Spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku, który otwiera się w momencie śmierci spadkodawcy. W sytuacji, gdy spadkodawca nie pozostawił testamentu dziedziczenie następuje z mocy ustawy (art. 924-926 KC). Przepisy art. 931 – 935 KC określają zarówno krąg spadkobierców ustawowych jak i kolejność, w jakiej spadkobiercy dochodzą do dziedziczenia. Istnienie spadkobierców wymienionych w pierwszej kolejności wyłącza dziedziczenie dalszych spadkobierców.
Testament jest jedyną czynnością prawną, która może być dokonana na wypadek śmierci (mortis causa), co oznacza, że skutki prawne związane z rozrządzeniami testamentowymi powstają dopiero z chwilą śmierci testatora. Jest to czynność jednostronna, osobista, nieskierowana do żadnego adresata. Ponadto rozrządzenie testamentowe może być w każdym czasie dowolnie zmienione lub odwołane, przy czym zgodnie z art. 944 § 1 KC sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych.
W myśl art. 931 KC w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek i dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych. Zstępny, to każdy kolejny potomek tej samej osoby: dziecko, wnuk, prawnuk, praprawnuk itd. Treść art. 932 KC stanowi, że w braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice. Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku. Jeżeli ojcostwo rodzica nie zostało ustalone, udział spadkowy matki spadkodawcy, dziedziczącej w zbiegu z jego małżonkiem, wynosi połowę spadku. W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych. Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych. Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy. Jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku i brak jest rodzeństwa spadkodawcy lub ich zstępnych, udział spadkowy rodzica dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy wynosi połowę spadku. Natomiast w myśl art. 933 KC Udział spadkowy małżonka, który dziedziczy w zbiegu z rodzicami, rodzeństwem i zstępnymi rodzeństwa spadkodawcy, wynosi połowę spadku. W braku zstępnych spadkodawcy, jego rodziców, rodzeństwa i ich zstępnych, cały spadek przypada małżonkowi spadkodawcy.
Treść art. 934 KC stanowi, że w braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy i dziedziczą oni w częściach równych. Jeżeli któreś z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału spadku między zstępnych spadkodawcy. W braku zstępnych tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada pozostałym dziadkom w częściach równych. Oraz zgodnie z art. 9341 KC W braku małżonka spadkodawcy i krewnych, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada w częściach równych tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku. W myśl art. 935 KC w braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu. Jeżeli ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu.
Artykuły 1012 i 1014 KC stanowią, iż w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania, może złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Spadkobierca, który spadek odrzucił jest wyłączony od dziedziczenia na tej samej zasadzie, jakby nie dożył otwarcia spadku (art. 1020 KC). Skarb Państwa oraz gmina nie mogą spadku odrzucić, a przypadający im spadek uważa się zawsze za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza. W przypadku, gdy spadkobiercy składają oświadczenia o odrzuceniu spadku, termin dla dalszego spadkobiercy rozpoczyna swój bieg od dnia dowiedzenia się lub zawiadomienia go o tym fakcie. Termin 6 miesięczny jest zachowany, jeżeli przed jego upływem zostanie złożone oświadczenie przed notariuszem względnie zostanie złożony w sądzie (spadku lub właściwym dla miejsca zamieszkania) wniosek o odebranie oświadczenia. Bieg terminu do złożenia oświadczenia przez małoletniego spadkobiercę przerywa złożenie przez jego spadkobierców ustawowych wniosku w sądzie opiekuńczym o dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka (tak SN w postanowieniu z dnia 20.11.2013 r. w sprawie I CSK 329/13). Zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 1015 § 2 KC brak oświadczenia w terminie sześciomiesięcznym oznacza przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. W poprzednio obowiązującym stanie prawnym skutek taki następował w przypadku, między innymi, małoletnich spadkobierców.
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
W. L., syn K. i A. z domu K., zmarł w Ł., gdzie ostatnio stale zamieszkiwał. Ze spadkobierców ustawowych pozostawił żonę A. L.. Nie miał dzieci własnych ani przysposobionych. Jego rodzice zmarli przed nim. Spadkodawca miał siostrę L. S. (1) oraz braci – M. L. i S. L. (2), którzy zmarli przed nim. M. L. zmarł jako kawaler bezdzietny, natomiast S. L. (2) miał jednego syna – S. L. (1). W. L. innego rodzeństwa nie miał. Żaden ze spadkobierców nie odrzucił spadku, nie zrzekł się dziedziczenia ani nie został uznany za niegodnego dziedziczenia. W skład spadku nie wchodzi gospodarstwo rolne. Jest to pierwsze postępowanie spadkowe po zmarłym.
W. L. sporządził testament notarialny, na mocy którego do całości spadku powołał swoją siostrę L. S. (1). Ponadto zobowiązał swoją siostrę jako spadkobierczynię testamentową do nieodpłatnego ustanowienia na rzecz jego żony – A. L. służebności osobistej dożywotniego zamieszkiwania w lokalu mieszkalnym nr (…) położonym przy ul. (…) w Ł..
Ze zgromadzonego w rozpoznawanej sprawie materiału dowodowego wynika, że W. L. sporządził testament notarialny. W rozpoznawanej sprawie żaden z uczestników postępowania nie kwestionował autentyczności, ważności ani treści załączonego do wniosku testamentu. W testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego spadkodawca powołał do całego spadku swoją siostrę L. S. (1). Postanowienie Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 3 czerwca 2019 r. I Ns 244/19
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.