopiero w dniu (…) urodziła się córka I. J. (2) B., przy czym w dniu 09 września działając w imieniu córki I. B. (1) złożyła przed notariuszem M. K. (1) w Kancelarii Notarialnej w B. oświadczenie o odrzuceniu spadku po spadkodawczyni K. Ż. (1). Wcześniej, tj. w dniu 06 sierpnia Sąd Rejonowy zezwolił jej na dokonanie opisanej czynności.
W przedmiotowej sprawie ustalono również, że spadkodawczyni w chwili otwarcia spadku pozostawiła rodzeństwo, a mianowicie brata S. Ż. (1), który w dniu 21 marca przed notariuszem M. K. (2) w Kancelarii Notarialnej w B. oświadczył, iż odrzuca spadek po K. Ż. (1). Spadkodawczyni miała również siostrę J. Ż. (2), jednakże ta zmarła przed nią w nie pozostawiając po sobie zstępnych.
Sąd stwierdził również, że S. Ż. (1) miał z kolei siedmioro dzieci: M. Z., I. J. (1), M. Ż., D. Ż., P. Ż., G. Ż. i T. Ż., którzy w dniu 31 marca w Kancelarii Notarialnej w B. przed notariuszem M. K. (2) odrzucili spadek po zmarłej siostrze ojca – K. Ż. (1). Oznacza to natomiast, że do kręgu spadkobierców ustawowych po spadkodawczyni należą wnuki brata zmarłej K. Ż. (1) tj. małoletnie dzieci D. Ż.: S. Ż. (2) i K. Ż. (2); małoletni syn T. Ż.: B. Ż.; małoletnie dzieci P. Ż.: J. Ż. (1) i L. Ż. oraz małoletni syn M. Z.: K. Z..
Niemniej jednak w dniu 26 sierpnia działająca w imieniu syna K. M. Z., działający w imieniu małoletnich dzieci S. Ż. (2) i K. D. Ż., działający w umieniu małoletnich dzieci J. Ż. i L. P. Ż. oraz działający w imieniu małoletniego syna B. T. Ż. złożyli przed notariuszem M. K. (2) w Kancelarii Notarialnej w B. oświadczenia o odrzuceniu spadku po spadkodawczyni K. Ż. (1).
Należy przy tym podkreślić, iż Sąd nie znalazł podstaw do podważenia jakiegokolwiek oświadczenia o odrzuceniu spadku po K. Ż. (1), albowiem zostały one złożone w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym uczestnicy dowiedzieli się o tytule swego powołania. Nie ulega też wątpliwości, że w przypadku oświadczeń składanych przez przedstawicieli ustawowych małoletnich uczestników – takie czynności przekraczały zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka albowiem wywierają bardzo poważny wpływ gospodarczy na ich majątek. Zgodnie natomiast z przepisem art. 101 § 3 KRO, rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko. Uczestnicy postępowania uzyskali takie zezwolenia sądu rodzinnego na odrzucenie spadku, a tym samym złożone przez nich w imieniu małoletnich dzieci oświadczenia o odrzuceniu spadku są ważne.
Oznacza to, więc, że wskazane powyżej osoby (które odrzuciły spadek) nie mogły dziedziczyć spadku na podstawie ustawy, gdyż nie może być spadkobiercą osoba fizyczna, która nie żyje w chwili otwarcia spadku (art. 927 § 1 KC), a tak są oni traktowani zgodnie z obowiązującym prawem. Zgodnie zaś z przepisem art. 935 zd. 1 KC w braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu.
Ostatecznie na podstawie tych ustaleń Sąd stwierdził, że skoro wszyscy spadkobiercy ustawowi złożyli w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku – z mocy ustawy spadek po spadkodawcy K. Ż. (1), zmarłej w dniu 08 listopada w P. ostatnio stale zamieszkałej w B. nabyła Gmina B.. Podkreślić przy tym należy, że gmina powołana z ustawy staje się spadkobiercą przymusowym (koniecznym), nie składając żadnego oświadczenia o przyjęciu spadku, jednak spadek uważa się za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza na mocy fikcji prawnej zawartej w art. 1023 § 2 KC Tym samym jej odpowiedzialność za zobowiązania spadkodawcy jest zawsze ograniczona do wartości stanu czynnego spadku. Postanowienie Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie – I Wydział Cywilny z dnia 27 czerwca 2016 r. I Ns 754/13
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
