Testament należy tak tłumaczyć, ażeby zapewnić możliwie najpełniejsze urzeczywistnienie woli spadkodawcy. Jeżeli w oparciu o treść testamentu nie można w sposób jednoznaczny ustalić rzeczywistej woli spadkodawcy, testament obejmuje prawie cały – a tym bardziej cały – spadek, wątpliwości zaś dotyczą zakwalifikowania jako spadkobiercy albo zapisobiercy osoby, na rzecz której dokonano w testamencie rozrządzeń, zastosowanie znajduje reguła wyrażona w art. 961 KC. W myśl tego artykułu, jeżeli spadkodawca przeznaczył oznaczonej osobie w testamencie poszczególne przedmioty majątkowe, które wyczerpują prawie cały spadek, osobę tę poczytuje się w razie wątpliwości nie za zapisobiercę, lecz za spadkobiercę powołanego do całego spadku; jeżeli takie rozrządzenie testamentowe zostało dokonane na rzecz kilku osób, osoby te poczytuje się w razie wątpliwości za powołane do całego spadku w częściach ułamkowych odpowiadających stosunkowi wartości przeznaczonych im przedmiotów.
Sąd spadku dokonuje otwarcia i ogłoszenia wszystkich testamentów pozostawionych przez spadkodawcę, ocenia ich ważność i skuteczność oraz dokonuje ich wykładni zgodnie z regułami określonymi w art. 948 KC. Spadkodawca może powołać do całości lub części spadku jedną lub kilka osób (art. 959 KC). Gdy nie nastąpiło powołanie jednej lub kilku osób do spadku jako ogółu praw i obowiązków spadkodawcy, lecz rozrządzenie spadkodawcy przybrało formę przeznaczenia określonej osobie poszczególnych przedmiotów majątkowych, wówczas osoba ta dziedziczy cały spadek jako spadkobierca testamentowy, o ile przedmioty te wyczerpują cały spadek (art. 961 KC) albo spadek dziedziczą spadkobiercy ustawowi, którzy są zobowiązani do wykonania zapisu (art. 968 KC), o ile przedmioty przeznaczone w testamencie dla danej osoby nie wyczerpują prawie całego spadku (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 1998 r., I CKU 35/98). Należy mieć przy tym na uwadze, art. 961 KC dotyczy nie tylko sytuacji, w której spadkodawca w jednym testamencie przeznaczył jednej lub kilku osobom poszczególne prawa majątkowe wyczerpujące prawie cały spadek, lecz ma zastosowanie również wtedy, gdy takie rozrządzenie spadkodawcy nastąpi w kilku kolejnych testamentach (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 2015 r., I CSK 596/14).
Zgodnie z art. 670 KPC, sąd spadku bada z urzędu, kto jest spadkobiercą; w szczególności ustala, czy spadkodawca pozostawił testament, oraz wzywa do złożenia testamentu osobę, co do której będzie uprawdopodobnione, że testament u niej się znajduje, a jeżeli testament zostanie złożony, sąd ten dokonuje jego otwarcia i ogłoszenia
Wyłącznie więc sąd spadku ustala istnienie, treść i ważności testamentów spadkodawcy, w szczególności ocenia, czy sporządzone przez spadkodawcę testamenty, obejmujące rozrządzenie poszczególnymi prawami majątkowymi wchodzącymi w skład spadku, wyczerpują prawie cały spadek, a co za tym idzie, czy zastosowanie znajdzie art. 961 KC, czy też art. 968 KC. Ocena ta musi być dokonana w oparciu o wszystkie testamenty spadkodawcy w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, a w razie późniejszego wykrycia testamentu – w toku postępowania wszczętego na podstawie art. 679 KPC.
W orzecznictwie wyrażono pogląd, że art. 670 § 1 KPC obligujący sąd do badania z urzędu, kto jest spadkobiercą, nie obejmuje badania ważności testamentu obciążającego spadkobiercę ustawowego zapisem, jako że taki testament nie ma wpływu na porządek dziedziczenia z ustawy (zob. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 25 lutego 2005 r., II CK 408/04, z dnia 28 marca 2012 r., V CSK 175/11 i z dnia z 5 grudnia 2012 r., I CZ 176/12). Należy jednak mieć na uwadze, że ocena, czy określone rozrządzenie testamentowe stanowi zapis, czy powołanie do spadku, należy do wyłącznej kompetencji sądu spadku, a nie potencjalnego spadkobiercy lub zapisobiercy.
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
