Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Zmiana wyroku spadkowego Sądu, bo znaleziono testament własnoręczny

Zgodnie z treścią art. 679 § 1, 2 i 3 KPC dowód, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku, nie jest spadkobiercą lub że jej udział w spadku jest inny niż stwierdzony, może być przeprowadzony tylko w postępowaniu o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku, z zastosowaniem przepisów niniejszego rozdziału. Jednakże ten, kto był uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, może tylko wówczas żądać zmiany postanowienia stwierdzającego nabycie spadku, gdy żądanie opiera na podstawie, której nie mógł powołać w tym postępowaniu, a wniosek o zmianę składa przed upływem roku od dnia, w którym uzyskał tę możność. Przy czym wniosek o wszczęcie takiego postępowania może zgłosić każdy zainteresowany.

W razie przeprowadzenia dowodu, że spadek w całości lub w części nabyła inna osoba niż wskazana w prawomocnym postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku, sąd spadku, zmieniając to postanowienie, stwierdzi nabycie spadku zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym.

Z powyższego wynika zatem, że istotą cytowanego przepisu jest dążenie do tego, aby stwierdzenie nabycia spadku było zgodne z rzeczywistym stanem prawnym. Dlatego też każdy zainteresowany może zgłosić wniosek o wszczęcie postępowania o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku, gdy istnieje wiarygodny dowód, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku nie jest spadkobiercą albo jej udział w spadku jest inny niż stwierdzony. Z uwagi na możliwości, jakie miał uczestnik postępowania o stwierdzenie nabycia spadku w tym postępowaniu, może on żądać zmiany postanowienia stwierdzającego nabycie spadku tylko wtedy, gdy żądanie to opiera na podstawie, której nie mógł powołać w tym postępowaniu, a wniosek może złożyć wyłącznie w zawitym terminie roku od dnia, w którym uzyskał tę możność.

Zatem strona wnosząca o zmianę postanowienia spadkowego powinna wykazać, że powołane przez nią fakty i dowody, które mają uzasadniać żądanie zmiany, pozostawały poza jej dostępem podczas poprzedniego postępowania, przy uwzględnieniu, że chodzi o obiektywną możliwość ich powołania (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 września 2014 roku, III CSK 239/13, L.).

Zmiana wyroku spadkowego Sądu, bo znaleziono testament własnoręczny Poznań

Należy również podkreślić, że termin przewidziany w art. 679 § 1 zd. 2 KPC nie ma zastosowania w przypadku, gdy zmiany postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku żąda zainteresowany, który nie brał udziału w sprawie (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 1982 roku, III CZP 15/82, (…) 1982, Nr 8–9, poz. 118).

Zgodnie z treścią art. 926 § 1 KC powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu. Należy jednak pamiętać, że testament może zawierać rozrządzenia tylko jednego spadkodawcy (art. 942 KC), który może sporządzić testament i jednocześnie musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych (art. 944 § 1 KC).

Zgodnie z treścią art. 949 KC spadkodawca może sporządzić testament w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą. Jednakże brak daty nie pociąga za sobą nieważności testamentu własnoręcznego, jeżeli nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów.

Testament przewidziany w cytowanym przepisie jest testamentem własnoręcznym spadkodawcy (holograficzny) i należy do grupy testamentów zwykłych. Testament własnoręczny ma charakter dokumentu prywatnego i jak sama nazwa wskazuje powinien on zostać sporządzony pismem ręcznym przez spadkodawcę. Przy czym wymóg ten dotyczy całości rozrządzenia, a nie wyłącznie podpisu, albowiem chodzi w tym zakresie zarówno o ułatwienie przeprowadzenia dowodu w sytuacji powołania się, np. przez spadkobierców na sporządzony testament wówczas, gdy spadkodawca już nie żyje, jak i o utrudnienie dokonania tej czynności osobom, które chciałyby podrobić treść testamentu. Ustawodawca wychodzi bowiem z założenia, że znacznie trudniej podrobić całość pisma niż sam podpis.

Należy również zaznaczyć, że testament holograficzny jako testament zwykły może być sporządzony przez każdego, kto ma zdolność testowania i komu przypisać można animus testandi. Oznacza to, że każdy, komu przysługuje pełna zdolność do czynności prawnych, może sporządzić testament własnoręczny, o ile oczywiście zechce skorzystać z tej postaci testamentu zwykłego. Wybór w zakresie formy testamentu zwykłego pozostawia się spadkodawcy. Może on bowiem, kierowany sobie znanymi powodami, skorzystać z możliwości sporządzenia testamentu holograficznego lub allograficznego czy notarialnego. Oznacza to, że testament holograficzny wymaga od testatora pewnych zdolności i umiejętności, bez których sporządzenie testamentu własnoręcznego nie będzie możliwe. Mowa o umiejętności czytania i pisania oraz wiążącego się z tym złożenia podpisu pod treścią oświadczenia woli. O ile bowiem możliwość formalna objawiająca się zdolnością testowania pozostaje poza zakresem umiejętności testatora, o tyle sporządzenie testamentu bez pewnych umiejętności nawet w sytuacji, w której posiada on zdolność testowania, nie będzie możliwe. Sytuacja, o której mowa, będzie miała miejsce wówczas, gdy spadkodawca formalnie dysponujący zdolnością testowania oraz taki, któremu przypisać można by animus testandi, testamentu holograficznego nie będzie mógł sporządzić dlatego, że nie potrafi pisać i czytać.

Zmiana wyroku spadkowego Sądu, bo znaleziono testament własnoręczny Poznań

Co do zasady ustawodawca wymaga, by testator opatrzył testament datą. Użyte przez ustawodawcę określenie „opatrzy” rozumieć należy w ten sposób, że spadkodawca ma zamieścić datę na dokumencie. Data zaliczona zatem być musi do wymogu formalnego w zakresie testowania, nie jest zaś wyłącznie elementem dokumentu. Pełni ona bowiem kilka funkcji, a mianowicie pozwala dokonać ustaleń w zakresie tego, czy w dniu, w którym spadkodawca sporządził testament, miał zdolność testowania, następnie czy miał animus testandi oraz czy pozwala rozstrzygnąć o wzajemnym stosunku kilku testamentów. Spadkodawca, mając bowiem niczym nieograniczoną swobodę testowania, może sporządzać kolejne testamenty i dokonywać nowych rozrządzeń tak długo, jak długo przysługuje mu zdolność testowania, czyli w zasadzie do chwili śmierci. Ma to o tyle istotne znaczenie, że w sytuacji istnienia kilku testamentów, których rozrządzenia wzajemnie się wykluczają, pierwszeństwo przyznamy temu, którego data będzie najbliższa dacie otwarcia spadku.

Zatem, co do zasady, brak wskazania daty sporządzenia testamentu własnoręcznego w tym testamencie powoduje jego nieważność. Wyjątkowo jednak ustawodawca wyłącza ten skutek, jeżeli brak daty nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów (art. 949 § 2 KC) (por. postanowienie Sądu Najwyższego (7) z dnia 23 października 1992 roku, III CZP 90/92, OSNCP 1993, Nr 1–2, poz. 4). Jeśli więc np. spadkodawca sporządził tylko jeden testament, nie był nigdy ubezwłasnowolniony, a zawarte w tym testamencie informacje wskazują, że pisząc go, niewątpliwie był już pełnoletni, to brak daty nie będzie wywoływał żadnej z tych wątpliwości.

Wobec powyższego przyjmuje się, że data sporządzenia testamentu może pozostać nieustalona, jeśli w danym przypadku nie pojawiają się wątpliwości, o których mowa w art. 949 § 2 KC (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 1975 roku, I CR 860/74, L.).

Zgodnie z przyjętą linią orzecznictwa, którą Sąd w niniejszym składzie w pełni podziela, brak daty testamentu będzie powodował jego nieważność tylko wtedy, gdy w postępowaniu sądowym nie uda się usunąć wątpliwości, o których mowa w art. 949 § 2 KC, przy czym sąd bierze tu także pod uwagę dowody wskazujące na datę sporządzenia testamentu (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 23 października 1992 roku, III CZP 90/92, OSNC 1993, Nr 1–2, poz. 4).

Ponadto, w myśl art. 945 § 1 KC, testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści oraz pod wpływem groźby.

Istotnym jest również, że spadkodawca może w każdej chwili odwołać zarówno cały testament, jak i jego poszczególne postanowienia (art. 943 KC). Odwołanie testamentu może nastąpić bądź w ten sposób, że spadkodawca sporządzi nowy testament, bądź też w ten sposób, że w zamiarze odwołania testament zniszczy lub pozbawi go cech, od których zależy jego ważność, bądź wreszcie w ten sposób, że dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień (art. 946 KC).

Jeżeli spadkodawca sporządził nowy testament nie zaznaczając w nim, że poprzedni odwołuje, ulegają odwołaniu tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, których nie można pogodzić z treścią nowego testamentu (art. 947 KC). Należy przy tym podkreślić, że oprócz odwołania testamentu w sposób wyraźny, ustawodawca dopuszcza odwołanie rozrządzeń na wypadek śmierci także w sposób dorozumiany. Odwołanie takie następuje wtedy, gdy spadkodawca sporządza nowy testament, lecz nie zaznacza w nim, że odwołuje poprzednie rozrządzenie, przy czym postanowienia nowego testamentu nie dadzą się pogodzić z treścią wcześniejszej czynności na wypadek śmierci. Pełne odwołanie poprzedniego testamentu wystąpi także wówczas, gdy w nowym testamencie testator powoła do całego spadku zupełnie inne osoby, aniżeli wskazane w testamencie pierwotnym.

Sprawa spadkowa opracowana przez Kancelarię

W przedmiotowej sprawie wnioskodawca J. S. (1) jako dowód, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku po H. D. na podstawie testamentu notarialnego sporządzonego w dniu 30 sierpnia 1991 roku, a mianowicie uczestniczka postępowania M. P., nie jest spadkobiercą przedłożył oświadczenie sporządzone własnoręcznie o treści „W. by my się cos stało to ma mój bratanek S. J. z rodzina objąć noje mieszkanie szopa, mienie, ogrod, za opieke na demną” z widniejącym podpisem H. D.. Dokument ten nie zawierał daty. Wprawdzie oświadczenie to nie zostało zatytułowane jako testament, jednakże z jego treści wynika, że zawierało ono ostatnią wolę osoby, która podpisała się pod tym oświadczeniem.

Zmiana wyroku spadkowego Sądu, bo znaleziono testament własnoręczny Poznań

W toku niniejszego postępowania uczestniczka postępowania M. P., a następnie pozostali uczestnicy postępowania, za wyjątkiem uczestników postępowania M. S., D. S. i A. S., kwestionowali autentyczność testamentu własnoręcznego spadkodawczyni oraz jej zdolność testowania twierdząc, że w chwili spisywania ostatniej woli była ona w stanie wyłączającym świadome i swobodne powzięcie decyzji oraz wyrażenie woli z uwagi na stan zdrowia – chorobę nowotworową.

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego w postaci opinii biegłej sądowej z zakresu badań pisma i podpisów A. R. bezsprzecznie wynika, że zarówno treść tego oświadczenia, jak i podpis zostały własnoręcznie nakreślone przez spadkodawczynię H. D..

Sąd dał wiarę powyższej opinii albowiem jest ona szczegółowa, merytoryczna i sporządzona zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Ponadto należy podkreślić, że biegła sądowa przed sporządzeniem opinii analizowała inne dokumenty, które zostały własnoręcznie sporządzone, w różnych okresach czasowych, przez spadkodawczynię i nie miała żadnych wątpliwości co do tego, że cały dokument został sporządzony przez jedną osobę, a mianowicie H. D.

Odnosząc się natomiast do zarzutów uczestników postępowania dotyczących sporządzenia przez spadkodawcę H. D. testamentu w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, to zdaniem Sądu, twierdzenia te nie zostały wykazane w toku niniejszego postępowania.

Zarówno bowiem z opinii biegłej sądowej z zakresu onkologii A. W. (1), jak i biegłego sądowego z zakresu psychiatrii K. G. (1) wynika, że stan psychiczny spadkodawcy, pomimo zaawansowanej choroby nowotworowej w dniu testowania, umożliwiał jej świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, albowiem sam fakt, „iż spadkodawczyni miała zaawansowany proces nowotworowy nie może prowadzić do wniosku, że jej zdolność co do wyrażenia woli i podjęcia decyzji była ograniczona. W przeciwnym razie nie mogłaby wrazić zgody, np. na proponowane leczenie chemioterapią. Ponadto z analizy dokumentacji medycznej, która dotyczyła spadkodawczyni H. D. wynika, że „stan testatorki oceniono na dobry, dość dobry i średni, z logicznym kontaktem, bez objawów neurologicznych i ogniskowych”. Biegła sądowa z zakresu onkologii nie stwierdziła również w dokumentacji medycznej żadnych adnotacji wskazujących na występowanie zaburzeń świadomości, również po zastosowaniu leków, podczas kolejnych hospitalizacji.

Natomiast z uzupełniającej opinii biegłej sądowej z zakresu onkologii A. W. (1) z dnia 18 września wynika, że w zgromadzonej w aktach dokumentacji medycznej brak jest wpisów/obserwacji na temat ograniczenia świadomości spadkodawczyni, tym bardziej, że brak było jakiekolwiek dokumentacji medycznej za lata 1999 – 2000. Biegła sądowa podkreśliła nadto ponownie, że sam fakt choroby nowotworowej nie może prowadzić do wniosku, że spadkodawczyni utraciła zdolność co do wyrażenia woli i podejmowania decyzji. Tym bardziej, że chorzy na nowotwór, w czasie trwania choroby, funkcjonują w społeczeństwie pełniąc swoje role społeczne, zawodowe i rodzinne.

Zmiana wyroku spadkowego Sądu, bo znaleziono testament własnoręczny Poznań

Powyższe okoliczności zostały potwierdzone również przez biegłego sądowego z zakresu psychiatrii K. G. (1), który na podstawie zgromadzonego w aktach sprawy materiału stwierdził, że brak jest dowodów na to aby spadkodawczyni H. D. była osobą upośledzoną umysłowo lub chorą psychicznie (w stanie psychozy), jak również aby występowały u niej przemijające zaburzenia psychiczne, a nadto aby w związku ze swoim stanem zdrowia, cierpiała na jakiekolwiek zaburzenia zdrowotne (dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu psychiatrii K. G. k. 674v). Istotnym jest również, że biegli sądowi stwierdzili jednoznacznie, że sam fakt zażywania przez spadkodawczynię H. D., w ostatnim okresie choroby, środka przeciwbólowego tramal absolutnie nie wpływał na zdolność do podejmowania samodzielnych decyzji. Ponadto zaburzenia snu, niepokój i sny koszmarne nie mają wpływu na zdolność do testowania.

W związku z tym, że spadkodawczyni H. D. sporządziła testament holograficzny, który nie zawierał daty oraz testament notarialny z dnia 30 sierpnia, koniecznym było ustalenie wzajemnego stosunku tych testamentów oraz możliwej daty sporządzenia testamentu holograficznego.

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego w postaci zeznań świadków E. D. i J. D. wynika, że spadkodawczyni H. D., kiedy już cierpiała na chorobę nowotworową, mówiła opiekującej się nią sąsiadce E. D., że chciałaby aby wszystko co ma należało do wnioskodawcy i jego rodziny. Wynikało to z faktu, że wnioskodawca i jego małżonka sprawowali opiekę nad spadkodawczynią w czasie choroby, jak również na prośbę spadkodawczyni zamieszkali całą rodziną w jej domu. Dlatego też ostatnią wolą spadkodawczyni H. D. było aby dom i to wszystko co ma dostał wnioskodawca.

Sąd dał wiarę zeznaniom powyższych świadków albowiem są one spójne, logiczne i wzajemnie się uzupełniają. Ponadto uczestnicy postępowania nie zaoferowali w tym zakresie żadnego materiału dowodowego. Odnosząc się natomiast do zeznań świadka R. L., to w ocenie Sądu, nie mają one istotnego znaczenia w zakresie terminu sporządzenia oświadczenia spadkodawczyni albowiem świadek ten nie posiadał żadnej wiedzy na temat okoliczności sporządzenia przez spadkodawczynię holograficznego testamentu oraz pobudek jej działania. Należy również podkreślić, że spadkodawczyni H. D. nie miała obowiązku informować kogokolwiek o pobudkach i zmianie swojej ostatniej woli, a w szczególności uczestniczki postępowania, pierwotnej spadkobierczyni M. P..

W ocenie Sądu, własnoręcznym testamentem sporządzonym już po testamencie notarialnym, spadkodawczyni H. D. w całości odwołała testament notarialny. Z niekwestionowanych wyjaśnień wnioskodawcy J. S. (1) wynika, że na chwilę sporządzania testamentu notarialnego w dniu 30 sierpnia 1991 roku oraz testamentu holograficznego w późniejszym okresie, spadkodawczyni była właścicielką domu, szopy i ogrodu, a jej sytuacja materialna i majątkowa nie uległa zmianie. Wskazane w holograficznym testamencie składniki majątku wyczerpały zatem cały majątek spadkowy H. D.. Ponadto uczestnicy postępowania nie kwestionowali treści testamentu, a w szczególności nie podnosili, aby spadkodawczyni posiadała inne składniki majątkowe niż te, które zostały przez nią wymienione w testamencie holograficznym. Należy również zauważyć, że spadkodawczyni H. D. w testamencie notarialnym z dnia 30 sierpnia 1991 roku nie wymieniła żadnych składników, a jedynie złożyła ogólne oświadczenie, że powołuje do całości spadku siostrzenicę M. P.

Niewątpliwym natomiast jest, na co Sąd już powyżej wskazywał, że odwołanie testamentu następuje wtedy, gdy spadkodawca sporządza nowy testament, lecz nie zaznacza w nim, że odwołuje poprzednie rozrządzenie, przy czym postanowienia nowego testamentu nie dadzą się pogodzić z treścią wcześniejszej czynności na wypadek śmierci. Pełne odwołanie poprzedniego testamentu wystąpi także wówczas, gdy w nowym testamencie testator powoła do całego spadku zupełnie inne osoby, aniżeli wskazane w testamencie pierwotnym.

Wobec powyższego, skoro spadkodawczyni H. D. w testamencie holograficznym, powoła do spadku zupełnie inne osoby, aniżeli wskazane w testamencie pierwotnym, jak również nie złożyła oświadczenia aby odwołała tylko jakieś konkretne rozrządzenia z testamentu notarialnego, to należy uznać, że jej wolą było odwołanie testamentu notarialnego w całości, mimo że nie zostało to wyraźnie wy artykułowane w treści testamentu holograficznego.

Wobec powyższego, skoro w toku niniejszego postępowania wnioskodawca J. S. (1) wykazał, że uczestniczka postępowania M. P., która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku po H. D. na podstawie jej testamentu notarialnego z dnia 30 sierpnia 1991 roku, nie jest spadkobiercą, ponieważ testament notarialny został w całości odwołany przez późniejszy testament holograficzny, to zasadnym było  zmienić stwierdzenie nabycia spadku wynikające z postanowienia Sądu Rejonowego wydane w ten sposób, że stwierdzić, iż spadek po H. D., c. F. i M., która zmarł dnia 28 marca, ostatnio stale zamieszkiwała w P., na podstawie testamentu holograficznego nabył jej bratanek J. S. (1) s. F. i A. oraz małżonka bratanka E. S. (3) c. Z. F. i M., a także ich dzieci D. S. s. J. i E., A. S. c. J. i E. i M. S. s. J. i E., każda z tych osób w 1/5 (jednej piątej) części, z tym, ze nabycie spadku nastąpiło z dobrodziejstwem inwentarza. Postanowienie Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 12 czerwca 2018 r. I Ns 103/15

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu