Otwarcie spadku następuje zawsze w chwili śmierci osoby fizycznej, z tą też chwilą spadkobierca nabywa spadek. Z chwilą otwarcia spadku określone prawa i obowiązki wchodzą do majątku spadkobierców (art. 925 KC), stając się prawami i obowiązkami tych osób. Następstwo to, zapewniając kontynuowanie stosunków majątkowych osoby fizycznej po jej śmierci, jednocześnie służy bezpieczeństwu obrotu cywilnoprawnego, a tym samym stanowi także zabezpieczenie interesów osób trzecich, w szczególności wierzycieli osoby zmarłej.
Zgodnie z art. 922 § 1 i 2 KC prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi niniejszej. Nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami. Dziedziczenie ma charakter sukcesji uniwersalnej. Wskutek jednego zdarzenia – śmierci spadkodawcy – spadkobiercy z mocy prawa wstępują bowiem w całą sytuację prawną zmarłego. Spadek to natomiast ogół cywilnoprawnych i majątkowych praw oraz obowiązków przysługujących spadkodawcy w chwili jego śmierci. Co do zasady spadkobiercy wstępują w prawa i obowiązki wynikające ze stosunków zobowiązaniowych, niezależnie od podstawy prawnej takiego stosunku.
Wejście w ogół praw i obowiązków majątkowych spadkodawcy powoduje, że spadkobierca ponosi odpowiedzialność za zobowiązania, których podmiotem był zmarły. Zakres tej odpowiedzialności, a także jej charakter zależą od złożenia i treści oświadczenia o przyjęciu spadku, a także od tego czy chodzi o okres przed przyjęciem spadku, czy po jego przyjęciu, a także od tego czy nastąpił podział majątku spadkowego, gdy do dziedziczenia dochodzi więcej niż jeden spadkobierca.
W skład spadku nie wchodzą natomiast prawa majątkowe ściśle związane z osobą zmarłego. W zakresie tego pojęcia znajdują się prawa mające służyć zaspokojeniu określonych interesów konkretnej osoby ze względu na jego indywidualną sytuację np. roszczenia alimentacyjne, uprawnienie do renty lub obowiązki, których wykonanie jest uzależnione od osobistych przymiotów zobowiązanego lub które zostały ściśle związane z osobą dłużnika.
Odpowiedzialność spadkobiercy za długi spadkowe uregulowana jest w przepisach art. 1030 -1034 KC Zgodnie z art. 1030 KC do chwili przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku, a od chwili przyjęcia spadku z całego swego majątku. Przy czym w razie prostego przyjęcia spadku, spadkobierca odpowiada za długi spadkowe bez ograniczenia, a w razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza – tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku (art. 1031 KC). Pamiętać przy tym należy, że oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku (art. 1015 KC). Stosownie do treści art. 1019 § 2 – 3 KC spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groźby nie złożył żadnego oświadczenia w terminie, może uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu. Oświadczenie o uchyleniu powinno nastąpić przed sądem wraz z jednoczesnym oświadczeniem czy i jak spadek przyjmuje czy też go odrzuca. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zatwierdzenia przez sąd.
W okresie od otwarcia do przyjęcia spadku wierzyciele spadkowi mogą dochodzić swoich roszczeń w drodze postępowania sądowego. Jeżeli wierzyciel spadku dochodzi swych praw wobec spadkobiercy, spoczywa na nim dowód wykazania, że osoba pozwana jest następcą prawnym jego dłużnika. Najprostszym i najpewniejszym jest uzyskanie przez wierzyciela stwierdzenia nabycia spadku lub zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia, gdyż w ten sposób zostanie definitywnie wskazany dłużnik, od którego można domagać się spełnienia świadczenia, z uwagi na ujęte w art. 1025 § 2 KC stwierdzenie, że osoba wskazana w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku jest spadkobiercą.
Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.
Obok korzystania z kredytu i zwrotu składającej się na niego kwoty, art. 69 ust. 1 prawa bankowego nakłada na kredytobiorcę obowiązek zapłaty odsetek kapitałowych. Stopa procentowa to czynnik, który wespół z sumą kredytu kształtuje iloczyn należnej bankowi kwoty odsetek, w określonym umownie przedziale czasu. W zależności od treści konkretnej umowy stopa procentowa może być stała lub zmienna.
Brak jest podstaw, aby umowę kredytową zakwalifikować, jako ściśle związaną z osobą zmarłego. Trafności takiego poglądu nie można wywodzić z faktu, iż przyznanie kredytu łączy się z badaniem zdolności finansowych kredytobiorcy. Zawieranie wielu umów o charakterze zobowiązaniowym wiąże się z koniecznością oceny nie tylko prawidłowości jej wykonania, lecz także wypłacalności ich stron, przy czym śmierć jednaj z nich nie ma wpływu na dalsze istnienie danego stosunku prawnego. Oznacza to, że spadkobiercy wstępują w wynikającą z umowy sytuację prawną spadkodawcy – strony, w szczególności przejmują jego wierzytelności i długi, ponadto zaś związani są postanowieniami umowy. Skutek w postaci wygaśnięcia umowy z chwilą śmierci strony wynika najczęściej wprost z przepisu ustawy, rzadziej zaś należy wyprowadzać go z jej istoty lub z woli stron korzystających z zasady swobody umów. Uwzględniając charakter umowy nie można przyjąć, aby śmierć kredytobiorcy prowadziła do jej wygaśnięcia.
Podzielić w tym miejscu należy pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w orzeczeniu z dnia 10 października 2014 r. (III CZP (…)), iż następca prawny dłużnika banku wstępuje w prawa i obowiązki majątkowe dłużnika, w tym także w całą sytuację prawną poprzednika prawnego. Zobowiązanie do zwrotu kredytu wchodzi w skład spadku jako dług spadkowy ( art. 922 § 1 KC), przy czym obejmuje on zarówno raty kredytu wymagalnego jeszcze przed śmiercią kredytobiorcy, jak i raty, które stają się wymagalne po tej chwili. Śmierć kredytobiorcy nie wywołuje zmian w treści umowy kredytowej, a tym samym spadkobiercy zobowiązani są do zwrotu kredytu na zasadach określonych w umowie, z uwzględnieniem przewidzianego harmonogramu spłat, chyba że umowa przewiduje automatyczną wymagalność całości kredytu z chwilą jego śmierci. O ile zatem w dniu śmierci kredytobiorcy umowa obowiązuje, spadkobiercy zobowiązani są do spłaty ewentualnego zadłużenia, przy czym kolejne raty stają się wymagalne z nadejściem określonego w harmonogramie terminu. Po śmierci kredytobiorcy bank winien ustalić krąg spadkobierców i wezwać ich do wykonania umowy, zaś jej wypowiedzenie możliwe będzie dopiero po stwierdzeniu, iż pomimo podjęcia tych czynności istnieją zaległości uzasadniające rozwiązanie umowy. (por. D. Rogoń, T. Spyra, Wpływ spadkobrania na bankowe stosunku umowne, Prawo Bankowe 2007.9.76)
Podsumowując, nie ulega wątpliwości, że w sytuacji kiedy śmierć kredytobiorcy następuje po zawarciu umowy kredytu i wypłaceniu kapitału, zdarzenie to nie ma żadnego wpływu na istnienie zobowiązania. W takiej sytuacji obowiązek zwrotu kredytu, zgodnie z postanowieniami określonymi w umowie, wchodzi do spadku po kredytobiorcy na ogólnych zasadach dziedziczenia, tj. w sposób ograniczony w przypadku przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza i w sposób nieograniczony w przypadku przyjęcia spadku wprost. Innymi słowy spadkobiercy kredytobiorcy wchodzą w jego sytuację prawną i stają się stronami umowy kredytu (por. J. Pisuliński, Zdarzenia powodujące wygaśnięcie umowy kredytu (w:) J. Panowicz-Lipska (red.), Prawo zobowiązań – część szczególna. System Prawa Prywatnego. Tom 8, C.H.Beck 2011).
Zgodnie z art. 319 KPC jeżeli pozwany ponosi odpowiedzialność z określonych przedmiotów majątkowych albo do wysokości ich wartości, sąd może, nie wymieniając tych przedmiotów ani ich wartości uwzględnić powództwo zastrzegając pozwanemu prawo do powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności.
Powyższy przepis znajduje zastosowanie m.in. w przypadku odpowiedzialności spadkobiercy w razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Kwestia czy w takim przypadku długi spadkowe przekraczają stan czynny spadku, nie podlega badaniu w ramach postępowania rozpoznawczego. Zastrzegając pozwanemu prawo powoływania się na ograniczenie odpowiedzialności, sąd nie bada, co wchodzi w skład przedmiotów majątkowych, do których ogranicza się odpowiedzialność pozwanego, ani ich wartości stanowiącej granicę odpowiedzialności pozwanego.
Należy wskazać, iż art. 319 KPC uprawniający sąd do ograniczenia w sentencji wyroku zakresu odpowiedzialności dłużnika za dług spadkowy do wartości stanu czynnego spadku nie daje podstawy do oddalenia powództwa wytoczonego przez wierzyciela spadkodawcy na tej podstawie, że zmarły nie pozostawił spadku. Ustalenie czy istnieje spadek (majątek) pozwalający na zaspokojenie przypadającej od dłużnika należności należy do postępowania egzekucyjnego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 7 marca 2013 r., sygn. akt V ACa 1007/12).
Należy podkreślić, iż nabycie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, nawet przy wykazaniu, że spadek ten ma wartość równą zeru, nie zwalnia bowiem automatycznie spadkobierców dłużnika z odpowiedzialności za długi spadkowe, a oznacza iż ponoszą oni za nie odpowiedzialność tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku.
Jednym z metod obrony przed płatnością długu, pożyczki czy kredytu jest powołanie się na zasady współżycia społecznego. Artykuł 5 KC jest jednym z przepisów KC zawierających tzw. klauzule generalne. Celem stanowienia przepisów je zawierających jest nadanie normom prawnym elastyczności umożliwiającej właściwe stosowanie prawa w zmieniających się warunkach społecznych i gospodarczych oraz wydawanie słusznych rozstrzygnięć w wyjątkowych przypadkach, odbiegających pod jakimś względem od sytuacji stypizowanej, opisanej w przepisach prawnych. Ogólnie ujmując, przepisy zawierające klauzule generalne służą przede wszystkim zapewnieniu zgodności norm prawnych i opartych na tych normach rozstrzygnięć indywidualnych z obowiązującymi w społeczeństwie normami pozaprawnymi, zwłaszcza moralnymi. W doktrynie i orzecznictwie zgodnie podkreśla się, że przy przyjmowaniu nadużycia prawa konieczne jest zachowanie szczególnej ostrożności. W praktyce, winno to następować w sytuacjach wyjątkowych. Należy przy tym mieć na względzie dwie zasadnicze okoliczności, a mianowicie, że domniemywa się, iż osoba korzystająca ze swego prawa czyni to w sposób zgodny z zasadami współżycia społecznego oraz że odwołanie się zwłaszcza ogólnikowo do klauzul generalnych przewidzianych w art. 5 KC nie może podważać pośrednio mocy obowiązujących przepisów prawnych (por. wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 7 maja 2003 roku, IV CKN 120/01, opubl. L.).
W judykaturze wskazuje się, że zastosowanie art. 5 KC wymaga wszechstronnej oceny całokształtu szczególnych okoliczności rozpatrywanego wypadku, w ścisłym powiązaniu z konkretnym stanem faktycznym. Podkreśla się także, iż nie można powoływać się ogólnie na nieokreślone zasady współżycia, lecz należy konkretnie wskazać, jaka z przyjętych w społeczeństwie zasad współżycia społecznego doznałaby naruszenia w konkretnej sytuacji (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 czerwca 2001 r., II CKN 604/00, opubl. OSNC 2002 rok, z. 3, poz. 32, Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 października 1998 roku, Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 maja 2003 r., IV CKN 120/01, L.; Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 maja 2002 roku, IV CKN 1095/00, ; Sąd Najwyższy w wyroku z dnia z 14 października 1998 roku, II CKN 928/97, OSN 1999, Nr 4, poz. 75).
Istotą prawa cywilnego jest strzeżenie praw podmiotowych, a zatem wszelkie rozstrzygnięcia prowadzące do redukcji bądź unicestwienia tych praw wymagają z jednej strony ostrożności, a z drugiej bardzo wnikliwego rozważenia wszystkich aspektów rozpoznawanego wypadku. Zasady współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 KC są bowiem pojęciem pozostającym w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności danej sprawy i w takim całościowym ujęciu wyznaczają podstawy, granice i kierunki jej rozstrzygnięcia w wyjątkowych sytuacjach, które przepis ten ma na względzie. Dlatego, jak wskazano powyżej, dla zastosowania art. 5 KC konieczna jest ocena całokształtu szczególnych okoliczności danego wypadku w ścisłym powiązaniu nadużycia prawa z konkretnym stanem faktycznym (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 listopada 1994 roku, II CRN 127/94, opubl. L.). Na treść zasad współżycia społecznego składają się elementy etyczne i socjologiczne kształtowane przez oceny moralne i społeczne stanowiące uzupełnienie porządku prawnego. Zatem przez zasady współżycia społecznego należy rozumieć podstawowe zasady etycznego i uczciwego postępowania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 2002 roku, IV CKN 1095/00, opubl. Legalis oraz wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 13 listopada 1991 roku, I ACr 411/91, opubl. Wokanda 1992 rok, nr 4, s.30).
Stosownie do brzmienia art. 481 § 1 KC, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Natomiast w myśl § 2 przywołanego przepisu, jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe (od 1 stycznia 2016 roku odsetki ustawowe za opóźnienie). Jednakże, gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej niż stopa ustawowa, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy (§ 2).
Powyższa regulacja uprawnia do stwierdzenia, iż świadczenie odsetkowe jest należne wierzycielowi niezależnie od winy dłużnika, a zatem dla wykazania zasadności roszczenia in concreto wystarczy udowodnienie, iż dłużnik był obowiązany do świadczenia pieniężnego, którego nie wykonał w terminie. Odpowiedzialność dłużnika z tytułu odsetek ma więc charakter zobiektywizowany, bowiem dla jej bytu obojętne jest, czy dłużnik popadł w opóźnienie zwykłe czy też w opóźnienie kwalifikowane, zawinione czyli w zwłokę (zob. K. Zagrobelny „Komentarz. Kodeks cywilny.” pod red. E. Gniewka Warszawa 2014). Dłużnik nie może się zwolnić z obowiązku zapłaty odsetek przez wykazanie, że nie ponosi odpowiedzialności za okoliczności, które spowodowały opóźnienie (np. wyrok Sądu Najwyższego z 23 marca 1977 roku, II CR 63/77, PUG 1977 rok, Nr 8-9, Kodeks cywilny. Komentarz.” pod red. prof. dr hab. Krzysztofa Pietrzykowskiego, 2011 rok). Reżim odpowiedzialności dłużnika jest tu bardzo surowy (odpowiedzialność ma charakter tak zwanej odpowiedzialności absolutnej), ponieważ dłużnik nie może uwolnić się od niej ani przez ekskulpację, ani przez powołanie się na okoliczności egzoneracyjne. Odsetki należą się za cały czas opóźnienia, począwszy od dnia wymagalności długu (por. A. Janiak, glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 28 maja 1999 roku, III CKN 196/98, OSP 2000 rok, Nr 7-8, poz. 115, Kodeks cywilny. Komentarz.” pod red. prof. dr hab. Krzysztofa Pietrzykowskiego, 2011 rok).
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 1
W przedmiotowej sprawie Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo- Kredytowa im. F. S. z siedzibą w G. wnosiła ostatecznie o zasądzenie od pozwanych W. S. i J. S. (1) jako spadkobierców M. S. (1) kwoty 26.996,75 zł z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP w stosunku rocznym od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego, z tytułu niespłaconej pożyczki udzielonej M. S. (1).
M. S. (1) zawarł ze Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo-Kredytową im. F. S. z siedzibą w G. umowę pożyczki w wysokości 17.000 zł n. M. S. (1) zmarł. Spadek po nim na podstawie ustawy nabyli: syn Z. S., syn M. S. (2), wnuczka W. S., wnuk J. S. (1), i prawnuk A. G. po 1/5 części każde z nich, z dobrodziejstwem inwentarza. W chwili śmierci pożyczkobiorcy, pożyczka nie była jeszcze spłacona. Po M. S. (1) nie był przeprowadzony dział spadku.
Pozwana W. S. wstąpiła w prawa i obowiązki spadkodawcy na skutek dziedziczenia. Śmierć M. S. (1) spowodowała ustanie członkostwa w (…)-u, a w konsekwencji powstał obowiązek spłaty całości zadłużenia wraz z odsetkami. Zgon spadkodawcy skutkował bowiem natychmiastową wymagalnością całego zobowiązania oraz naliczaniem karnych odsetek w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP wobec nie spłacenia całej pożyczki. Wbrew stanowisku pozwanej, wobec treści statutu (…) udzielania kredytów i pożyczek w (…), dla powstania natychmiastowej wymagalności całej niespłaconej w dacie śmierci M. S. (1) części pożyczki, nie było potrzebne wypowiedzenie umowy pożyczki.
Bez wpływu na odpowiedzialność pozwanej pozostaje okoliczność ubezpieczenia pożyczkobiorcy w związku z zwarciem umowy przedmiotowej pożyczki oraz cesja praw z umowy ubezpieczenia na rzecz powoda. Zawarcie takiej umowy nie wyłącza odpowiedzialności pozwanej z tytułu dziedziczenia po M. S. (1). Odpowiedzialność pozwanej i ubezpieczyciela, w przypadku gdy zajdzie zdarzenie objęte ochroną ubezpieczeniową, ma charakter odpowiedzialności in solidum i to do powoda należy wybór podmiotu, który pozywa. Do odpowiedzialności in solidum należy w drodze analogii stosować te przepisy o solidarności, które odpowiadają celowi i charakterowi danego stosunku prawnego. Chodzi tu przede wszystkim o art. 366 § 1 KC, stosownie do którego „(…) wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych”.
W realiach niniejszej sprawy, powódka mogła więc domagać się zaspokojenia długu bądź od spadkobierców pożyczkobiorcy, bądź od ubezpieczyciela, względnie od obu tych podmiotów równocześnie z zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia przez jeden podmiot zwalnia ze zobowiązania drugi. Na marginesie należy wskazać, iż w niniejszej sprawie pozwana nie podnosiła, aby zgon M. S. (1) nastąpił na skutek nieszczęśliwego wypadku oraz z powodu zawału serca lub udaru mózgowego, objętych ochroną ubezpieczeniową w ramach wskazanej umowy ubezpieczenia.
Niezasadny jest również zarzut naruszenia przez powoda zasad współżycia społecznego. Zgodnie z art. 5 KC, nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.
Ciężar dowodu istnienia okoliczności faktycznych uzasadniających zarzut naruszenia zasad współżycia społecznego spoczywa na tym, kto ten zarzut podnosi. W realiach niniejszej sprawy, pozwana nie wskazała żadnej konkretnej zasady współżycia społecznego, której naruszenie miałoby stanowić dochodzenie przez powoda przysługujących mu roszczeń z tytułu umowy pożyczki zawartej z M. S. (1) ani nie wykazała, że taka zasada występuje w powszechnie akceptowanym w społeczeństwie systemie wartości, zasad etycznych i uczciwego postępowania, ani że określone zachowanie powoda można zakwalifikować jako nadużycie prawa nie zasługujące na poparcie z punktu widzenia zasad współżycia społecznego.
Żądanie przez powoda zapłaty należności z tytułu umowy pożyczki od spadkobierców pożyczkobiorcy jest wykonywaniem przysługującego powodowi jako wierzycielowi uprawnienia do żądania spełnienia świadczenia. Wbrew twierdzeniom pozwanej, nie sposób przyjąć, iż owo żądanie pozostaje w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego z uwagi na fakt, iż powód skierował swe żądanie przeciwko spadkobiercom M. S. (1), a nie przeciwko Towarzystwu (…) Wzajemnych Spółdzielczych Kas Oszczędnościowo – Kredytowych, w którym M. S. (1) posiadał Grupowe Ubezpieczenie Następstw Nieszczęśliwych Wypadków A. a także z tego powodu, iż powód nie informował pozwanej o treści umowy ubezpieczenia, przez co uniemożliwiło jej dochodzenie roszczeń z umowy ubezpieczenia przed upływem terminu przedawnienia. Na uwagę zasługuje bezsporna okoliczność, iż umowa pożyczki była zabezpieczona cesją wierzytelności przysługującej pożyczkobiorcy z umowy ubezpieczenia grupowego ATUT. W konsekwencji, zgodnie z przepisem art. 509 KC, wierzytelność z owej umowy ubezpieczenia przysługuje powodowi, a nie spadkobiercom M. S. (1). Albowiem, skoro M. S. (1) przed śmiercią przeniósł wskazaną wierzytelność z umowy ubezpieczenia na rzecz powoda, nie wchodziła ona w skład spadku po nim. W konsekwencji, owa wierzytelność z umowy ubezpieczenia nie mogła przejść w drodze dziedziczenia na jego spadkobierców i być przez nich dochodzona.
W tej sytuacji, powód nie miał obowiązku informowania przedstawicieli ustawowych W. S. o warunkach ubezpieczenia grupowego ATUT. Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa im. F. S. z siedzibą w G. mogła zdecydować przeciwko komu będzie dochodzić roszczeń. Jak wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, powód po uzyskaniu informacji o zgonie pożyczkobiorcy wystąpił w pierwszym rzędzie z wnioskiem o wypłatę świadczenia z ubezpieczenia A. Na skutek odmowy wypłaty świadczenia z umowy ubezpieczenia, powód podjął czynności celem ustalenia kręgu spadkobierców zmarłego, w wyniku których skierował wezwanie do zapłaty do pozwanej W. S., a następnie w braku reakcji na to wezwanie wytoczył powództwo o zapłatę. Takie postępowanie powoda nie sposób uznać za naruszające zasady współżycia społecznego. Nie stanowi także naruszenia owych zasad fakt wystąpienia przez powoda z powództwem tuż przed upływem terminu przedawnienia. Albowiem, wierzyciel ma prawo wytoczyć powództwo o należne mu świadczenie aż do momentu przedawnienia roszczenia i jego uprawnienie w tym zakresie nie jest ograniczone żadnym innym terminem.
Powód nie może ponosić ujemnych konsekwencji nie wywiązania się przez pożyczkobiorcę z obowiązków wynikających z umowy pożyczki. Ujemne następstwa niespłacenia przez pożyczkobiorcę pożyczki nie mogą być usuwane przez zastosowanie art. 5 KC Argumentacja pozwanej w istocie sprowadza się do próby przerzucenia na stronę powodową konsekwencji bezczynności jej przedstawicieli ustawowych pozwanej zarówno w kwestii złożenia skutecznego oświadczenia o odrzuceniu spadku jak i odniesienia się do wezwania do zapłaty.
Mając na uwadze powyższe, w ocenie Sądu, M. S. (1) był związany nie tylko postanowieniami zawartej z powodem umowy pożyczki, ale także postanowieniami Regulaminu udzielania kredytów i pożyczek w (…) oraz planu spłaty pożyczki. Konkludując, powództwo zasługiwało na uwzględnienie co do zasady. Ze złożonych przez powoda do akt sprawy dokumentów, w tym raportu spłaty i zestawienia operacji na rachunku, wynika, iż zadłużenie M. S. (1) opiewało na kwotę 26.996,75 zł, tym kwota 16.331,99 zł z tytułu kapitału, kwota 123,50 zł z odsetek umownych i kwota 10.541,26 zł z tytułu odsetek karnych. Wyrok Sądu Rejonowego – II Wydział Cywilny II C 802/13
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 2
Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa im. F. S. z siedzibą w G. wniosła o zasądzenie solidarnie od J. K. i M. Z. kwoty 4.798,89 zł z odsetkami umownymi w wysokości wynoszącej czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP, od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Strona powodowa wniosła również o zasądzenie kosztów procesu. W uzasadnieniu podniosła, że pozwane są spadkobiercami zmarłego K. K. (1), który nie spłacił pożyczki udzielonej przez stronę powodową. Dochodzona kwota obejmuje należność główną w kwocie 3.000 zł oraz odsetki karne w wysokości 1.798,89 zł. Mimo wezwania do zapłaty pozwane nie dokonały spłaty zadłużenia.
W sprzeciwach od nakazu zapłaty J. K. i M. Z. wniosły o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu. W uzasadnieniu podniosły, że nie są spadkobiercami K. K. (1).
Sąd ustalił następujący stan faktyczny. Pomiędzy Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo-Kredytową im F. S. z siedzibą w G. oraz K. K. (1) zawarta została umowa o linię pożyczkową nr (…), zgodnie z którą pożyczkobiorca nabył uprawnienie do wielokrotnego zadłużania się w ciężar rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego (Indywidualnego Konta Spółdzielczego) do kwoty 3.000 zł.
Umowę zawarto na okres jednego roku z tym, że po upływie tego terminu umowa miała być automatycznie przedłużona na kolejny okres roczny, nie dłużej jednak niż do dnia 29.06.X r., z zastrzeżeniem wyjątków określonych w Regulaminie linii pożyczkowej, stanowiącym załącznik do umowy.
K. K. (1) zobowiązany był do spłaty pożyczki w postaci wpłat miesięcznych w wysokości 5% pożyczki wykorzystanej w ramach limitu. W przypadku nieterminowej wpłaty strona powodowa była uprawniona do naliczania odsetek karnych od przeterminowanej kwoty.
Pożyczka oprocentowana była według zmiennej stopy procentowej ustalonej przez Zarząd Spółdzielni, wynoszącej w dniu zawarcia umowy 12% w skali roku. Maksymalna stopa procentowa nie mogła przekraczać czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP. Zmiana oprocentowania pożyczki mogła nastąpić w przypadku zmiany: stóp procentowych przez Radę Polityki Pieniężnej, stóp procentowych pożyczek i kredytów udzielanych przez Krajową Spółdzielczą Kasę Oszczędnościowo-Kredytową, stóp procentowych ustalonych przez banki, rentowności instrumentów rynku pieniężnego i kapitałowego, wskaźnika wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych.
W przypadku śmierci pożyczkodawcy, powodującej utratę przez niego członkostwa w Spółdzielni, powstawał obowiązek spłaty całości zadłużenia wraz z odsetkami.
W niniejszej sprawie bezsporne było, iż K. K. (1) zawarł ze stroną powodową umowę o linię pożyczkową. Pozwane nie kwestionowały wysokości zadłużenia spadkodawcy ze wskazanego tytułu, jak również rozmiarów tego zadłużenia w dniu wniesienia pozwu. Okolicznością sporną było natomiast, czy pozwane należą do kręgu spadkobierców zmarłego i czy przysługuje im w związku z tym legitymacja bierna.
Na podstawie przedłożonych przez stronę powodową dokumentów, które nie zostały zakwestionowane przez pozwane, Sąd ustalił, iż zadłużenie z tytułu umowy o linię pożyczkową, łączącej spadkodawcę ze stroną powodową, w dniu wniesienia pozwu wynosiło 4.798,89 zł. Strona powodowa wykazała również, iż pozwane są spadkobierczyniami K. K. (1).
Po zmarłym dziedziczy również jego syn- G. K.. Dotychczas nie przeprowadzono działu spadku po zmarłym. Spadkobiercy, w tym pozwane, odpowiadają więc solidarnie za długi spadkowe. Istotą solidarności biernej jest możliwość dokonania przez wierzyciela wyboru dłużników, od których będzie się domagał świadczenia. W tym kontekście strona powodowa mogła wytoczyć powództwo o spłatę całości zadłużenia przeciwko samym pozwanym, nie domagając się obciążenia tym obowiązkiem również syna zmarłego. Wyrok Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny I C 686/12
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
