Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Przesłuchanie świadków testamentu ustnego

Świadkiem testamentu jest osoba, do której spadkodawca kieruje swoje oświadczenie, jest świadoma roli świadka, rozumie treść oświadczenia woli spadkodawcy i jest gotowa do jej spełnienia. Zasadniczym warunkiem przydania osobie przymiotu świadka testamentu jest zatem wola spadkodawcy, by ta osoba wystąpiła w takiej roli a nie sama obecność przy spisywaniu testamentu. Nie może być świadkiem przy sporządzaniu testamentu:

1) kto nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych;

2) niewidomy, głuchy lub niemy;

3) kto nie może czytać i pisać;

4) kto nie włada językiem, w którym spadkodawca sporządza testament;

5) skazany prawomocnie wyrokiem sądowym za fałszywe zeznania.

Nie może być świadkiem przy sporządzaniu testamentu również osoba, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść. Nie mogą być również świadkami: małżonek tej osoby, jej krewni lub powinowaci pierwszego i drugiego stopnia oraz osoby pozostające z nią w stosunku przysposobienia. Jeżeli świadkiem była jedna z osób wymienionych wyżej, nieważne jest tylko postanowienie, które przysparza korzyści tej osobie, jej małżonkowi, krewnym lub powinowatym pierwszego lub drugiego stopnia albo osobie pozostającej z nią w stosunku przysposobienia. Jednakże gdy z treści testamentu lub z okoliczności wynika, że bez nieważnego postanowienia spadkodawca nie sporządziłby testamentu danej treści, nieważny jest cały testament.

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, obecność przy sporządzaniu testamentu ustnego osób, które nie mogą być świadkami z przyczyn wskazanych w art. 956 i 957 KC, a także ich podpisy na piśmie stwierdzającym treść tego testamentu, nie powodują jego nieważności, jeżeli byli oni tzw. świadkami nadliczbowymi. Obecność ta i podpisy nie mają wpływu na skuteczność testamentu, jeżeli bez ich uwzględnienia liczba świadków była nadal wystarczająca (por. 28 czerwca 1976 r., III CRN 101/76, „Monitor Prawniczy” 2000, nr 1, s. 41; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 2002 r., III CZP 22/02, OSNC 2003, nr 2, poz. 19; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 2005 r., III CK 688/04, nie publ.). Stanowi to wystarczającą gwarancję prawidłowego przebiegu procesu testowania. Tym bardziej należy tak ocenić sytuację, w której osoby obecne przy akcie testowania w ogóle nie działały w charakterze świadka, gdyż spadkodawca nie kierował do nich swego oświadczenia i nie traktował ich jako świadków (por. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 1966 r., III CO 9/66, OSNCP 1966, nr 9, poz. 146 oraz z dnia 26 kwietnia 2002 r., III CZP 22/02, OSNC 2003, nr 2, poz. 19; postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2000 r., V CKN 67/00, niepubl.; z dnia 14 lipca 2005 r., III CK 688/04; z dnia 16 kwietnia 2010 r., IV CSK 404/09, nie publ.; z dnia 29 czerwca 2010 r., III CSK 317/09, nie publ.; z dnia 11 marca 2011 r., II CSK 379/10, nie publ.; z dnia 29 czerwca 2012 r., I CSK 575/11, nie publ.).

Jeżeli treść oświadczenia spadkodawcy nie została prawidłowo stwierdzona pismem w sposób określony w art. 952 § 2 KC, pozostaje możliwość stwierdzenia treści testamentu ustnego na podstawie zgodnych zeznań świadków testamentu złożonych przed sądem, stosownie do art. 952 § 3 KC (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 lipca 2003 r., V CKN 434/01, OSNC 2004/10/158).Ten sposób stwierdzenia treści testamentu jest ograniczony terminem sześciu miesięcy od otwarcia spadku. Termin jest zachowany nie tylko w razie złożenia zeznań przez świadków przed jego upływem, i nie tylko wtedy gdy przed jego upływem został w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku złożony wniosek o przesłuchanie świadków, ale także wtedy gdy przed upływem 6 miesięcy od otwarcia spadku został złożony wniosek o stwierdzenie nabycia spadku wymieniający osoby i adresy świadków lub wskazujący akta zawierające takie dane (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 3 października 1969 r., III CZP 75/69, RPEiS 1970, z. 2, s. 362 i postanowienie z dnia 14 grudnia 2000 r., I CKN 668/00, OSNC 2001/10/151).

Przesłuchanie świadków testamentu ustnego może nastąpić także w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku, jeżeli okaże się w jej toku, że istnieje testament, którego treść nie została stwierdzona na piśmie (albo została spisana wadliwie). W takiej sprawie nie mają jednak zastosowania przepisy art. 661 i 662 KPC, w tym także obowiązek „wzywania” świadków przez sąd. Mogą one natomiast stanowić wskazówkę w postępowaniu dowodowym w sprawach o stwierdzenie nabycia spadku, gdyż świadczą o dużym znaczeniu, jakie ustawodawca przywiązuje do udzielenia ochrony rozrządzeniom testamentowym.

W sprawach o stwierdzenie nabycia spadku, których celem jest ustalenie kto i na jakiej podstawie jest spadkobiercą osoby zmarłej, sąd – stosownie do art. 670 KPC – z urzędu bada, kto jest spadkobiercą, przy czym obowiązek ten dotyczy zarówno spadkobierców powołanych do spadku z ustawy, jak i z testamentu.

Obowiązek sądu badania z urzędu, kto jest spadkobiercą nie zwalnia zainteresowanych z inicjatywy dowodowej (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2002 r., IV CK 178/02, OSNC 2004/2/25 i z dnia 21 kwietnia 2004 r., (…) oraz, nieco inaczej, postanowienie z dnia 10 lipca 1998 r., I CKU 47/98, OSNC 1999/3/47). Nałożenie przez ustawę procesową na sąd takiego obowiązku oznacza jednak, że sąd, niezależnie od wniosków, powinien podejmować czynności dopuszczalne w stanie sprawy, konieczne do poczynienia takiego ustalenia. Obowiązek ten zależy od realiów danej sprawy i konkretyzuje się w szczególności wtedy, gdy bez określonych i dostępnych dowodów nie można prawidłowo ustalić, kto jest spadkobiercą, a nieprzeprowadzenie tych dowodów pozostawi nieusunięte wątpliwości, pomimo realnej możliwości ich wyjaśnienia. Sytuacja taka zachodzi między innymi wtedy, gdy sądowi wiadomo jest od zainteresowanych, że zostało złożone oświadczenie testatora, którego treść nie została skutecznie spisana oraz znane są sądowi dane osób, które miały być świadkami testamentu. Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 14 marca 2019 r. IV CSK 73/19

[spacer]

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu