Zgodnie z art. 97 § 1 ustawy Ordynacja podatkowa spadkobiercy podatnika przejmują przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy. Zapis ten należy skonfrontować z art. 922 § 1 KC Przewiduje on, że prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób. Pozornie przepisy te są równoznaczne. Wątpliwości powstają jeśli weźmie się pod uwagę, że między „przejmowaniem” a „przechodzeniem” praw i obowiązków zachodzi zasadnicza różnica. O ile przepis art. 922 § 1 KC dotyczy wyłącznie praw i obowiązków wynikających ze stosunków cywilnoprawnych (co jasno wynika z art. 1 KC), o tyle art. 97 § 1 ustawy Ordynacja podatkowa dotyczy praw i obowiązków publicznoprawnych. Jasne przy tym jest, że składki na ubezpieczenie społeczne należą do tej ostatniej kategorii. Z różnicy tej wynika wniosek, że zobowiązania składkowe (podatkowe) zmarłego płatnika składek nie podlegają dziedziczeniu, obowiązek jest „przejmowany” na mocy wyraźnej regulacji mającej charakter publicznoprawny. Bez niej wydane w sprawie decyzje organu rentowego byłyby bezpodstawne.
Do odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania podatkowe spadkodawcy stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego o przyjęciu i odrzuceniu spadku oraz o odpowiedzialności za długi spadkowe. Zapis ten oznacza, że przepisy Kodeksu cywilnego stosowane są na mocy szczególnego odesłania, a tym samym tylko w zakreślonym zakresie. Aspekt dotyczący „przyjęcia i odrzucenia spadku” został uregulowany w art. 1012 – 1024 KC, zaś kwestię „odpowiedzialności za długi spadkowe” wskazano w art. 1030 – 10343 KC. Zakres odesłania z art. 98 § 1 ustawy Ordynacja podatkowa został zatem wyraźnie zakreślony. W przywołanych przepisach próżno szukać nawiązania do rozliczenia nakładów spadkobiercy na majątek wspólny. Wynika z tego, że „przejęcie” obowiązku składkowego nie obejmuje tego rodzaju rozliczeń. Czym innym jest bowiem odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe, a czym innym odpowiedzialność za długi cywilnoprawne. Ze zwrotu „do odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania podatkowe spadkodawcy stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego” nie da się wyinterpretować, że długi podatkowe wchodzą w relację z zobowiązaniami cywilnoprawnymi. Do odpowiedzialności za nie stosuje się wprawdzie przepisy Kodeksu cywilnego, nie znaczy to jednak, że należności podatkowe wchodzą w skład spadku w rozumieniu art. 922 § 1 KC (S. Babiarz, Ordynacja podatkowa. Komentarz, Warszawa 2017, uwagi do art. 98). Wystarczy stwierdzić, że art. 98 § 1 ustawy Ordynacja podatkowa nie odwołuje się do tego przepisu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2009 r., II UK 118/09). Oznacza to, że spadkobiercy z mocy art. 97 § 1 ustawy Ordynacja podatkowa „przejmują” majątkowe obowiązki zmarłego płatnika składek niezależnie od „przejścia” cywilnoprawnych praw i obowiązków z art. 922 § 1 KC. Odesłanie z art. 98 § 1 ustawy Ordynacja podatkowa ma zatem zastosowanie tylko do zobowiązań podatkowych (składkowych), nie obejmuje zaś zależności zachodzących na etapie zaspokojenia długów mających odmienny charakter. Inaczej rzecz ujmując, nakłady z majątku spadkobiercy poczynione na majątek wspólny nie mają wpływu na zakres odpowiedzialności za zobowiązania składkowe pozostałe po zmarłym podatniku. Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 5 września 2018 r. I UK 207/17
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
