Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Po śmierci i przyjęciu spadku dowiedziałem się, że mąż czy żona miała kredyty, długi i pożyczki – odrzucenie i zrzeczenie spadku

Stosownie do treści art. 1025 KC z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku może wystąpić każda osoba, która ma interes prawy w uzyskaniu stwierdzenia nabycia spadku przez określone osoby. Krąg osób uprawnionych do wszczęcia postępowania ustawa zakreśla stosunkowo szeroko, gdyż osobą taką będzie każdy, kto ma interes w powstaniu skutków prawnych związanych z wydaniem postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku po określonym spadkodawcy przez osoby wymienione w orzeczeniu sądu. Termin „interes” należy interpretować stosunkowo szeroko. Nie zawsze musi to być interes prawny, chodzi, bowiem o jakikolwiek interes, o charakterze osobistym czy majątkowym. Interes prawny pełni w tym wypadku funkcję legitymacji, a ściśle uprawnienia do wszczęcia postępowania o stwierdzenie nabycia spadku. Chodzi przy tym o obiektywny interes prawny, czyli obiektywną potrzebę wszczęcia postępowania (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2009 r., IV CSK 361/08).

Po śmierci i przyjęciu spadku dowiedziałem się, że mąż czy żona miała kredyty, długi i pożyczki – odrzucenie i zrzeczenie spadku Poznań

Kodeks cywilny zna dwa tytuły dziedziczenia: ustawę (ustawodawca określa, jakie więzi pociągają za sobą powołanie do dziedziczenia) i testament (czynnikiem przesądzającym o powołaniu do dziedziczenia jest wówczas wola spadkodawcy). Tym samym w prawie polskim powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu (art. 926 § 1 KC). Wskazane tu alternatywnie dwa źródła powołania do spadku – ustawa i testament, mają w naszym systemie prawnym charakter wyłączny, ponieważ poza nimi nie ma innych możliwości powołania do spadku. Powołanie wynikające z ustawy wymieniono przy tym na pierwszym miejscu, głównie ze względu na jego większe znaczenie społeczno-gospodarcze i przewagę w praktyce, aczkolwiek dziedziczenie ustawowe zachodzi tylko o tyle, o ile w danym wypadku nie doszło do dziedziczenia testamentowego. Jak bowiem stanowi art. 926 § 2 KC, dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje tylko wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy, albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą. W prawie polskim, podobnie jak w ogromnej większości systemów prawnych, dziedziczenie jest sposobem nabycia praw i obowiązków majątkowych na zasadach następstwa pod tytułem ogólnym czyli sukcesji uniwersalnej. Prawa i obowiązki majątkowe należące do spadku przechodzą bezpośrednio na spadkobiercę (spadkobierców) jako całość (successio in universitatem) (por. Prawo spadkowe, System Prawa Prywatnego tom 10, red. dr hab. B. K., rok wydania: 2009, Wydawnictwo: C.H. B., Wydanie: 1).

Pamiętać przy tym jeszcze należy, iż zgodnie z treścią art. LI przepisów wprowadzających kodeks cywilny z dnia 23 kwietnia 1964 roku (Dz.U. Nr 16, poz. 94) do spraw spadkowych stosuje się prawo obowiązujące w chwili śmierci spadkodawcy, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej. Tak, więc prawem właściwym dla spadku są przepisy obowiązujące w chwili śmierci spadkodawcy. Jeśli w tym czasie istniały ograniczenia związane z nabywaniem gospodarstwa rolnego poprzez spadkobranie, Sąd, wydając postanowienie o nabyciu spadku, jest obowiązany je uwzględnić (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 sierpnia 2009 roku, IV CSK 146/09, Wspólnota (…)).

Zgodnie z treścią art. 1015 § 1 KC oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Natomiast w myśl art. 1019 § 1 KC, jeżeli oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby, stosuje się przepisy o wadach oświadczenia woli z następującymi zmianami:

– uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem,

– spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca. Z kolei spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groźby

Po śmierci i przyjęciu spadku dowiedziałem się, że mąż czy żona miała kredyty, długi i pożyczki – odrzucenie i zrzeczenie spadku Poznań

nie złożył żadnego oświadczenia w terminie, może w powyższy sposób uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu (§ 2). Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zatwierdzenia przez sąd (§ 3). W razie uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku sąd przeprowadza rozprawę (art. 690 § 1 KPC). Jeżeli postępowanie potwierdzi istnienie przesłanek umożliwiających osobie uprawnionej wzruszenie wadliwego oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, sąd zatwierdza oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych, przy czym zatwierdzenie to ma charakter konstytutywny. Ciężar udowodnienia przesłanek wzruszających oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku spoczywa na spadkobiercy. W postępowaniu tym sąd bada, czy doszło do skutecznego uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia, a w razie stwierdzenia braku podstaw do uwzględnienia wniosku, oddala wniosek.

Zgodnie z treścią art. 1019 § 2 KC, spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groźby nie złożył żadnego oświadczenia w terminie, może uchylić się od skutków w postaci fikcji prawnej przyjęcia spadku wprost (art. 1015 § 2 zd. 2 KC) w taki sam sposób jak osoba, która złożyła oświadczenie obarczone wadami. Spadkobierca uchyla się wtedy nie od skutków swego oświadczenia, lecz od skutków jego braku. Można stwierdzić, że wyłącza wtedy działanie fikcji prawnej z art. 1015 § 2 KC, dzięki czemu uprawniony jest do ponownego złożenia oświadczenia. Do błędu, jako podstawy uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, mają zastosowanie art. 84, 86 i 88 KC ze zm. wynikającymi z art. 1019 KC Spadkobiercy przysługuje przewidziane w art. 88 KC uprawnienie do uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia, o które chodzi, jeżeli:

– składający był w błędzie co do treści czynności prawnej (art. 84 § 1 zd. 1 KC),

– błąd był istotny zarówno subiektywnie, jak i obiektywnie (art. 84 § 2 KC).

Błąd co do treści czynności prawnej może mieć postać błędu dotyczącego osoby spadkodawcy, tytułu powołania do dziedziczenia lub przedmiotu spadku oraz błędu co do prawa. Pierwszą przesłanką prawnej doniosłości błędu jest to, aby był on błędem co do treści czynności prawnej czyli mylnym wyobrażeniem okoliczności, które według treści oświadczenia woli, ustalonych zwyczajów oraz zasad współżycia społecznego powinny być uważane za należące do tejże treści. Drugą przesłanką umożliwiającą powołanie się na błąd jest jego istotność, zarówno subiektywna, jak i obiektywna. Pojęcie subiektywnej istotności błędu oznacza, że taki błąd w konkretnej sytuacji, u konkretnej osoby, spowodował mylne wyobrażenie o rzeczywistości. Natomiast błąd obiektywnie istotny jest błędem polegającym na tym, że żaden rozsądny człowiek znający prawdziwy stan rzeczy nie złożyłby oświadczenia woli takiej treści, w której zostało złożone (por. Kodeks cywilny. Komentarz, red. dr K. O., Rok wydania: 2012, Wydawnictwo: C.H. B., Wydanie: 4). Pamiętać jednak należy, że istotny błąd, w rozumieniu art. 1019 § 2 KC w zw. z art. 84 KC, nie może wynikać z niestaranności spadkobiercy w ocenie stanu majątku spadkowego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2010 roku, V CSK 337/09, opubl. L.).

Po śmierci i przyjęciu spadku dowiedziałem się, że mąż czy żona miała kredyty, długi i pożyczki – odrzucenie i zrzeczenie spadku Poznań

W tym miejscu podnieść należy, iż powszechnie dopuszcza się, że osoba, która nie złożyła oświadczenia woli w terminie z art. 1015 § 1 KC i w wyniku tego została „zaskoczona” fikcją prostego przyjęcia spadku może powoływać się na błąd co do przedmiotu spadku. Wskazuje na to wyraźne brzmienie art. 1019 § 2 KC Błąd co do spadku może polegać na nieznajomości składu majątku spadkowego lub też jego wartości. Błąd występuje też, kiedy spadkobierca nie wie o istnieniu pewnych długów, albo określonych aktywów; może także błędnie zarachować na poczet spadku długi, albo aktywa w rzeczywistości nieistniejące. Przy czym pamiętać należy, iż podstawę uchylenia się przez spadkobiercę od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może stanowić tylko błąd prawnie doniosły (art. 1019 § 2 w zw. z art. 84 § 1 zd. 1 i § 2 KC). Błędem takim nie jest nieznajomość przedmiotu należącego do spadku (długów) pozostająca w związku przyczynowym z niedołożeniem przez spadkobiercę należytej staranności w ustalaniu rzeczywistego stanu majątku spadkowego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2005 roku, IV CSK 799/04, opubl. L.).

Zgodnie z ogólną regułą dowodową płynącą z art. 6 KC – to spadkobiercę obciąża dowód zachowania terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu, bądź odrzuceniu spadku. Skutki prawne braku takiego oświadczenia, w terminie zakreślonym przez ustawę reguluje art. 1015 § 2 KC, wprowadzają swoistą fikcję prawną prostego przyjęcia spadku lub przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza przez krąg podmiotów wskazanych w tym przepisie. Tym samym milczenie spadkobiercy prowadzi zawsze do nabycia spadku, nawet wbrew jego woli.

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię

Wnioskodawca K. A. wniósł o zatwierdzenie oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych niezachowania terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza po zmarłej B. A., ostatnio stale zamieszkałej w I., jak niezłożonego w ustawowym terminie z uwagi na błąd istotny pod wpływem, którego działał. W uzasadnieniu wnioskodawca wskazał, iż nie złożył w terminie 6 miesięcy od śmierci żony oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, bowiem działał pod wpływem błędu. Dopiero w dniu 25 czerwc powziął wiadomość, iż zmarła pozostawiła po sobie długi.

Po śmierci i przyjęciu spadku dowiedziałem się, że mąż czy żona miała kredyty, długi i pożyczki – odrzucenie i zrzeczenie spadku Poznań

Ze zgormadzonego materiału dowodowego wynika, iż ani wnioskodawca, ani też uczestniczy postępowania nie wiedzieli o rzeczywistym stanie spadku po zmarłej żonie i matce. Potwierdzają te fakty jednoznaczne zeznania świadka W. M. oraz przesłuchanie wnioskodawcy oraz uczestników postępowania w charakterze stron. Zdaniem Sądu nie ma podstaw do kwestionowania twierdzeń wnioskodawcy, iż nie wiedział o zadłużeniu swojej zmarłej żony. Wnioskodawca podkreślił, iż ufał swojej żonie, albowiem stanowili zgodne małżeństwo od kilkudziesięciu lat, nigdy nie mieli kłopotów finansowych, a ponadto to on zajmował się opłacaniem wszystkich rachunków w domu, jak również robieniem zakupów. Pieniądze na prowadzenie domu oraz opłacanie rachunków znajdowały się zawsze w wyznaczonym miejscu i z tego miejsca małżonkowie brali pieniądze w razie potrzeby.

Po śmierci żony wnioskodawca sprawdził czy są opłacone wszystkie rachunki, zaś porządkowanie rzeczy po zmarłej żonie, z uwagi na żałobę pozostawił na czas późniejszy, tym bardziej iż nie miał jakichkolwiek podejrzeń co do ewentualnych długów żony. Przeprowadzone przez siostrę zmarłej żony W. M. oraz uczestnika W. A. porządki w rzeczach spadkodawczyni doprowadziły do znalezienia wyroku. Dodatkowo należy podkreślić, iż sposób „ ukrycia” wyroku – w osobistej bieliźnie wskazuje, iż żona wnioskodawcy chciała ten fakt zataić przed mężem, jak również przed pozostałymi członkami rodziny. Przedmiotowe fakty potwierdzają również tezę, iż uczestnicy postępowania także nie wiedzieli o zadłużeniu swojej matki, która nie ujawniła swoich długów mężowi, to tym bardziej nie poinformowała swoich dzieci, w szczególności że z córką od około siedmiu lat nie miała w zasadzie kontaktów. Uczestnik postępowania W. A. bezpośrednio po śmierci matki sprawdzał stan opłacenia rachunków związanych z utrzymaniem mieszkania oraz uzyskał od ojca zapewnienie, iż spadkodawczyni nie pozostawiła długów.

Za oczywiste uznać przy tym należy, iż chodzi o realną możliwość uzyskania informacji o zadłużeniu spadkodawczyni i za pomocą jakich dostępnych dla nich działań. Nie można w tym stanie rzeczy zatem przyjąć założenia, iż na wnioskodawcy i uczestnikach postępowania (dzieciach) spoczywał obowiązek przeprowadzanie postępowania sprawdzającego co do stanu spadku i ewentualnie zawracania się do banków, czy tez innych podmiotów w przedmiocie ustalenia zadłużenia spadkodawczyni, tym bardziej iż spadkodawczyni i jej mąż nigdy nie mieli jakichkolwiek kłopotów finansowych, nie uskarżali się w tym zakresie nikomu w rodzinie, a tym samym brak były przesłanek wskazujących na to, iż spadkodawczyni mogła zaciągnąć pożyczkę. W oceni Sądu zatem nie można zarzucić wnioskodawcy i uczestnikom braku dołożenia staranności w przedmiocie ustalenia stanu spadku, w szczególności zadłużenia spadkodawczyni.

W związku z powyższym można zasadnie przyjąć, iż mąż spadkodawczyni i jej dzieci pozostawał w błędzie co do stanu spadku po B. A. i gdyby wiedzieli o zadłużeniu obciążającym spadkodawczynie, to złożyliby odpowiednie oświadczeniem w przedmiocie jego odrzucenia, czy też przyjęcia z dobrodziejstwem inwentarza

Dlatego też Sąd uznał, iż wnioskodawca i uczestnicy spełniają przesłanki wynikające z cytowanych wyżej przepisów i zatwierdził oświadczanie o uchyleniu się od skutków prawnych niezachowania terminów do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku w przypadku dzieci spadkodawczyni oraz przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza w przypadku wnioskodawcy. Postanowienie Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 16 października 2015 r. I Ns 558/15

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu